Sóılesim iskerligin damytýda kommýnıkatıvti ádisti qoldaný
Sóılesim iskerligin damytýda kommýnıkatıvti ádisti qoldaný
Qoǵam talabyna saı shetel tilderin oqytýda qoıylyp júrgen ortaq mindet - tildi kommýnıkatıvti baǵytta úıretý. Kommýnıkatıvtik oqytý tehnologıasynyń maqsaty: shet tilinde pikir alysýdy pikir alysý arqyly úıretý, oqýshylardyń óz oılaryn erkin jetkizýi men ózara til tabysyp, sóıleýdi damytýy. Kommýnıkatıvti oqytý tehnologıasy degenimiz pikir alysýǵa negizdelgen ádis. Kommýnıkatıvtik – oqytý prosesiniń tildik baǵytyn bildiredi, ol til damytý jumystarynyń bir túri. Til - qarym - qatynas quraly. Til ıgerý arqyly adam aınalasyndaǵy dúnıeni tanıdy, basqalarmen qarym - qatynasqa túse otyryp onyń oı órisi keńeıedi.
Aǵylshyn tilin úıretýdegi negizgi ádistemelik baǵyttar - oqý úrdisi ońaıdan qıynǵa qaraı baǵyttalǵan, tildik materıaldar kúndelikti ómir shyndyǵynan alynǵan jáne oqý prosesinde ábden shyńdalyp, óńdelgen. Kommýnıkatıvti oqytýda bilim berý - oqýshynyń ózin aýyzsha ( tyńdap túsiný, sóıleý) jáne kommýnıkasıaǵa (oqý jáne jazbasha) tartý, ıaǵnı oqylyp jatqan tilde búkil kýrs boıynsha qarym - qatynasyn qalyptastyrý.
Kommýnıkatıvtik ádis aǵylshyn tilinde sóıleýge úıretýdiń barlyq maqsat - mindetterin qamtıdy.
Tildi kommýnıkatıvti oqytý muǵalimder men til tanýshylardyń tildi oqytýdaǵy aýdarma ádisi men aýdıolıngvaldy ádisti jańartyp, damytýǵa degen talpynysynan týyndady. Bul ádistiń ereksheligi qatysymǵa negizdelgendiginde. Iaǵnı, qatysymdy jasaý úshin shynaıy ómir jaǵdaıattary qoldanylady. Oqýshydan basqalardy tyńdap túsinýdi jáne sóıleýdi talap etedi jáne soǵan yntalandyrady. Kommýnıkatıvti jattyǵýlarda aqparatty tabý jáne almasý, kedergini buzý, ózi týraly málimet berý jáne basqa mádenıet týraly úırený sıaqty shynaıy maqsaty bolady. Kommýnıkatıvti jattyǵýlardyń artyqshylyǵy shynaıy ómirde bar sıtýasıalarǵa negizdelgen. Oqýshylar tildik bilimdi ǵana ıgerip qoımaı áleýmettik ortaǵa túsýge de beıimdeledi. Kommýnıkatıvti jattyǵýlar oqýshylardy yntalandyrýǵa jáne olardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrýǵa baǵyttalǵan. Mundaı jattyǵýlardyń nátıjeliligi oqýshylardyń muǵalimge táýeldilik deńgeıinen kórinedi. Dástúrli ádiste oqýshylardyń mindeti tynysh otyryp, muǵalimdi tyńdaý jáne suraǵyna jaýap berý bolsa kommýnıkatıvti ádis oqýshylardan belsendilikti talap etedi. Jattyǵýlar oqýshylardy óz betterimen derbes jumys jasaýyna arnalady. Muǵalimniń mindeti oqýshylarǵa birlesip áreket etý, aqparat almasýǵa jaǵdaı týdyra otyryp naqty baǵdar kórsetý. Kommýnıkatıvti jattyǵýlardyń shynaıy ómirde de máni bolady. Iaǵnı, belgili maqsattardy oryndaýǵa, qıyndyqty sheshýge arnalǵan. Mysaly, ushaq bıletine aldyn ala tapsyrys berý, qonaq úıge ornalasý, dosyńdy keshtikke shaqyrý, usynysqa jaýap berý t. b. Mundaı jattyǵý túrleri oqýshylar ózderin erkin jáne kóńildi sezinýlerine de áseri bar. Dástúrli ádiste sóıleý daǵdysyn qalyptastyratyn jattyǵýlar bir adamnyń suraǵyna basqalary jaýap beredi. Ádette bir ǵana durys jaýappen shekteledi. Jáne suraqqa jaýap aldyn ala daıyndalǵan túrde bolady. Jattyǵýdyń mundaı túri tek ǵana suraq qoıa bilý jáne suraqqa jaýap bere bilýge úıretedi. Al kommýnıkatıvti jattyǵýlar aqparatty jetkizý nemese óz oıyn bólisý, kedergiden shyǵý sıaqty shynaıy qarym - qatynasqa negizdelgendikten qatysymǵa túsýshilerdiń suraqtary men jaýaptary bir - birine belgisiz kúıde bolady. Mundaı jattyǵýlardyń sabaqtyń taqyryby, maqsaty, oqýshylardyń jas ereksheligine sáıkes qoldanylatyn túrleri kóp.
Olardyń ishinde sóılesim iskerligin qalyptastyrýda keńinen qoldanylyp júrgen jattyǵý túrleri mynalar:
Information gap( aqparattyq sańylaý) Juppen jumys jasaýǵa arnalǵan. Bir oqýshyda aqparat bar, al ekinshisinde joq. Birinshi oqýshynyń mindeti aqparatty serigimen bólisý. Mundaı jattyǵýlar túrli maqsatta qoldanylady. Mysaly, aqparatty jetkizý, problemany sheshý t. b. Árbir oqýshynyń róli mańyzdy. Eger oqýshy aqparatty basqalarǵa durys jetkize almasa tapsyrma durys oryndalmaǵanǵa sanalady. Bul jattyǵýdyń utymdy dep sanalýynyń sebebi ár oqýshynyń erkin sóıleýge múmkindigi bolady.
Brainstorming (oı sergitý) Oqýshy shekteýli ýaqyt ishinde berilgen taqyryp boıynsha óz ıdeasyn tabýy qajet. Kontekstke baılanysty jeke jáne toptyq oı sergitý jattyǵýlary oqýshylardy tapqyrlyqqa jeteleıdi. Bir ereksheligi oqýshylardyń aıtqan ıdeıalary synǵa alynbaıtyndyqtan oqýshylar qorǵalamaı, erkin sóıleıdi.
Discussion (pikirsaıys nemese talqylaý) Josparlanǵan sabaq sońynda ártúrli másele boıynsha pikirsaıys ótkizýge bolady. Oqýshynyń maqsaty qorytyndyǵa kelý, is - áreket boıynsha óz oıyn bólisý nemese toppen birlesip sheshim qabyldaý. Muǵalimniń mindeti talqylanatyn máseleniń taqyryby men maqsatyn túsindirý.
Role - play (róldik oıyndar) Oqýshylardyń sóılesim iskerligin qalyptastyrýǵa arnalǵan nátıjeli jattyǵýlardyń biri. Oqýshylar ártúrli áleýmettik konteksti alyp, ártúrli áleýmettik rólderge bólinedi. Muǵalimniń mindeti oqýshylarǵa ról jáne kózqarastar men jaǵdaıattardy bólip berý. Mysaly, "You’re David, you go to the doctor and tell him what happened last night and…"
Simulation (obrazdy somdaý) Róldik oıynǵa uqsaıdy. Olardyń arasyndaǵy aıyrmashylyǵy obrazdy somdaý shyǵarmashylyq sheberlikti qajet etedi. Shynaıy orta jasalynady. Mysaly, oqýshy ánshi rólin somdasa synypqa mıkrofon ákelý t. b. Artyqshylyǵy oqýshylardyń qyzyǵýshylyqtary men yntasyn arttyrady, uıalshaq, tuıyq oqýshylardyń ózine degen senimdiligin qalyptastyrady. Sebebi oqýshylar mundaı jattyǵý kezinde ózderiniń emes basqanyń róline enetindikten jaýapkershilikti sezinbeıdi jáne erkin bolady.
Story telling (áńgimeleý) Oqýshylar buryn tyńdaǵan ertegi nemese áńgimelerin qysqasha aıtyp beredi. Nemese synyptastaryna óz oıynan áńgime qurastyryp aıtyp beredi. Bul shyǵarmashylyq oıdy damytýǵa arnalǵan. Jáne áńgime bastaý, órbitý, aıaqtaý zańdylyqtaryn úıretýge baǵyttalǵan. Oqýshylar tek áńgime ǵana emes jumbaqtar men anekdottardy da aıtady. Bul synyptaǵy barlyq oqýshylardyń nazaryn aýlaýǵa sebeb bola alady.
Kommýnıkatıvti jattyǵýlardyń joǵaryda atalǵandardan basqa Jigsaw; Mind - map; Intervú; dramatızalaý; áńgimeni jalǵastyrý; sýret boıynsha áńgime qurastyrý; sýretterdegi aıyrmashylyqty tabý; gazet, jýrnaldan belgili málimetter boıynsha esep berý t. b jattyǵý túrleri bar.
Mundaı kommýnıkatıvti jattyǵýlar oqýshynyń sóılesim iskerligin qalyptastyrýmen qatar kommýnıkatıvti quzirettilign, jeke jáne birlesip jumys isteý qabiletin, synı jáne shyǵarmashyl oılaýynyn jetildiredi. Jáne de bul jattyǵýlardy oryndaý barysynda oqýshy men muǵalim arasynda kedergi bolmaıdy, oqýshy ózin erkin jáne kóńildi sezinedi. Sonymen qatar kommýnıkatıvti jattyǵýlardy oqýshylar aýdıtorıasyn da qoldaný óte tıimdi. Óıtkeni kommýnıkatıvti jattyǵý túrleri shetel tilin oqytýǵa arnalǵan barlyq strategıalarǵa sáıkes keledi.
Qoǵam talabyna saı shetel tilderin oqytýda qoıylyp júrgen ortaq mindet - tildi kommýnıkatıvti baǵytta úıretý. Kommýnıkatıvtik oqytý tehnologıasynyń maqsaty: shet tilinde pikir alysýdy pikir alysý arqyly úıretý, oqýshylardyń óz oılaryn erkin jetkizýi men ózara til tabysyp, sóıleýdi damytýy. Kommýnıkatıvti oqytý tehnologıasy degenimiz pikir alysýǵa negizdelgen ádis. Kommýnıkatıvtik – oqytý prosesiniń tildik baǵytyn bildiredi, ol til damytý jumystarynyń bir túri. Til - qarym - qatynas quraly. Til ıgerý arqyly adam aınalasyndaǵy dúnıeni tanıdy, basqalarmen qarym - qatynasqa túse otyryp onyń oı órisi keńeıedi.
Aǵylshyn tilin úıretýdegi negizgi ádistemelik baǵyttar - oqý úrdisi ońaıdan qıynǵa qaraı baǵyttalǵan, tildik materıaldar kúndelikti ómir shyndyǵynan alynǵan jáne oqý prosesinde ábden shyńdalyp, óńdelgen. Kommýnıkatıvti oqytýda bilim berý - oqýshynyń ózin aýyzsha ( tyńdap túsiný, sóıleý) jáne kommýnıkasıaǵa (oqý jáne jazbasha) tartý, ıaǵnı oqylyp jatqan tilde búkil kýrs boıynsha qarym - qatynasyn qalyptastyrý.
Kommýnıkatıvtik ádis aǵylshyn tilinde sóıleýge úıretýdiń barlyq maqsat - mindetterin qamtıdy.
Tildi kommýnıkatıvti oqytý muǵalimder men til tanýshylardyń tildi oqytýdaǵy aýdarma ádisi men aýdıolıngvaldy ádisti jańartyp, damytýǵa degen talpynysynan týyndady. Bul ádistiń ereksheligi qatysymǵa negizdelgendiginde. Iaǵnı, qatysymdy jasaý úshin shynaıy ómir jaǵdaıattary qoldanylady. Oqýshydan basqalardy tyńdap túsinýdi jáne sóıleýdi talap etedi jáne soǵan yntalandyrady. Kommýnıkatıvti jattyǵýlarda aqparatty tabý jáne almasý, kedergini buzý, ózi týraly málimet berý jáne basqa mádenıet týraly úırený sıaqty shynaıy maqsaty bolady. Kommýnıkatıvti jattyǵýlardyń artyqshylyǵy shynaıy ómirde bar sıtýasıalarǵa negizdelgen. Oqýshylar tildik bilimdi ǵana ıgerip qoımaı áleýmettik ortaǵa túsýge de beıimdeledi. Kommýnıkatıvti jattyǵýlar oqýshylardy yntalandyrýǵa jáne olardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrýǵa baǵyttalǵan. Mundaı jattyǵýlardyń nátıjeliligi oqýshylardyń muǵalimge táýeldilik deńgeıinen kórinedi. Dástúrli ádiste oqýshylardyń mindeti tynysh otyryp, muǵalimdi tyńdaý jáne suraǵyna jaýap berý bolsa kommýnıkatıvti ádis oqýshylardan belsendilikti talap etedi. Jattyǵýlar oqýshylardy óz betterimen derbes jumys jasaýyna arnalady. Muǵalimniń mindeti oqýshylarǵa birlesip áreket etý, aqparat almasýǵa jaǵdaı týdyra otyryp naqty baǵdar kórsetý. Kommýnıkatıvti jattyǵýlardyń shynaıy ómirde de máni bolady. Iaǵnı, belgili maqsattardy oryndaýǵa, qıyndyqty sheshýge arnalǵan. Mysaly, ushaq bıletine aldyn ala tapsyrys berý, qonaq úıge ornalasý, dosyńdy keshtikke shaqyrý, usynysqa jaýap berý t. b. Mundaı jattyǵý túrleri oqýshylar ózderin erkin jáne kóńildi sezinýlerine de áseri bar. Dástúrli ádiste sóıleý daǵdysyn qalyptastyratyn jattyǵýlar bir adamnyń suraǵyna basqalary jaýap beredi. Ádette bir ǵana durys jaýappen shekteledi. Jáne suraqqa jaýap aldyn ala daıyndalǵan túrde bolady. Jattyǵýdyń mundaı túri tek ǵana suraq qoıa bilý jáne suraqqa jaýap bere bilýge úıretedi. Al kommýnıkatıvti jattyǵýlar aqparatty jetkizý nemese óz oıyn bólisý, kedergiden shyǵý sıaqty shynaıy qarym - qatynasqa negizdelgendikten qatysymǵa túsýshilerdiń suraqtary men jaýaptary bir - birine belgisiz kúıde bolady. Mundaı jattyǵýlardyń sabaqtyń taqyryby, maqsaty, oqýshylardyń jas ereksheligine sáıkes qoldanylatyn túrleri kóp.
Olardyń ishinde sóılesim iskerligin qalyptastyrýda keńinen qoldanylyp júrgen jattyǵý túrleri mynalar:
Information gap( aqparattyq sańylaý) Juppen jumys jasaýǵa arnalǵan. Bir oqýshyda aqparat bar, al ekinshisinde joq. Birinshi oqýshynyń mindeti aqparatty serigimen bólisý. Mundaı jattyǵýlar túrli maqsatta qoldanylady. Mysaly, aqparatty jetkizý, problemany sheshý t. b. Árbir oqýshynyń róli mańyzdy. Eger oqýshy aqparatty basqalarǵa durys jetkize almasa tapsyrma durys oryndalmaǵanǵa sanalady. Bul jattyǵýdyń utymdy dep sanalýynyń sebebi ár oqýshynyń erkin sóıleýge múmkindigi bolady.
Brainstorming (oı sergitý) Oqýshy shekteýli ýaqyt ishinde berilgen taqyryp boıynsha óz ıdeasyn tabýy qajet. Kontekstke baılanysty jeke jáne toptyq oı sergitý jattyǵýlary oqýshylardy tapqyrlyqqa jeteleıdi. Bir ereksheligi oqýshylardyń aıtqan ıdeıalary synǵa alynbaıtyndyqtan oqýshylar qorǵalamaı, erkin sóıleıdi.
Discussion (pikirsaıys nemese talqylaý) Josparlanǵan sabaq sońynda ártúrli másele boıynsha pikirsaıys ótkizýge bolady. Oqýshynyń maqsaty qorytyndyǵa kelý, is - áreket boıynsha óz oıyn bólisý nemese toppen birlesip sheshim qabyldaý. Muǵalimniń mindeti talqylanatyn máseleniń taqyryby men maqsatyn túsindirý.
Role - play (róldik oıyndar) Oqýshylardyń sóılesim iskerligin qalyptastyrýǵa arnalǵan nátıjeli jattyǵýlardyń biri. Oqýshylar ártúrli áleýmettik konteksti alyp, ártúrli áleýmettik rólderge bólinedi. Muǵalimniń mindeti oqýshylarǵa ról jáne kózqarastar men jaǵdaıattardy bólip berý. Mysaly, "You’re David, you go to the doctor and tell him what happened last night and…"
Simulation (obrazdy somdaý) Róldik oıynǵa uqsaıdy. Olardyń arasyndaǵy aıyrmashylyǵy obrazdy somdaý shyǵarmashylyq sheberlikti qajet etedi. Shynaıy orta jasalynady. Mysaly, oqýshy ánshi rólin somdasa synypqa mıkrofon ákelý t. b. Artyqshylyǵy oqýshylardyń qyzyǵýshylyqtary men yntasyn arttyrady, uıalshaq, tuıyq oqýshylardyń ózine degen senimdiligin qalyptastyrady. Sebebi oqýshylar mundaı jattyǵý kezinde ózderiniń emes basqanyń róline enetindikten jaýapkershilikti sezinbeıdi jáne erkin bolady.
Story telling (áńgimeleý) Oqýshylar buryn tyńdaǵan ertegi nemese áńgimelerin qysqasha aıtyp beredi. Nemese synyptastaryna óz oıynan áńgime qurastyryp aıtyp beredi. Bul shyǵarmashylyq oıdy damytýǵa arnalǵan. Jáne áńgime bastaý, órbitý, aıaqtaý zańdylyqtaryn úıretýge baǵyttalǵan. Oqýshylar tek áńgime ǵana emes jumbaqtar men anekdottardy da aıtady. Bul synyptaǵy barlyq oqýshylardyń nazaryn aýlaýǵa sebeb bola alady.
Kommýnıkatıvti jattyǵýlardyń joǵaryda atalǵandardan basqa Jigsaw; Mind - map; Intervú; dramatızalaý; áńgimeni jalǵastyrý; sýret boıynsha áńgime qurastyrý; sýretterdegi aıyrmashylyqty tabý; gazet, jýrnaldan belgili málimetter boıynsha esep berý t. b jattyǵý túrleri bar.
Mundaı kommýnıkatıvti jattyǵýlar oqýshynyń sóılesim iskerligin qalyptastyrýmen qatar kommýnıkatıvti quzirettilign, jeke jáne birlesip jumys isteý qabiletin, synı jáne shyǵarmashyl oılaýynyn jetildiredi. Jáne de bul jattyǵýlardy oryndaý barysynda oqýshy men muǵalim arasynda kedergi bolmaıdy, oqýshy ózin erkin jáne kóńildi sezinedi. Sonymen qatar kommýnıkatıvti jattyǵýlardy oqýshylar aýdıtorıasyn da qoldaný óte tıimdi. Óıtkeni kommýnıkatıvti jattyǵý túrleri shetel tilin oqytýǵa arnalǵan barlyq strategıalarǵa sáıkes keledi.
You Might Also Like
