InfoHub Logo

Kóbimiz agressıvti adamdardy anyqtaı alamyz: olar til tıgizedi, synap-mineıdi jáne kemsitip-qorlaıdy. Olardyń júris-turysy kózge birden kórinip turady, bundaı adamdar qıqarlyq tanytady, ondaılardan qashqyń keledi de, bul urys-keriske ulasady. Budan bólek, ashyq dushpandyǵy joq, biraq sóılesip-pikirlesken soń kóńil kúıińdi nasharlatyp jiberetin adamdar da bolady. Bunyń sebebi - olardyń pasıv-agressıvti minez kórsetetindiginde. Ony qalaı baıqaýǵa bolatynyn jáne ol kórinis bergende ony qalaı eńserý kerek ekenin búgingi maqalamyzda aıtyp beremiz.

Pasıv-agressıvti minez-qulyq — bul ómirde bolyp turatyn belgili bir jaǵdaılar kezinde adamnyń jasyryn túrde bildiretin negatıvti sezimderi men emosıalary. Bul neshe túrli tuspaldar, ekiushty maqtaý-madaqtaýlar, «ańqaýlyqpen» aıtylǵan kemsitip qorlaý, úndemeı qoıý, irgesin aýlaq salý bolýy múmkin.    

Bundaı minez-qulyq jasyryn túrde bildiriletindikten, ony aıyra bilýdiń mańyzy zor. Áýeli, biraz mysaldy qaýzap kóreıik.  

Pasıv-agressıvti minez-qulyqtyń mysaldary

Pasıv-agressıvti minez-qulyq ár alýan túrde kórinis berýi múmkin. Mysaly, bir kisi únemi belgili bir adamdardan boıyn aýlaq salyp júrýge tyrysady, olarmen aralaspaý úshin túrli-túrli jeleýler aıtady — bul ol kisiniń sol adamdarǵa degen jaqtyrmaýshylyǵyn nemese narazylyǵyn bildirý amaly.  

Pasıv-agressıvti adam ashýlanǵan kezderi, tipti doldanyp turǵan da, ol ashýlanyp, bári durys ekenin neshe qaıtalap aıtýy múmkin. Óziniń sezimderin joqqa shyǵarý arqyly ol ary qaraıǵy talqynyń jolyn jaýyp, problemasyn talqylaýdan bas tartady.   

Pasıv-agressıvti adam bireýge degen jekkórinishin kórsetip, sheshim qabyldaýdy nemese jumysty atqarýdy kesheýildete berýi múmkin. Mysaly, eger qandaı da bir máseleni bir jaqty qylýdy ótinseńiz, ol sizdi jazalaý úshin sońǵy mınýt qalǵansha saýsaǵyn da qımyldatpaıdy. 

Bundaı minez-qulyqtyń sebebi ne? 

Pasıv-agressıvti minez-qulyqtyń otbasynda, jumys ornynda, sonymen qatar adamdar árekettesetin kez kelgen jerde adamdar arasyndaǵy qarym-qatynasqa edáýir keri áserin tıgizýi múmkin. Kóbinese destrýktıvti bolyp keletin bundaı minez-qulyq nege sonsha kóp taralyp ketken? Buǵan óz septigin tıgizetin birneshe jaǵdaı bar:  

— Tárbıe: keıbireýler pasıv-agressıvti minez-qulyq emosıany jasyrmaı bildirýge ruqsat joq ortada paıda bolady dep biledi. Ata-anasy negatıvti emosıalar joq sıaqty júrip nemese olardy pozıtıvti emosıalarmen almastyrý kerek dep, balalarǵa jylaýǵa, yzalanýǵa, kóńilin túsirýge ruqsat etpegen. Bundaı adamdar óse kele ózderiniń shynaıy sezimderin ashyq túrde bildire almaıtyndyqtaryn túsinip, osy sebepti óziniń yzasyn nemese qalǵan kóńilin pasıvti túrde jetkizýge bolatyn basqa da amaldar tabady.   

— Sıtýasıalyq minezdeme: minez-qulyqqa, sonymen qatar, naqty jaǵdaıdyń da yqpal etýi múmkin. Mysaly, keı kezderi agresıany ashyq túrde kórsetken adamdy kinálap shyǵatyndar bolýy múmkin, sondyqtan adam basqa joldaryn izdep, emosıalaryn baıqatpaı bildiredi.   

— Ońaı joldy tańdap alý: agressıvti jáne emosıalyq turǵyda únemi ashyq bolý ońaı bola bermeıdi, sol úshin adam ózin qorǵansyz qalǵandaı sezinýi múmkin. Kóńil qoshyńyz bolmaı turǵan kezde pasıvti agresıa emosıalaryńyzdy týra bildirmeı-aq, olardy yrqyńyzda ustaýdyń ońaı ádisi sıaqty kórinýi múmkin.   

Ózińizdiń pasıv-agressıvti minez-qulqyńyzdy qalaı kórip-baıqaýǵa bolady?

Álbette, biz, eń áýeli, pasıv-agressıvti minez-qulyqtyń nyshandaryn basqa adamdardyń boıynan izdeımiz, biraq másele ózimizge qatysty bolsa she?  

Ózge adamdardy jaqsartpaı turyp, aldymen ózimizdi jóndep alaıyq. Artqa qaraı bir qadam júrip, ózińizdiń minez-qulyqynyzǵa beıtarap kóz tastap kórińiz.  

— Bir nársege kóńilińiz tolmaı turǵan kezderi basqa adamdarǵa únsiz ashýlanýyńyz jıi bolyp tura ma?  

— Ashýyńyzdy keltirgen adamdardan aýlaq júrýge tyrysasyz ba?  

— Adamdarǵa ashýlanǵanda olarmen sóılespeı qoıǵan kezderińiz boldy ma?  

— Bireýdi jazalaý úshin máseleniń bir jaqty bolýyn keıinge shegerip qoıasyz ba?  

— Mańyzdy áńgimelerge at salyspaý úshin keleke-mysqyldy jıi qoldanyp turasyz ba?  

Minez-qulyq terepaevti Aleks Hejer de biz basqalarǵa qoıatyn suraqtarymyzǵa qulaq asý arqyly ózimizdegi pasıvti agresıany baıqaı alamyz degen pikirde. Ádette ol suraqtar syn, kóńil tolmaǵandyq, tipti bopsa sıpatynda bolady. Mysaly: «Sen bul týraly buryn nege oılamadyń?», «Esińiz durys pa?» (árıne, sizben sóılesip otyrǵan adam jyndynyń sandyraǵyn, mysaly, samǵaý bıikten parashútsiz sekirý týraly aıtyp otyrmasa).   

Bundaı pasıv-agressıvti suraqtar áńgimelesýshini qorǵanýǵa májbúrleıdi. Bunyń nátıjesinde siz izdegen jaýabyńyzdy ala almaı ǵana qalmaısyz, sondaı-aq ol kisimen qarym-qatynasyńyzdy nasharlatyp alýyńyz múmkin.    

Sonymen birge mundaı minez-qulyq siz bir nárseni qalap, biraq óz qalaýyńyz jaıynda týra aıtpaıtyn kezde de paıda bolady. Bunyń ornyna siz adamnyń jeke ózine soqtyǵysýdy bildiretin nemese jasyryn til tıgizýdi bildiretin sózderdi qoldanasyz. Mysaly, bireý keńsege jańa ádemi týflı kıip kelse, siz: «Osyndaı týflıdi satyp ala almaıtynym jaman, meniń aqsham páter jaldaýǵa jumsalyp ketip jatyr» deısiz. Bundaı komentarı adamdy ózin kináli sezinýge májbúrleıdi.  

Ekiushty maqtaý da aıtyp qalatyn shyǵarsyz? Keı kezderi kórealmaýshylyq pen pasıv-agressıvti minez-qulyq bir birine ilesip júredi. Ol adam úshin shyn kóńilden qýanýdyń ornyna siz óz sezimderińizdi dóreki túrde bildiresiz. Mysaly, sizdiń qurbyńyz jańa ǵana nekelesse, siz qýanyp, biraq sol boıda: «Brıllıanty aıtqandaı úlken emes eken, biraq, bastysy mahabbat qoı, solaı emes pe?» deı salýyńyz múmkin.    

Eger pasıv-agressıvti minez-qulyq sizdiń qarym-qatynasyńyzǵa nuqsan keltirip jatqanyn sezseńiz, jaǵdaıdy ózgertý úshin myna  qadamdardyń iske asýyn qamdańyz.  

— Ózińizdiń jete túsinýshiligińizdi jaqsartyńyz. Pasıv-agressıvti qam-qareketter keıde ne úshin keıip nemese naqty neni sezinip turǵanyńyzdy bilmegendikten paıda bolady. Ártúrli adamdar men jaǵdaılarǵa reaksıańyz negatıvti bolǵan kezderi kóńilińizdiń túbinde ne bolyp jatqanyna zeıin qoıyńyz.  

— Ózińizge ózgerýge ýaqyt berińiz. Ózińizdiń minez-qulyqyńyzdyń búldirgishtigin moıyndaý — ózgeristerge qaraı jasalǵan jaqsy jáne eresek adamnyń qadamy, alaıda minez-qulyqtyń qalyptasyp qalǵan modelderi men reaksıalarynyń tranformasıasyna edáýir ýaqyt ketýi múmkin.   

— Buqpantaılamaýdy úırenińiz. Ózińizdiń emosıalaryńyzdy túsinip alý sezimderińizdi tıisti túrde bildirip otyrýǵa septigin tıgizedi, bul pasıv-agressıvti minez-qulyqtan arylýdaǵy mańyzdy meje. Janjal — ómirdiń ajyraǵysyz bóligi, biraq óz sezimderińizdi qalaısha tıimdi bildirý kerektigin bilý daý-janjaldardy bitirip ymyralastyrý mashyǵyn jetildiredi.   

Pasıv-agressıvti adamdarmen qalaı til tabysýǵa bolady?  

Endi, óz qalpyńyzdy taldap, ózińiz de osyndaı minez-qulyq tanytýǵa beıim bolýyńyz múmkin ekenin anyqtap alǵan soń, basqalar tanytatyn bundaı minez-qulyqqa qalaı jaýap qatý kerektigin oılanaıyq.  

Sonymen, sizdiń dosyńyz, týysqanyńyz, áriptesińiz nemese jubaıyńyz pasıv-agressıvti minez-qulyq tanytqanda ne isteı alasyz?    

Eń aldymen bundaı minez-qulyq baıqalatyn birneshe qalypty jaǵdaılardy tizip shyǵaıyq, óıtkeni olar az emes:   

— Ádeıilep isteletin qatelikter.

— Aıqyn kórinbeıtin qastyq qarym-qatynas.   

— Ádiletsizdikke qarsy aıyptalatyn shaǵymdar.  

— Maqtaý men synaýdy aralastyryp sóıleý.  

— Astyrtyn psıhologıalyq soqqylar.  

— Ádeıilep sóılemeı qoıý.

— Tabalaýshylyq. 

— Qasarysýshylyq.

— Tike aıtylmaıtyn ótinishter (janaı nemese basqa adamdar arqyly aıtylatyn ótinishter: «Oǵan aıt…»)  

— Sabotaj.

— Shý-janjal týdyrýy múmkin suraqtar.  

— Sizdiń qatelikterińizdi tizip otyrý.  

— Qurbandyq keıpinde júrý.  

Kóńilińizde paıda bolatyn alǵashqy qalaýyńyz teketiresý nemese kimniń kim ekenin anyqtaý bolýy múmkin. Keı kezderi bul shynymen-aq jalǵyz jol, biraq ol jyldar boıy qurylǵan syılastyǵyńyzdy buzǵyńyz kelmeıtin jaqyn adamyńyz nemese bastyǵyńyz bolsa qaıtesiz?  

Shynyna kelgende bul kisiler kóńiliniń túbinde ózderin jas baladaı bolyp júrgenin biledi, sol sebepti ókpesin jasyryn bildirip, renishin ishinde saqtaıdy.   

Siz buǵan eń sońynda, basqa amal qalmaǵanda ǵana, agresıamen jaýap qatýǵa bolatynyn túsinýge tıissiz. Bul janjal týdyrady, is nasyrǵa shaýyp jatsa, siz kináli bolasyz, óıtkeni bógde adamdar solbyr agresıany baıqamaıdy, esesine sizdiń ashýlanǵanyńyzdy kórip, suhbattasyńyzdyń jaǵyna shyǵady.     

Birinshi tásil — eshteńe baıqamaǵan syńaı tanytý. Bundaı ádis siz baısaldy jáne parasatty adam bolǵan jaǵdaıda jaqsy. Shynymen-aq, eger suhbattasyńyz óziniń psıhıkasynda baǵdarynan aıyrylyp qalǵanyn jáne óziniń emosıalaryn adekvatty túrde bildire almaıtynyn bilseńiz, oǵan ashýlanýdyń qajeti bar ma? Bul strategıa adamdy tez sabasyna túsiredi, óıtkeni ol kóńiliniń túbinde janjal shyǵýyna úmittenedi, al jaqsy qarym-qatynastyń agresıanyń tegeýrinin eńserip ketýi óte jıi bolyp turady.   

Ekinshi tásil — adamnan meılinshe alshaqtap ketý. Alaıda bul strategıa, eger ol adam siz úshin mańyzsyz bolsa ǵana, iske jaramdy. Eger de ol týysqanyńyz bolsa, óziniń oılary men emosıalaryn ózi jaıǵap alýy úshin, ony erkine qoıyp berińiz. Bul úshin jaı ǵana: «Men qazir ketemin, al sen myna qylyǵyń týraly oılan. Men ózimniń qylyǵym týraly oılanaıyn. Sabyr saqtaıyq.» deńiz. Adam  durys qylyq kórsetip jatpaǵanyn ózi túsinip turǵany qaperińizde bolsyn.  

Úshinshi tásil — adamnyń minez-qulyqynyń úlgilerin baqylap kórińiz. Ol úlgiler onnan kóp bola qoımaıdy. Ózińizdiń sezimderińizdi baqylańyz. Ekeýińizdiń de kóńil kúıińiz jaqsy bolǵan kezde ol kisiniń sońǵy kezderi kórsetip júrgen minez-qulqyna kóńilińiz tolmaı júrgenin bildirgińiz keletinin aıtyńyz. Basty sharty — jaǵymdy atmosfera. Kez kelgen adamdy, eger ol ózin jaqsy sezinse, aqylǵa shaqyrýǵa bolady. Ol qoldanatyn barlyq strategıany tizip shyǵyńyz.    

Budan ne shyǵady? Adam bárin teriske shyǵarýy múmkin, bul qalyptan aýytqýshylyq emes. Bundaı syndy adekvatty túrde qabyldaıtyn adamdar neken saıaq. Biraq, siz ony (syn) barynsha dostyq kóńilmen aıtqandyqtan, ol synǵa zeıin qoıady. Sol sátte bolmaýy múmkin, biraq bul bolmaı qoımaıdy, ary qaraı ol bundaı minez-qulyq kórsetetinin ózi baıqap qoıyp, ony túzetip otyrady. Belgili bolǵandaı, jaman ádetti tezge salýdyń alǵashqy qadamy — ony jıi-jıi kórip, eskerip otyrý.

Sáttilik tileımiz!

---