InfoHub Logo

Sońǵy on-on bes jyl turǵysynda qazaq ádebıeti men óneri bir kezde búkil elimizdi qýantqan bıik deńgeıinen tómendep ketken joq pa degen kúdik aıtylyp júrdi. Ol kúdik, keı rette, oryndy da edi. Bir kezde M. Áýezovtyń aty shýly «Abaı joly» epopeıasy dúnıejúzine tarady. Sol tusta S. Muqanovtyń, Ǵ. Músirepovtyń, Ǵ. Mustafınnyń shyǵarmalary da shet jurt oqýshylaryna keńinen tanymal bola bastady. Keıingi jyldary qazaq ádebıetiniń bul serpini álsirep ketti. Dúnıejúzilik arenany, shetel oqýshylaryn bylaı qoıǵanda, búkilodaqtyq arenada da sırek kórinip júrdi. Sońǵy bir-eki jylda qazaq ádebıetiniń týyndylary bundaı únsizdiktiń temir qursaýyn úzip shyǵyp odaqtyq oqýshynyń, sheteldik oqýshynyń nazaryna qaıtadan ilige bastady.

Ádebıettiń basyndaǵy bul hal qazaq óneriniń de basynda bar. Ol da biraz ýaqyt «tómendep ketti» degen syn estip júrdi. Sońǵy jyldary qazaq óneri de ol qyńqyl-syńqyldan qutyla bastady. Qazaq óneriniń quldyraý ústinde emes, órleý ústinde ekenine onyń «Ekspo-67» kórmesindegi, elimizdiń elý jyldyǵy aldyndaǵy Moskvadaǵy konsertteriniń zor tabyspen ótýi-aq dálel bola alady. Qazaq óneri keıingi jyldary kúlli odaqtyq arenada keńinen tanymal óner ıeleriniń jańa tobyn ósirip shyǵardy. Qazaq artıseri odaq kóleminde de, shet eldegi gastrólderinde de úlken tabystarǵa ıe bolýda. Alaıda, qazaq óneriniń barlyq syrqaýy birden jazylyp kete qoıdy desek, ol bir ánsheıin jelbýaz áńgime bolar edi. Qazaq óneriniń oılantatyn, tolǵantatyn san-sala problemalary áli de tolyp jatyr.

Qandaı da ulttyń ómirinde bolmasyn onyń óneriniń órkendeýine ádebıettiń qanshalyqty orasan zor yqpal etetinin aıtpasaq ta túsinikti. Ádebıet pen kórkemóner egizdiń syńaryndaı eki qubylys; olar sonymen qatar birine-biri úlken muryndyq. Qazaqtyń professıonaldyq kórkemónerine qazaq ádebı tvorchestvosynyń yqpaly orasan zor boldy. Qazaqtyń ulttyq drama teatrynyń týýyn bylaı qoıǵanda, ulttyq opera jáne balet óneriniń órkendeýine qazaq ádebıetiniń M. Áýezov, Ǵ. Músirepov, B. Maılın sıaqty kórnekti ókilderi qanshama zor eńbek sińirdi.

Keıingi jyldary ádebıet aýyly men óner aýylynyń at quıryǵyn úziserdeı irgesi alystap ketpegenmen, bir kezdegi endi týý, qalyptasý kezindegi aradan qyl ótpesteı tatýlyq báseńdep ketken tárizdi.

Bizdińshe professıonaldyq ónerimiz ben ádebıetimiz qanshalyqty sharyqtap ósken saıyn olardyń arasyndaǵy tvorchestvolyq dostyq, yntymaq ta sonshalyqty qaryshtap ósýge tıisti edi. Ol óner úshin de, ádebıet úshin de kerek.

Bizdiń jaǵdaıymyzda ádebıet pen ónerdiń arasyndaǵy ár alýan baılanystardy aıtpaǵannyń ózinde, ádebıet pen ónerdiń ortasyndaǵy teli janr bolýǵa tıisti dramatýrgıanyń ózi jazýshy uıymyn da, Mádenıet mınıstrligin oılantatyndaı jaǵdaıda.

Keıingi jyldardyń dramatýrgıasyna kóz salsaq, syrt qaraǵanda bári ornynda, bári jaıynda sıaqty. Jazylyp bitken, teatrlarǵa qoıylyp jatqan pesalar sany kóp bolmasa az emes; ádette ádebıettiń ózge janrlarynda jylyna bir avtordyń eki shyǵarmasy qatar týyp, qatar jaryq kóre bermeıdi, al bizdiń dramatýrgterimiz jylyna aldy eki pesa, arty bir pesa usynady. Ol shyǵarmalary óndiris babynda azyn-aýlaq daý-damaıǵa ushyraǵanmen, kóp uzamaı teatr sahnasyna shyǵyp jatady. Qazirgi dramatýrgıa shyǵarmalardyń sany jaǵynan ónikti. Buryn janrdyń zańdarynan seskenip kóp avtor qosyla bermeıtin dramatýrgıanyń sońǵy jyldary avtorlar qatary da edáýir ósti. Ras, mınıstrliktiń repertýar-redaksıalyq alqasy jańa avtorlar tartý maqsatynda ádebıettiń proza, poezıa janrlarynda jaqsy kózge túsken ádebıetshilerdi dramatýrgıa salasynda da synap kórmek úshin jańa avtorlarmen tvorchestvolyq baılanysty ıgi dástúrge aınaldyrdy.

Qysqasy, qazaq dramatýrgıasynyń qazirgi kórsetkishteri san jaǵynan kóńil bólerdeı-aq. Al endi sapa jaǵynan kelgende, aýyz toltyra sóılep ketýge uıatty ekenimiz ádebı qaýymǵa da, kórermenderge de qupıa bolmasa kerek.

Qazaq dramatýrgıasy sońǵy jyldary prozamyz ben poezıamyz sıaqty odaqtyq arenada yqylas-iltıfatqa bólenerdeı eleýli shyǵarma bere almady.

Bunyń bári de qazaq dramatýrgıasynyń ózge janrlarynan áldeqaıda shaban órkendep jatqanyna daýsyz dálel bolǵandaı. Dramatýrgıamyz tek jalpy qazaq ádebıetiniń aıaq alysyna ǵana emes, ulttyq teatr ónerimizdiń de damý qarqynyna ilese almaı kele jatyr desek, onsha aqıqatqa obal jasaǵan bolyp shyqpas edik.

Qazaqtyń ulttyq teatr óneriniń eki úlken kollektıvi — M. Áýezov atyndaǵy akademıalyq drama teatry men respýblıkalyq jasóspirimder jáne balalar teatrynyń keıingi jyldardaǵy úlken tvorchestvolyq tabystary barshańyzǵa málim. Akademıalyq teatr búkil sovettik drama teatrlarynyń ishinde eshbir eleýli kollektıvterdiń qatarynan sanalady. Jaqynda Moskvada gastrólde bolyp qaıtqan respýblıkalyq jasóspirimder teatry odaq boıynsha óz salasyndaǵy eń ozyq bes teatrdyń qataryna ilikti. Rasyn aıtsaq, eki teatr da astana kórermenderin ulttyq repertýarymen baýraı alǵan joq; teatrdyń da tvorchestvolyq kelbetin myqtap tanytqan Sh. Aıtmatov shyǵarmalary boıynsha jasalǵan ınsenırovkalar boldy. Bizdiń teatrlarymyzdyń «Ana — Jer ana» men «Armanym — Áselim» spektáklderi kúlli sovet teatrynyń ómirindegi eleýli qubylystar retinde atalyp ótti.

Munyń ózi ulttyq dramatýrgıamyz ulttyq teatr ónerinen kenje qalyp qoıdy ma degen kúmánymyzdyń jany bar ekenin rastaıdy. Qazir Qazaqstanda tek joǵaryda atalǵan eki kollektıv qana emes, áldeneshe talantty ulttyq trýppalar ósip shyqty. Jaqsy shyǵarma týyp jatsa, nári men árin esh solǵyndatpaı sahnaǵa shyǵara alatyn rejıssýramyz da bar.

Endigi mindet — sol jemisti órkendep kele jatqan ulttyq teatr ónerimizge laıyq óskeleń dramatýrgıa jasaýda bolyp tur. Bul másele budan buryn da ara-tura áńgime bolyp keldi. Biraq, bir ókinishtisi, ol áńgimelerde istiń uıymdastyrýshylyq tehnıkalyq jaǵyna kóbirek kóńil bólinip, tvorchestvolyq jaǵyna nazardy az aýdaryppyz.

Bir kezde oryn alǵan jaltyldaqtyq, tartyssyzdyq ádebıet pen ónerdiń qaı salasyn da mandytpaıdy; ondaı keselden eń aldymen teatrdyń tynysy tarylady. Óıtkeni teatrda kórkem shyǵarma, kórkem obraz qaýymmen kózbe-kóz, júzbe-júz tildesedi.

Mundaı jaǵdaıda teatr ǵasyrlar boıǵy ozyq oıdyń minbesi atanǵan asyl qadyrynan aıyrylyp qalady.

Qazir sovet teatry shyn mánindegi ozyq oı men ozyq ıdealdardyń mártebeli minbesi bola alatyndaı jaqsy jaǵdaılar men mol múmkindiktiń bárine ıe.

Munyń ózi jalpy alǵanda sovet dramatýrgıasynyń da qaýyrt ósýine jaǵdaı jasady.

Qazir sovet dramatýrgıasy sahnaǵa óz kezimizdiń eń kókeıkesti múddesin aıtatyn kúresker geroılardy shyǵara bastady. Sovet dramatýrgıasy zamandas beınesin jasaýdy tal boıynda bir mini joq ıdeal geroı jasaýmen shatystyrýdan atymen aryldy.

Ol óner men ádebıet qoǵamdy adam arqyly tanyp, adam arqyly beıneleıtin bolǵandyqtan, adam janyndaǵy rýhanı prosesterdi de ýaqytpen tyǵyz baılanysta kórsetýge kóshti, zamandas beınesin jasaýda ómirlik faktige tarıhı damý turǵysynan qaraıtyn boldyq.

Óner men ádebıettegi bul bet alys ıdeal geroı teorıasyn atymen mansuqtap shyqty. Ideal geroı ómirde bardy kóńilde barmen, shyndyqty armanmen shatystyrýǵa uryndyrdy.

Zamandas beınesin jasaý — qoǵamymyzdyń damý prosesin, mindetti túrde eski men jańanyń arasyndaǵy kúresti kórsetý bolyp tabylady.

Bizde uzaq ýaqyt eski men jańanyń kúresin tym qarabaıyr túsiný, ony kóbine — kóp adamdar arasyndaǵy syrt tartystardan, óndiristik, semályq kelispestikterden izdeý oryn alyp keldi. Kórýshiler sahnadan drama kórýdiń ornyna ánsheıin daý — damaı, urys — janjal kórip shyǵyp júrdi.

Eski men jańanyń kúresi — qansha da dogmany súımeıdi, ol ómirge ylǵı jańasha qaraýdy, ómir aǵysynyń barsha diriline sergek úńilgendi talap etedi.

Qazaq dramatýrgteri de sońǵy shyǵarmalarynda jaltyldaqtyqtan, úırenshikti shtamp, trafaret tartystardan aryla bastady, ómirdiń sony qyrlaryna, bolmystyń tereń qabattaryna kóz júgirtý boı kórsete bastady.

Qoǵamdyq bolmystaǵy barynsha aktýaldy problemaǵa jıi boı urǵanmen kórýshi qaýymnyń kóńilin tebirentetindeı sahnalyq shyǵarmaǵa qolymyz jıi jetip júrgen joq. Kóp rette sahnada kókeıkesti máseleler tóńireginde áńgime bolǵanmen, sol oılardy aıtyp otyrǵan keıipkerlerdiń kórýshi kóńilin, aqyl-sanasyn, sezimin atymen bir ózine baýrap alatyn qapysyz músindelgen som tulǵalaryn kóre almaımyz. Sahnadaǵy qubylys adamdar janyndaǵy tolǵaqty prosesten góri logıkalyq jaǵynan jibi túzý oılar men ıdeıalardyń jalań ılústrasıasy sıaqtanyp ketedi. Munyń ózi túptep kelgende dramatýrgterimizdiń ómirdegi eń mańyzdy máselelerdiń ne ekenin jete bilgenmen, sol rýhanı proses ústindegi zamandas beınesin, onyń jan dúnıesindegi rýhanı ózgeristerdi áli jerine jete sýretkerlikpen tereńdep kóre almaı júrgeninde bolsa kerek. Osy sebepten de bizdiń geroılarymyz kóp rette usaq qurǵaq, jalań bireýler bolyp shyǵady.

Dramatýrgıanyń ádebıettiń ózge salalarynan eń basty aıyrmashylyǵy — onyń adamdardyń jan dúnıesindegi lapyldaǵan qushtarlyqqa, ózegin órtegen kúızelisine barynsha boı uratyndyǵynda. Shekspır shyǵarmalarynyń qaı-qaısysyn alsaq ta úlken áleýmettik másele ánsheıin sóz talasy arqyly emes, ár qıa kózqarastaǵy adamdardyń ot jalyn qushtarlyǵy arbasqan úlken rýhanı tartys ústinde ashylady. «Romeo men Djýlettany» alyńyz meıli, «Otellony» alyńyz meıli, «Gamletti» alyńyz meıli, shyǵarmaǵa eń basty emosıalyq qýat bitirip turǵan — qaharmandarynyń ot jalyn qushtarlyǵy, úlken rýhanı arpalysy. Munda ánsheıin sóz talasy, buzyq oılylar men túzik oılylardyń arasyndaǵy baqaı qaqpa áńgimesi emes, silkingen adam rýhynyń arpalysy, sodan órbıtin drama men tragedıa bar.

Shyn úlken ıdealdar arasyndaǵy tartys eń aldymen osyndaı ot jalyn qushtarlyqqa toly bolýǵa tıisti. Maksım Gorkııdiń toǵysharlar taqyrybyndaǵy dramalaryna-aq kóz salalyqshy. «Shyńyraý» men «Meshandar» ánsheıin kerildesken keý-keý áńgime emes, pasyq, toǵysharlyq ıdealdarmen julqylasqan kúresker rýhtyń ot jalyn qushtarlyǵy bet sharpymaı ma?

Biz kúresip jatqan ıdealdardyń qaı-qaısysy da ánsheıin túzik oılaýy ǵana emes, jan-tánimen kúresýdi qajet etedi. Endeshe bizdiń keıipkerlerimizde azamattyq qushtarlyq nege báseń?

Óz basym qazirgi qazaq spektáklderindegi keıipkerlerdiń kómeski, jalań, qorash kórinýiniń eń basty sebebi — olardyń boıynda azamattyq qushtarlyq, kúresker rýhtyń, jigerli oıdyń báseń kórinýinde dep bilem.

Sonaý antıkalyq dáýirdegi drama qanshalyqty uly, qanshalyqty ásem bolǵanmen, adamzat mádenıetiniń endi oǵan qaıtadan orala almaıtynyn Belınskıı aıtyp edi. Biraq ol antıkalyq dáýirdegi tragedıalarǵa eń basty ózek bolǵan azamattyq qushtarlyq dramatýrgıanyń máńgilik minezi ekenin, ony ádebıettiń ózge túrlerinen erekshe qyp turǵany da, sol adamdardyń dúr silkingen rýhanı qushtarlyǵyna ǵana qurylatyndyǵy ekenin aıyryqsha atap kórsetip edi.

Keıingi jyldary dramalyq shyǵarmanyń osy bir aıshyqty sıpatyn atymen aýyzǵa almaıtyn bolyp baramyz. Osy zamanǵy dramatýrgıadaǵy, osy zamanǵy teatrdyń eń basty qasıeti dep álgi sıpattan alystaı túsýin sanaıtyn tárizdimiz.

Al shyn máninde solaı ma?

Osy zamanǵy teatrdyń irili — usaqty qubylystaryn bylaı qoıǵanda, progresıvti teatrdy órkendetip otyrǵan eki baǵyt, eki mektepke kóz salalyqshy.

Endeshe, adam rýhynyń kúızelisi, azamattyq ot jalyn qushtarlyq osy zaman teatry úshin eskirgen qaǵıda dep túsinetin qısyn ánsheıin áńgime bolyp shyǵady.

Men óz basym fólklorlyq taqyrypta, tarıhı taqyrypta dramanyń osy zańdylyǵyn, osy tabıǵatyn meńgere alǵan qazaq dramatýrgıasy búgingi kún taqyrybynda áli de bolsa, qara dúrsindikten aryla almaı kele jatyr-aý dep qaýiptenem de turam.

Qazaq prozasy men qazaq poezıasy búkilodaqtyq oqýshyǵa eń aldymen, óz taqyryby, óz únimen tanyldy. Al, qazaq dramatýrgıasy, áli kúnge, osy zaman taqyrybynda, óz ún, óz taqyrybyna ıe bola almaı jatqan sıaqty. Bizdiń dramatýrgıamyz taqyryp tańdaýda áli de bolsa jitilik kórsete almaı kele jatqan tárizdi. Kóp shyǵarmalarymyzdyń taqyryby ózge ádebıette áldeqashan kóterilgen taqyryp bolyp shyǵady, ne kótergen problemamyz ómirde áldeqashan sheshimin tapqan problema bolyp shyǵady. Qazaq dramatýrgıasynyń óz ún, óz betimen tanyla almaýynyń basty sebebi de — onda taqyryp sonylyǵynyń kemistigi.

Al, shyn máninde, búgingi qazaq dramatýrgine búgingi qazaq ómirinen tabylatyn sony taqyryp joq pa? Ondaı taqyryptyń kóp ekeni, sony shetinen sanap shyǵýdyń esh múmkin emestigi daý týǵyzbaıtyn shyǵar. Men tek bizdiń moraldyq ómirimizde áli kúnge deıin sheshimin taba almaı kele jatqan myna bir qaıshylyqty-aq aıtaıyn. Qazaqtardyń moraldyq ınstıtýtyn búgingi ómirimizde dál sol qalpynda qabyldaıtyn bolsaq, oryndy bop shyǵar ma edi. Búgingi ómirde saýatsyz áke, saýatty, oqyǵan ulǵa kóp rette kósemdik aıtýǵa jaramaı qaldy ǵoı. Ómirdiń osy ózgerisin moıyndamaý, baıaǵy ınstıtýtty talap etý, kertartpalyqqa uryndyryp júrgen jaǵdaı az ba? Bul tek jalan moral kóleminde qalmaıtyn, úlken áleýmettik problema emes pe?

Sýretker qazirgi qazaq ómirinen mundaı atymen sony problemanyń talaıyn tabady. Ómirdegi osynaý taqyryp moldyǵy áli dramatýrgıamyzdyń boıyna darı almaı otyr. Bizdiń dramatýrgıamyz qazirgi prozamyz ben poezıamyz sıaqty óz taqyrybymyzǵa, óz shyndyǵymyz ben óz tabıǵatymyzǵa barynsha batyl, barynsha tereń boı urmaı turyp, ózgeler túgili ózimizdi de rıza ete almaıdy.

Osy rette qazirgi qazaq dramatýrgıasy men qazaq teatrynyń tili týraly da bir bólek oı týady. Menińshe, bul tarapta da jaǵamyz jaılaý, omyraýymyz tóskeı muńsyz-qamsyz otyra berýge áli erterek sıaqty.

Ózderińizge málim, qazaqtyń jazba ádebıeti bastalǵanyna tóńiregi jarty ǵasyrdaı ýaqyt boldy. Jarty ǵasyr ishinde ádebı tildiń bir arnaǵa túskenmen, túgel qalyptasyp úlgere qoımaıtyny belgili. Onyń ústine buryn ne memlekettik, ne ulttyq bútindigi bolmaǵan qazaq sıaqty halyqtyń ádebı tiliniń qalyptasýy birshama ýaqyt qajet etetini ábden zańdy. Endeshe, qazaqtyń ádebı tiliniń qalyptasýy, bizdiń jaǵdaıymyzda áli bitip bolmaǵan proses. Mundaı jaǵdaıda qazaq tiliniń tazalyǵyn saqtaý úlken áleýmettik máni bar problema. Tildegi qubylystar men ózgeristerge barynsha sergek, barynsha sezimtal bolatyn da eń aldymen teatr.

Bizdiń teatrymyzdyń bar-bar spektakli de bul rette de minsiz bolyp shyǵa bermeıdi. Til shubarlyǵy, til jutańdyǵy jıi-jıi baıqalyp qalady.

Til shubarlyǵy degende ózge tilderden sóz aralastyrýdy aıtyp otyrǵan joqpyz;ana tilimizdiń barsha áýezin, árin, názik minezderin, jete bilmeı saldyr-salaq sóıleýdi aıtyp otyrmyn. Kóptegen spektáklderimizde halyqtyń aýyzeki áńgimesinde atymen ushyraspaıtyn qoldan jasaǵan konstrýksıalar oryndy-orynsyz kóp ushyrasady. Sahnada sóılep turǵan akterdiń eń áýeli sózine shúbá keltirip otyryp, oıyna, kúızelis-kúńirenisine, qýanysh — serpilisine, qysqasy, ol jasaǵan obrazǵa ılana qoıýyńyz tipten qıyn.

Sondyqtan da teatr úshin til basy artyq másele emes.

Qazirgi dramatýrgıamyzdyń basyndaǵy bir mindet — osy zamanǵy adamdardyń tilin jasaımyz dep ana tilimizdiń náziktigin, mazmundylyǵyn, mándiligin buzatyn tildik qubylystarǵa beıqam qaraý, júdeý sóıleý, jutań sóıleý.

Qazaq dramatýrgıasynyń M. Áýezov, Ǵ. Músirepov sıaqty sheberleriniń shyǵarmasyndaǵy til sonshalyqty nárli, sonshalyqty kúshti, sazdy edi. Ol shyǵarmalarda eki sózdiń biri aforızm bolyp keletin. Munyń ózi halqymyzdyń tabıǵatynda ejelden bar qubylys edi. Sońǵy shyǵarmalarda ol sıpat atymen kórinbeı ketti. Óıtkeni avtorlar ózderiniń kórshi-qolańnan, kúnde kezdesip júrgen sanaýly júz tanystaryn kóredi de, qazirgi qazaqtar olaı sóılemeıdi dep uǵady. Al, halyqtyń qalyń ortasyna barsańyz, áli solaı sóıleıdi. Endeshe, qazaq dramatýrgteriniń ana tilimizdiń san sıpatty, alýan boıaýly kórkemdiginen bezip, qalanyń qarabaıyr tiline birjola kóship alǵany jón bola qoıar ma eken? Bul — bir másele. Ekinshiden, adamdardyń qaı zaman bolmasyn, jutań sóıleýi, júdeý sóıleýi aqylǵa syımaıtyn qubylys qoı. Osy ǵasyr qazaqtary ótken ǵasyr qazaqtarynan góri ózgesherek sóıleıtin bolsa, ol ózgeshelikti — bizdiń tusymyzdaǵy qazaqtardyń baıyrǵy ana tilin qalaı júdetkeninen emes, qalaı baıytqanynan, onyń kúıi men sanyna, boıaý álemine, ótkirligine qosqan sony sıpattarynan izdeýimiz qajet qoı.

Bizdiń dramalyq shyǵarmalarymyzdyń tilinen ondaı tereń izdenisti emes, kóshe sóziniń kózsiz keshirmesin kóp kóremiz.

İzdenis degennen shyǵady, qazaq dramatýrgıasynyń bul salada oılanatyny jalǵyz til ǵana emes.

Bizdiń zamanymyzdaǵy teatrdyń óskendigi, kórkemdik quraldarynyń molaıǵany, múmkindiginiń keńeıgeni adam estimegen jańalyq emes. Alaıda, qazirgi qazaq dramatýrgıasy osy zamanǵy teatrdyń kórkemdik tilin tym baıaý úırenip, baıaý meńgerýde.

Bizdiń kóp dramatýrgterimiz jalǵyz bir ǵana teatr, bir ǵana trýppa úshin — akademıalyq teatrdyń trýppasy úshin jazylatyn sıaqty, kóbine pesany oqyp shyqqanda, qaı roldi qaı artıs oınaıtynyn teatrǵa barmaı turyp-aq bilip qoıasyń. Qazir respýblıkada segiz qazaq teatry bar. Olardyń múmkindigin jerine jete zerttep, shyǵarmalarynda eskerip jatqan dramatýrgterdi sırek ushyrastyramyz. Men muny ánsheıin, dramatýrgıamyzda osyndaı álipbı máseleniń ózinde samarqaýlyq, salǵyrttyq bar ekenin kórsetý úshin aıtyp turmyn. Áıtpese, dramatýrgıa tek teatrdyń yńǵaıyna kóshýmen kóńil kónshitetin bolsa, dramatýrgıa da, teatr da óspeıdi, ol ulttyq teatrdyń múmkindiginen de asyp jatsa ǵana, óz ultynyń teatr óneriniń jemisti órkendeýine yqpal ete alady.

Biz qazaq dramatýrgıasynan ulttyq teatr ónerimizdiń órkendeýine de muryndyq bolatyn jetekshi yqpal talap etýge ábden qaqymyz bar.

Dramatýrgıa tek akterdi, rejıserdi, teatrdy ǵana ósirip qoımaı, kórýshilerdi, sol arqyly búkil qaýymymyzdy baýlyp otyrýǵa tıisti.

Bizdiń Almatyda alýan salaly, ár qıly qazaq kórýshi qaýymy joq. Kóp spektáklderimizge tek biryńǵaı stýdentter ǵana barady. Stýdentter tek bir qyrly, bir túrli, ózindik spesıfıkasy bar, bir alýan ǵana qaýym. Onyń ózi áli túgel qalyptasyp bolmaǵan qaýym. Ol búkil bir ulttyq qoǵamnyń jıyntyq kórinisi bola almaıdy. Bizdiń kóp spektáklderimiz stýdent qaýymnyń yńǵaıyn bilip alyp, ońaı effektige úıir bolyńqyrap júr. Jan qınamaı soǵylǵan qol shapalaqtaýdy maldaný teatrǵa da, dramatýrgke de abyroı ápermeıdi.

Bunyń bári barshamyzdy oılantatyn másele. Biraq sol tolǵaqty oı eń aldymen dramatýrgtyń stolynan bastalýǵa tıisti.

Kórýshi kóńilinen tek sonda ǵana shyǵamyz. Kórýshi qaýymnyń rızalyǵyn kórgende ǵana, akter da, rejıser de, dramatýrg te óz eńbeginen tvorchestvolyq lázzat ala alady. Tek sonda ǵana qazaq dramatýrgıasynyń qal — jaıy týrasynda kóńil birlep sóıleıtin bolamyz.

1967

---