InfoHub Logo

Baıaǵy aýyl. Eshqandaı ózgeris joq.

Aǵalarym men inim burynǵysynsha áli qysy-jazy birdeı baılar esiginde jalshy, malshy bop júr eken. Ákem naýqas. Biraq múldem tósek tartyp jatyp alǵan naýqas emes, kóbinese, turyp júredi. Qalaıda burynǵydaı emes, kárilik qajytyńqyrap tastapty: ol ólimdi kóbirek aıtady. Men osy kelgen saparymda ákeme de, anama da, aǵalaryma da ejelgi oıymdy aıta kelip:

— Mańdaı terilerińmen bir-eki buzaýly sıyr, bir at, oń on bes qoı-eshki jınapsyńdar. Endi baı esiginde júrýdi qoıý kerek. Az da bolsa egin salyp, balyq aýlap, óz betterińizben kúneltip, el qataryna qosylatyn bolyńyzdar, — dep keńes berdim. Ákem de, aǵa-inilerim de meniń keńesimdi maquldady.

— Meniń de oıym osy edi, — dedi ákem, — az da bolsa. kólik bar, azamat bar, endi egin salyp ta, basqa túrli kásip istep te kún kórýge bolady ǵoı dep sılap júr edim. Alǵashqy jyly bizge ońaı tımes. Biraq ana Batýrın sıaqty kórshi orys sharýalarymen birlesip istesek úırenip, daǵdylanyp ketemiz ǵoı dep oılaımyn.

Oqý jasyndaǵy balalardy oqytý máselesin kóterip:

— Aıtpaqshy, osy aýyl oqý jasyna jetken balalaryn qaıtpekshi, oqytatyn oıy bar ma? Aýylda bolsyń meıli tipti basqa jerde bolsyń qalaıda balalardy oqytý kerek qoı, — dedim. Sonda ákem maǵan:

— Muny aýyl adamdary bop biz de oılasqan edik. Osy Básheń aýlyna qaraıtyn balalardy oqytamyz ba degen oıymyz bar. Ne orys, ne tatar oqytýshysyn jaldap alyp, balalardy oqytpaı bolmaıdy ǵoı, — dedi.

Ákem sózine berik bir alǵan betinen qaıtpaıtyn adam edi. Ákem tiri bolsa, álgi aıtqandardyń bári de oryndalady dep oıladym. Shynynda, solaı bolyp shyqty. Sol jyldan bastap meniń aǵa-inilerim kisige de júrgen joq, balalar da oqı bastady. Biraq sol jyly kúzge qaraı ákem qaıtys boldy.

Men aýylymda jatqan kezde ózimmen birge oqyǵan dostarym jáne jerlesterim Beket Ótetileýov, Ábýbákir Báıtishev kezdesti. Ekeýi de men shamalas bolatyn. Olar da oqytýshy edi; Qostanaıdaǵy pedagogıkalyq kýrsty bitirgen jigitter edi. Olar da, men sıaqty, aýylda dem alysta júr eken. Kóp keshikpeı-aq úsheýmiz qosylyp alyp, birge qydyratyn boldyq.

Úsheýimizdiń, kórgen-bilgen áńgimelerimiz taýsylar emes, biraq árdaıym Beket ekeýimizdiń áńgimelerimizdiń saryny oqý jóninde, aýyldyń jaǵdaıy týraly bolyp shyǵatyn. Biz kóbine el ishindegi baılardyń qıanatyń nadandyqty, aýyldaǵy mekteptiń jaıyn áńgime etetinbiz de, al Ábýbákir, stýdentter qozǵalysy, ishki Rossıadaǵy jumysshylardyń narazylyǵy, ondaǵy sharýalardyń kóterilisi týraly máselelerdi qozǵaıtyn.

Rossıada patsha úkimetine qarsy astyrtyn partıa ýaıymdary baı patsha úkimetine qarsy kóptegen úlken bilim ıeleri, qajyrly, qaıratty adamdar bar degen habardy biz Ábýbákirden estidik.

— Osynyń bárin sen qaıdan bilesiń? — dep keıde biz ony ajýalaımyz. Ol oǵan qaımyqpaıdy.

— Men sender deımisiń, aýylda dúnıeden habarsyz jatqan? Men Qostanaıda bosqa júr deısińder me? — dep bul áńgimelerdi kimnen estigenin baıandady.

Ábýbákirdiń Qostanaıda Ivanov degen dos oqytýshysy bolypty. Ol Qostanaıǵa ishki Rossıadan jer aýdarylyp kelgen revolúsıashyl adam eken. Ábýbákir osy adammen dos bolyp syrlasyp júredi. Ábýbákirdiń bizge aıtqan habarlary sol adamnyń aýzynan shyqqan sóz bolsa kerek. Biraq keshikpeı Ivanov Qostanaıdan Semeıge aıdalyp ketipti. Ábýbákir Qostanaıda Ivanovtyń syrlastary joq emes, biraq onyń sol syrlastary kim ekenin bile almaı qaldym deıtin.

Ivanov Ábýbákirge: «Patsha túbi shirigen qatty bir daýyl soqsa qulaǵaly turǵan qý terek sıaqty. Erte me, kesh pe — áıteýir ol qulamaq; onyń ornyna halyq saılaǵan úkimet otyrmaq. Bul taıaý jyldardyń ishinde bolatyn tarıhı bir zor ózgeris. Osy ózgeriske neǵurlym tezirek jetý úshin qazaq sıaqty ezilgen ulttar patsha úkimetine qarsy kúreskende, orys jumysshylarymen qol ustasyp kúresýi kerek sonda ǵana ezilgen ulttar bostandyqqa jete alady» depti.

— Jany bar sózder. Endi osynyń anyǵyna jetý kerek — dep túıdik biz. Keıin bir kezdeskende men Jameletdınnen osy týraly siz ne bilesiz dep suraǵanymda, ol maǵan:

— Munyń bári de durys. Patsha úkimetiniń qulaýy ǵajap nárse emes. Ony tek orys halqy qulata alady. Al, biz sıaqty ezilgen usaq ulttar sol orys halqynyń ezilgen jumysshy, kedeı buqarasymen qol ustasyp kúreskende ǵana degenimizge jete alamyz. Áıtpese, bizdiń óz qolymyzdan keler nárse az. Odan soń, patsha úkimetine qarsy kúres saqtyqty, syr saqtaı bilýdi kerek etedi. Sondyqtan mundaı másele jóninde kimmen sóılesip turǵanyńdy, ne týraly sóılesip turǵanyńdy myqtap ańǵarýyń kerek. Áıtpese, ezińdi de, joldastaryńdy da qurtyp jiberýi yqtımal. Sondyqtan da mundaı iste saqtyq kerek bolady, — dedi.

---