InfoHub Logo

Saparǵalı Begalındi jurttyń kóbi Sapeke deıdi. Úlkenniń bárine «ekeni» qosa bermegen halyq, jaqsy kórgen qartyna qosqan. Jaqsy kórý úshin jaǵymdy minez, qunarly eńbek kerek. Bul qasıetterge Sapeken, baı kisi.

Eńbek pen minezdi qosarlap aıtýym álde qalaı emes. Bul ekeýi boıǵa birden bite bermeıdi. Eńbegi kerek, ózi kereksiz adamdar aramyzda bar. Sapekeń aldymen adamshylyq qasıetti baǵalaǵan, jazýshy bolarmyn, bolmaspyn áýeli adam bolaıynshy, degen maqsatty joǵary ustaǵan, sondyqtan onyń adamshylyq qasıetterin kir shalmaı keldi.

Biz qazir osy Sapekeńniń 80 jasyn toılap otyrmyz. Bul qurmet bir munda ǵana emes, búkil respýblıkamyzdyń jer-jerinde úlkendi-kishili ótip jatyr. Ata-babalarymyz ómiriniń tek eki kúnin — týǵan kúni men ólgen kúnin qurmettepti. Onda da eki-aq ret. Biz bul kúnderi jyl saıyn, múshel saıyn qurmetteıtin boldyq. Jańa dástúrler jasadyq, eskiniń ere almaǵanyn tastap, joqty jańadan jasadyq. Qazaq atamyz qalpynda, al qazaqtyń ózi, qazaqshylyǵy ámán ózgerýde, jańarýda. Záýede babalarymyzdyń biri tirilip kele qalsa myna Sapekeńdi 80-de dep, seniń urpaǵyń dep sendirý qandaı qıyn. Qalaı senedi. Saqaldan jurdaı, kóse deýge qıaqtaı murty bar, shal deýge shashy qap-qara, beti ájimsiz, qolynan qalam túspeıdi, jazatyny ylǵı óleń, kitap. Olarynyń ishinde bir aýyz qudaı, árýaq degen sóz joq. Sıynatyny, jyrlaıtyny — sovet, sosıalızm, júris-turysy, úı-turmysy, kıim-kıisine deıin burynǵy qazaqtarǵa uqsamaıdy. Sonda da bul kisige búgingi qazaqtar bas ıedi. Qazaq qaýymy múlde ózgerdi, jańa dástúrler jasaldy dedik. Sonyń eń aıqyn aıǵaǵynyń biri osy Sapekeń ózi bolyp tur.

Seksen jas kóptiń armany, biraq, ol armanǵa jetetinder az. Jetkenderdiń ishinen ilýde birine, halyq qalaǵanyna toı jasalady. Olaı bolsa, Sapekeń tek ákeniń uly bolyp qalmaı, halyq uly da bolǵan. Adam adamshylyqtyń joǵary satysyna kóterilgende ǵana halyq uly bola alady.

Dúnıege kelgen jannyń dúnıeden alashaǵy, bereshegi bar. Talaılar sol alatynyn jóndi ala almaı, beretinin jóndi bere almaı ketip jatady. Sapekeń bul jaǵynan myǵym, esebi túgel. Ótken zamandarda eki seksen jasaǵan qart, bir seksende Sapekeń kórgen zamanda ǵalamattarynyń júzden birin kórse de táńirine myń-myń shúkirshilik eter edi. Sapekeń ol ǵalamattardyń kýási ǵana emes, jasaýshylardyń, ol ǵalamattardy qaǵazǵa túsirip, tarıhta qaldyrýshylardyń biri — jazýshy, aqyn ásirese jas urpaqqa kóbirek eńbek sińirgen jazýshy.

Báıgege san sáıgúlik qosylady. Kóbi qaraqshyǵa jetpeı jolda qalady, jetkenderiniń ózi dińkelep azar jetedi. Solardyń ishinde biren-saran júırik Taıbýryldaı zymyrap ótedi qaraqshydan. Sapekeń de seksennen zymyrap ótip barady, jalǵyz aıaq qaǵyp jazym etpese, júzge deıin shabysynan tanar túri joq. Tfá,tfá, tilim tasqa!

Kóp jasaǵandar, talantty qalam qaıratkerleri ár zamanda-aq bolǵan, biraq bizdiń zamandaǵydaı syı-qurmet kóre bermegen. Talanttyń erte ne kesh týyp qalatyn kezderi bar. Óz zamanynda týǵan talant erke, erkin ósedi. Sapekeńdi Sapekeń etken, qazaq sovet ádebıetiniń qadirli aǵasy etken zamany — sovet zamany. Zamanymyzdyń osy sharapaty kún nuryndaı álemge jaıyla bersin, Sapekeń sol nurǵa bólenip jasaı bersin, biz toılaı bereıik.

1975

---