InfoHub Logo

Búgingi tańda bul aýrý, ıaǵnı ót qabyna tas baılaný úlken máselege aınalyp otyr. Ásirese ol jasy 40-tan asqan adamdarda, kóbinese áıelder arasynda jıi kezdesedi, sonyń ishinde oǵan qala turǵyndary kóbirek shaldyǵady eken. Mundaı jaǵdaı tek bizdiń elimizde ǵana emes, damyǵan Eýropa elderinde de oryn alyp otyr.

70 jastan asqan adamdarda bul kórsetkish 30-40 paıyzǵa deıin jetedi. AQSH turǵyndarynyń 15-20 paıyzy osy aýrýmen aýyryp, osyǵan oraı jylyna 1 mln ota jasalatyn kórinedi.

Shetel jáne otandyq ǵalymdardyń klınıkalyq-tájirıbelik zertteý nátıjelerine júginsek, ót qabynda tastardyń paıda bolýynyń birneshe sebepteri bar. «Sonyń biri — ót qyshqyldary men holesterınniń ózara qatynasy turaqtylyǵynyń buzylýynda», — deıdi ǵalymdar. Qalypty jaǵdaıda atalmysh turaqtylyq 1:20, 1:30-ǵa teń. Osy qalypta holesterın eritindi túrinde saqtalady. Eger bul kórsetkish ózgeretin bolsa, suıyq holesterın krıstal túrine ótip, tas paıda bolady.

Tastardyń quramynda holesterınmen birge pıgmentter, ák (kálsı tuzdary), basqa da zattar bolady.

Holesterınniń adam organızminde kóbeıip ketýiniń birneshe sebepteri bar: Birinshi, kúndelikti qoldanatyn taǵamdar quramynda holesterınniń kóp bolýy jáne taǵam qýatynyń qajetti mólsherden asyp ketýi. Ekinshisi — qımyl-qozǵalystyń tapshylyǵy, ıaǵnı salbókselik. Ót qabyna tas baılanǵan adamdardyń kópshiliginiń dene salmaǵy qalyptan joǵary, tym tolyq, teriasty maı qabatynyń qalyń bolatyny anyqtalyp otyr.
Bul aýrýdyń budan basqa da sebepteri bar. Olarǵa baýyr qyzmetiniń buzylýy, ót qabynyń jıyrylý qabiletiniń nasharlaýy jáne ekologıanyń lastanýy jatady.

Belgileri

Ót qabyndaǵy tas adamda aýyrsyný týdyrmaı, bildirmeı júre berýi múmkin. Ót jolyndaǵy tas tek qandaı da bir syrqatqa shaldyǵyp tekserilgen kezde nemese ish qýysyna ota jasalǵanda anyqtalýy múmkin.

Aýrý kóbinese jaqpaıtyn taǵamdardy qabyldaǵanda, maıly jáne tuzdalǵan, qýyrylǵan taǵamdar jegende, kınalǵan sátterde bilinedi. Aýyrsyný oń qabyrǵa astynda, asqazan ústinde bolyp, sonymen birge oń buǵana aımaǵyna, belge jáne ıyqqa berilýi yqtımal. Naýqas loqsıdy, ót aralas qusyq tastaıdy, alaıda qusqannan, loqsyǵannan aýrý jeńildemeıdi. İshin basyp kórgenimizde aýyrsyný oń jaq qabyrǵa astynda bolyp, ót qaltanyń tusynan baıqalady.

Qazirgi tańda dárigerlerdiń qolynda ót qabyndaǵy tastardy naqty anyqtaıtyn ıaǵnı últradybyspen zertteıtin kompúterlik tomografıa, taǵy da basqa aspaptar bar. Búginde osyndaı zertteý ádisteriniń aqparattyq múmkinshilikteri joǵary deńgeıge — 98-100 paıyzǵa jetip otyr.

Emi

Ót qabyndaǵy tas aýrýyn emdeýdiń birneshe joldary bar. Konservatıvti em ártúrli dári-dármekterdi qoldaný arqyly tastardy eritý jáne fızıkalyq qubylystardyń kúshimen (últradybys, lazer, tolqyn taǵy basqalar) úgitip shyǵarýǵa negizdelgen.

Ókinishke qaraı, bul emderdi barlyq naýqastarǵa birdeı qoldana berýge bolmaıdy, sonymen birge konservatıvtik em ót qabynda tastyń qaıta paıda bolýynan saqtandyra almaıdy. Qazirgi kezde emdeýdiń negizgi joly — hırýrgıalyq otanyń kómegimen ót tastaryn ót qabymen birge alyp tastaý. Otanyń eki túri bar. Birinshisi — ish qýysyn ashý arqyly (laparatomıalyq holesıstektomıa), ekinshisi — arnaıy aspap qoldaný arqyly (laparaskopıalyq holesıstektomıa) jasaý. Bul otalar ózindik erekshelikterge ıe, sondyqtan olardy bir-birine qarsy qoıýǵa bolmaıdy. Eger aýrý erte anyqtalyp, kúrdeli asqynýlar bolmasa, onda laparaskopıalyq holesıstektomıa jasaǵan jón.

Aldyn alý

Atalmysh málimetterge súıensek, ót qabynda tastardyń paıda bolýyna qarsy basty shara — kúndelikti taǵam quramynda mal maıyn qoldanýdy azaıtyp, ornyna ósimdik maıyn kóbirek qoldaný kerek. Ekinshiden, taǵam kýatynyń ózimizdiń kúndelikti qımyl-áreketterge, qyzmet túrine sáıkes bolýyn eskergen jón. Al qımyl tapshylyǵyn boldyrmaý úshin jaıaý júrýge, serýendeýge, dene shynyqtyrýǵa jáne tańerteńgilik dene jattyǵýlaryna erekshe mán berińizder. Sondaı-aq qaqtalǵan, marınadtalǵan taǵamdar, maıly balyq, mı, búırek pen baýyr, maıly qoı, sıyr etteri, úırek pen qaz etine, shokolad, kakao, qymyz, alkogól ishimdikterine áýestenbeńizder.

Q. Medetbekova birinshi sanattaǵy dáriger-terapevt
I. Medetbekov hırýrg, medısına ǵylymdarynyń kandıdaty

---