InfoHub Logo

Táýelsizdik nurly tańy atqanyna búgin mine, Jıyrma bes jyl! 1986 jyl, 16-jeltoqsan. Bul erlik pen órlik, ashý-yza men qaıǵy aralasqan, qazaǵymnyń basyna úlken qasiret ákelgen qaraly kún edi.

1986 jylǵy jeltoqsannyń 17-18 juldyzynda búkil eldi dúr silkindirgen ǵalamat kóterilis boldy. Buryn-sońdy kezdespegen jaǵdaı eldi eleń etkizdi. Jalpy úreı, qorqynysh bılegen jurt seń soqqandaı kúıde edi. Jeltoqsan oqıǵasynyń shyǵý sebebi: 1986 jyly 16 jeltoqsanda nebári 18 mınýtta ótken  Qazaqstan Ortalyq Komıtetiniń besinshi Plenýmy D.Qonaevty «óz erkimen» qyzmetinen bosatyp, Qazaqstan KP Ortalyq komıtetiniń birinshi hatshylyǵyna respýblıka halqyna múlde tanys emes, qazaq halqy týraly esh habary joq V.Kolbınniń «saılanýy» boldy. Erteńine 17 jeltoqsan kúni ortalyq alańǵa lek-legimen aǵylǵan jastar toby beıbit sherý arqyly Ortalyqtyń kadr saıasatyn durys júrgizbeı otyrǵandyǵyna narazylyq bildirdi. «Qazaqstanǵa qazaq basshy!», «Ár halyqqa- óz kósemi!»,- degen uranmen , «Meniń Qazaqstanym» ánin aıtyp alańǵa shyqty.1986 jylǵy 17 - 18 jeltoqsandaǵy Brejnev alańyndaǵy qazaq jastarynyń beıbit sherýiniń qandy oqıǵaǵa aınaldy. Olarǵa túrli jalalar jabylyp, «Ultshyl,maskúnem» degen kiná taǵyldy.Alańdaǵy jastardy toqtatý úshin Almaty qyzmetkerlerine kómekke jan-jaqtan mılısıa qyzmetkerleri shaqyryldy. Jastarǵa qarsy Burqasyn 86 jospary boıynsha is - sharalar jasalynǵan. Jastarǵa Órt sóndirý mashınalarymen sýyq sýmen atqylaýmen toqtalmaı, adamdarǵa qarsy arnaıy daıyndyqtan ótken ıtterdi salyp qoıǵan. Jalpy sherýde  bolǵan adamdardyń kóbisi stýdent jastar. Qaırat, Lázzat, Sabıra, Erbol syndy qyrshyn ketken órimdeı jastyrymyz ult namysyn tý etip aldyńǵy qatarǵa shyqty. «Qazaq» degen qanym bar», -  dep bastap, «Erkek toqty qurbandyq, atam deseń atyńdar», -  dep aıaqtaǵan qaısar Qaırattyń daýsy búginge deıin qazaq júreginde saqtaýly.

Qanyna namys daryǵan, rýhy asqaq, qaısar qazaq halqy únemi táýelsizdikke umtyldy. Kóksegen táýelsizdigin aldy. Terezi teń, baıraǵy jelbiregen ulttar qataryna iligý úshin talaı aýyrtpalyq bastan ótti.

Aqıyq aqynymyz Muhtar Shahanov: «Jeltoqsan kóterilisi – ǵasyrlar boıy jınalǵan ashý-yza jarylysy. Iaǵnı, bizdiń halqymyzdyń til múddesi, rýh múddesi – osynyń báriniń qosyndysy ashý-yza týdyrǵany shyndyq. Qazaq halqy orystardyń qol astynda bola otyryp azattyq pen táýelsizdikti ańsaý kezinde ár túrli deńgeıdegi 300-den astam ult-azattyq kóterilisin ótkizdi. Sonyń qorytyndylaýshysy, egemendikke bastaǵan kóterilis – Jeltoqsan kóterilisi», — dedi. Demek, bul ánsheıin aýyz toltyryp aıtýǵa ǵana jaraıtyn oqıǵa emes, bul shyn mánindegi eldi, búkil Keńester Odaǵyn eleń etkizgen, kúsh qoldanyp basýǵa májbúr etken kóterilis.

Qazirgi tańda 16-17 jeltoqsandy táýelsizdik meıramy etip jarıalady. Sondyqtan 16 jeltoqsannyń qasyretti kún ekendigin jadymyzda saqtap, ári Táýelsizdikke qol jetkizý jolyndaǵy talpynystardyń aqtalǵan kúni ekendigin sezinýimiz qajet. Jeltoqsan qurbandaryna da taǵzym ete júrýimiz kerek.

Jeltoqsan kóterilisiniń jemisi – Táýelsizdik ekeni aqıqat. Táýelsizdiktiń bastaýy yzǵarly Jeltoqsan oqıǵasy. Jeltoqsan kóterilisiniń arqasynda 1991 jyly elimiz óz aldyna egemendik alyp, tuńǵysh Táýelsiz el dúnıege keldi. 1991 jyly 1-nshi  jeltoqsannyń Respýblıka jurtshylyǵy tuńǵysh ret Nursultan Ábishuly Nazarbaevty Qazaqstan Respýblıkasynyń prezıdenti etip saılady. 1992 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Eltańbasy, Ánurany, Týy týraly zań qabyldandy. 1993 jyly 30 tamyzda Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasy qabyldandy. 15 qarashada tól teńgemiz alǵash ret aınalymǵa tústi. 1994 jyly Ǵaryshta qazaqtyń ekinshi ǵaryshkeri T.Musabev kók baıraqty jelbiretti. 1995 jyly uly Abaıǵa 150 jyl toldy. 

1996 jyl Jambyl jyly. Táýelsizdik monýmenti ornatyldy. 1997 jyly «Qazaqstan – 2030» strategıasy qabyldandy. 1998 jyly Aqmola ataýy Astana dep ózgertildi. Astanada alǵash ret Báıteregimiz salyndy. Elimiz Táýelsizidigin alǵan jıyrma bes jyl ishinde atqarylǵan ıgi ister az emes.

Talaı qazaq qyzdary men jigitterin aramyzdan alyp ketken jeltoqsan oqıǵasy barshamyzdyń máńgi esimizde qalady. Egemendi elimizdiń keleshegi úshin janyn pıda etken batyr jastardy umytpaı, batyr uldary men qaısar qazaq qyzdarynyń erligin jas urpaqqa dáripteý – meniń azamattyq boryshym dep bilemin. Ata-babam sen ǵasyrlar boıy ańsaǵan Táýelsizdigimiz máńgilik bolyp, kók týymyz kókke órleı bersin!

Shymkent agrarlyq kolejiniń  
Vt-161 tobynyń stýdenti: Qultaı Baqtıar
Jetekshisi: Joǵary sanatty oqytýshy Ýteshova Gýlmıra Muratqyzy

---