InfoHub Logo

Keshki mezgil. Kún óli uıasyna qona qoıǵan joq. Tabıǵattyń osynaý shaqtaǵy sulý kórinisterin taýǵa shyǵyp tamashalaýdy Qarǵash ekeýmiz sońǵy kezderi ádetke aınaldyryp alǵanbyz. Áldenege keshikken oǵan qaraılaı túsip, etektegi usaq tastardy saýdyrata joǵary bettedim.

Taý basyna shyqqan soń, aınalańa kóz salǵanda nazaryńa birinshi túsetin kól. Ásirese keshki mezgilde aınalasyna altyn sáýle shashyp, batyp bara jatqan Kúnniń qyzǵylt nurymen jarqyraǵan kól "qaı jerimnen min tabasyń" degendeı kóz tartyp, tipti ásem kórinedi.

Tómende kólge aparatyn jol ıreleńdeıdi, kólge jaqyndaı bere ol ekige aıyrylady. Bir tarmaǵy osydan júzdegen shaqyrym jerde qalǵan týǵan úıge, ósken aýylǵa bastaıdy. Áne, sol jolmen bir mashına ketip barady. Onyń dońǵalaqtarynyń kóterilgen áli de jóndelip úlgermegen joldyń shańy aspanǵa shyǵyp jatyr.

Bir mezet meniń kóńilim de sol jolmen júıtkı aǵyp, aýyldan bir-aq shyqtym. Kenetten bas kótergen shyryn saǵynyshty basý úshin nazarymdy keri jaqqa aýdarǵanymda Qarǵash ta kórindi. Bul jaqqa ekeýmiz de demalýǵa kelgenbiz. Tanysqanymyzǵa on shaqty kún. "Úırenisip qalyp edik, eki kúnnen keıin qaıtatyny ókinishti", — degen oıda turyp, Qarǵashpen aramyzdyń qalaı tez qysqaryp qalǵanyn da baıqamappyz. Ózi bir qýaqylyq oılap kele jatqan tárizdi. Kózderi kúlkige tolyp tur. Dál janyma kele berdi de, jan daýsy shyǵa keıin qaraı yrshyp tústi. Qapersiz turǵan men shoshyp ketip, shegine bergenmin. İle saqyldaǵan oǵan qaıta burylsam, aldaǵanyna máz bola qatty kúlip tur eken...

Marıalar erteń qaıtpaq kórinedi. Men de solarmen birge júrip ketsem jaqsy bolar edi. Eki kúnniń árisi ne, berisi ne. Onyń esesine úıge tanys kisilermen birge jetip qalamyn. Sen qalaı oılaısyń? — dedi birazdan soń kúlkisin tyıyp.

Erik ózińde, — deımin qaıtqanyn qalamasam da, men úshin ázirshe ketpegeniniń jaqsy ekenin ózi de túsinip tur ǵoı degen oımen. Ol bir sát qandaı sheshimge kelerin bilmegendeı únsiz qaldy.

— Kimdi qatty saǵyndyń? — dedim men ony sergitkim kelip.

— Eger úıińde seni kútken bir ǵana adam bolsa, sen mundaı suraqqa qalaı jaýap qaıyrar ediń? — Ol áldeqaıda qarap, muńaıa qaldy.

Belgisiz bir kóleńke júgirip ótken onyń ajarynan yńǵaısyz tıetin suraq qoıǵanymdy ańǵardym da, áńgimeni basqa arnaǵan burǵym kelgen.

— Kettik. Qarańǵy túsip keledi. Ári erteń jol júretin bolsań, erterek uıqtap, tynyǵýyń da kerek...

— Tynyǵyp úlgerermin. Erteńge deıin de biraz ýaqyt bar ǵoı. Odan da men saǵan ózim týraly aıtyp bereıin. Anda — sanda esińe ala júrersiń.

Jaı aıańdap tómenge túse bastadyq. Qarǵashtyń óńinde manaǵy bir oınaqylyqtan iz de joq. Oıly kózderin aldyńǵy jaqqa júgirtip, sabyrǵa túsken. Tómende ottar jana bastapty. Aıtatyn sózderin júıelep kele jatqan sekildi. Aınalanyń jasyl jelekti saltanaty men osynaý kóńildi dabyryn shetkerirekten shyqqan mýzyka áýeni ásem tolyqtyryp tur. Kesh túse esh tolastamaıtyn osynaý shýly dúnıeden bir mezet aýlaǵyraq bolǵymyz kelgen biz qalyń ósken aǵash arasynda elektr jaryǵy álsizdeý túsip turǵan oryndyqtardyń birine kelip jaıǵastyq.

— Ákem soǵystan jaralanyp oralypty. Men úsh jasqa tolar tolmasta sonyń zardabynan dúnıeden ótipti...

Onyń aqquba óńi aǵash arasynan syǵalaǵan aı jaryǵymen burynǵysynan da bozara túsipti.

— Ákeden solaı aırylyppyn. Bir úıde sheshem ekeýmiz qaldyq. "Ómirim, bar tiregim, jalǵyzym" deıtin anam meni ylǵı. Bul sózderdiń mánisine ol kezde oı júgirtpeıtinmin. Ananyń erkeletken kóp sózderiniń biri ǵoı dep oılaıtynmyn. Al qazir baıqasam, anamnyń búkil taǵdyry sol sózderge syıyp turǵandaı eken.

Men de erjettim, kámelettik atestat alatyn kún de týdy. Bul kúnderde anamnyń júzin jalǵyzilikti ótken jyldardyń tańbasyndaı ájim syzattary aıǵyzdap úlgirdi. Sony kórip, mektepte júrgen kezimde asa zor, ajyramas armanym bolǵan stýdenttik ómirdi qoıa turyp, endi eńbekke aralasýǵa bekingenmin. Anama osy oıymdy bildirdim.

— Eńbek etkenge ne jetsin, qarashyǵym. Eńbeksiz ómir bar ma?! Tek qana synany eskertemin, óziń aqylyńa salyp qara... Ákeńnen aırylǵannan sońǵy ómirimniń jalǵyz jaryǵy, qýanyshy, kóńilime medeý etkenim bir sen ediń. Bar maqsatym seni azamat etip, qataryńnan kem qylmaı ósirý, ákeńdi joqtatpaý boldy. Sol úshin boıyma qýat jyıdym. Esh qıyndyqtan tartynbadym. Sen endi oń-solyńdy tanyp qaldyń. Biraq barar jerdiń shegi bul emes. Aldyńda ınstıtýt sıaq bilim ordasy tur. Oǵan jetýińe kim bóget bolmaq?! Meniń armanym da seniń bir mamandyqtyń basyn ustaýyń. Menen ákeńniń kútkeni de sol — seni óz qolyń óz aýzyńa erkin jetetindeı azamat dárejesine jetkizý edi. Sondyqtan meniń kóńilim jaı tapsyn deseń, oqýǵa attan. Qataryńnan qalma...

Kim ózi shyqqan taýynyń bıik bolǵanyn qalamaıdy?! Kim ózi ósirgen gúliniń ásem bolǵanyn jek kóredi?! Sol sıaqty qandaı ana ózi búkil ǵumyryn sonyń jolyna sarp etken, tún uıqysyn tórt bólip ósirgen, sol úshin óz basynyń raqaty men qýanyshynan bas tartqan balapanynyń aldyńǵy qatardaǵy, bilimdi, kórgendi adam bolýyn qalamaıdy deısiń. Men ana sózderinen osyny túıdim. Anamdy álgindegideı naǵyz adam bolýymmen, ómirden ózimniń ornymdy taýyp, elime paıdaly bir istiń tutqasynan berik ustap, soǵan bel sheshe kirisýimmen ǵana baqytty ete alatynymdy túsindim.

Arada úsh-tórt aı ótken soń oblys ortalyǵyndaǵy ózim qalaǵan bir joǵary oqý ornyna túsip, týǵan aýylyma stýdent bolyp oraldym. Sondaǵy anamnyń qýanǵanyn ómirimde kórgen emespin. Esikten menimen birge attaǵan kórshilerge qonaqasysyn ázirleı júrip bir kúledi... bir jylaıdy...

Kóp uzamaı oqýymyz bastalyp ketti. Aýyldan hat kelip turdy. Birinshi kýrsty kóńildegideı aıaqtap, aýylǵa qaıttym. Júregim alyp ushady. Jettim-aý, áıteýir. Qandaı qýanysh! Qazir anamdy kóremin!

Avtobýstan túse bere áldenege júregim dir ete tústi. Áne, úı de kórindi. Esiktiń aldynda jeroshaq jóndep kúıbeńdegen anam emes pe?! Qalaı shógip ketken ózi?! "Bári de bir sen úshin", — deıtin sózi tústi esime. Kózime móldirep jas keldi. Anamdy kórmek bolyp kózimdi súrtip edim, taǵy da keldi. Nege ekeni belgisiz, kóńilim bosap, kóz jasymdy tyıa almaǵan kúıimde úıime jaqyndadym. Mine, kelip te qaldym. Dybysymnan burylǵan ana qushaǵyna qalaı qulaǵanymdy bilmeımin. Jańaǵy kózime tyǵylǵan jas endi erkin tógilip jatyr. Anam da jylady. Birdeńe dep sóılep júr. "Iá, apataı, seniń ne aıtatynyń belgili maǵan", — dep, oılap qoıamyn. Kórshiler de jınalyp jatqanyn emis-emis ańǵaramyn. Bir kezde anam meni qushaǵynan bosatty. Sol-aq eken ekinshi bir áıel bassaldy. Sumdyq! Munysy nesi?! Joqtaý aıtyp tur ǵoı! Anam qaıda álgi?! Qandaı sýyq edi myna adamdar!

Qushaqtaǵan áıeldi keýdesinen ıtere serpip, keıin qaraı yrshyp tústim. Ne deıdi mynaý áje?! "Máńgilik jan joq Anań ótken!" ol ne sóz?! Ah! Ólgen degeni eken-aý! Kóz aldym qaraýytyp júre berdi...

Qarǵash aldyna domalap ketken iri tamshylardy aqyryn ǵana syryp tastap, bir kúrsindi. Sol bir aýyr sátti basynan dál qazir qaıtadan keship otyrǵandaı. Aýyrlaǵan sezimin jeńe almaı bir mezet únsiz qaldy. Aǵash japyraqtaryn jeńil sýdyratyp, maıda samal bas kóterdi. Joǵarydan jańa týǵan aı syǵalaıdy. Mańaıymyz typ-tynysh. Tek qana sonadaı daǵy bı alańy jaqtan kóńildi mýzyka áýeni emis-emis qulaqqa keledi.

Sálden keıin Qarǵash áńgimesin odan ári jalǵady.

— Men kelgende jeroshaq jóndep júrgen áıel kórshimiz edi. Eri soǵystan oralmaǵan. Jalǵyz balasy sodan bir jyl buryn ásker qatarynda azamattyq boryshyn ótep júrgende mert bolǵan. Qazir jalǵyz turatyn ol da bir sherli jan. Bizdiń úımen únemi aralasyp júretin. Mamam ekeýi óte tatý-tuǵyn. Kenetten aýyryp, ál ústinde jatqan anam osy áıeldi shaqyryp alyp:

— "Qarǵashyma endi sen qamqorshy bol. Botasynan aırylǵan bir muńlyq ediń, sen ǵana tilin taba alasyń onyń. Meniń bir amanatym — Qarǵashym. Saǵan qaldyrdym", — dep, kóz jumǵan eken. Kózi tirisinde báribir jetip úlgermesimdi sezgen anam oqýyna bóget bolady dep, maǵan habarlatpapty.

Sol kúnnen bastap anamnyń ornyn álgi adam basty. Endi ony týmaǵan deýge aýzym barmaıdy....

Qarǵash áńgimesi osylaı aıaqtaldy. Ol endi maǵan kúndegi Qarǵash emes, jańa bir dúnıeden kelgen, solmaıtyn ásem gúldeı elestedi. Ol gúldi neshe ret daýyl soǵyp úze almaǵan, synyn buza almaǵandaı. Áli sol sheshek atqan qalpynda qulpyryp turǵan sekildi.

... Erteńine Qarǵash otyrǵan avtobýs ony týǵan aýlyna, anasyna qaraı alyp ushyp bara jatty. Ol alystaǵan saıyn jan dúnıemde ózgeshe bir sáýleli sezimniń boı kóterip kele jatqany sezile tústi. Ekeýmizdiń kezdesýimizden meniń kóńilimde adamdar boıyndaǵy jaqsylyqtyń, adamdar júregindegi izgiliktiń, adamdar sanasyndaǵy móldirliktiń ystyq taby qalǵandaı edi...

---