InfoHub Logo

Taldyqorǵan qalasy, Almaty oblysy, Qazaqstan Respýblıkasy
3 kýrs bilimgeri Qaıratqyzy Nazym
Jetisý Ýnıversıteti KE AQ
Mamandyǵy: Shetel tili: eki shetel tili

Aqparattyq qoǵamǵa ótýdiń qarqyndy prosesi jańa aqparattyq tehnologıalar men kompúterlik telekomýnıkasıalardy keńinen engizýmen baılanysty. Ol shet tilderin oqytýdyń jańa formalary men ádisterin damytýdy qajet etedi. Lıngvısıkalyq zertteýler – oqytý ádistemesi de, jańa aqparattyq tehnologıalar, til ereksheligi turǵysynan da taldanatyn pánaralyq tásilderge negizdelgen kúrdeli de kóp qyrly proses. Shetel tilderin oqytý ádistemesinde bolashaq mamandardy shet tilinde kásibı qarym-qatynasqa daıyndaý júıesi jasalýda. Bul máseleni birqatar avtorlar zerttegen, mysaly T.Rýjenseva, N.V.Iankın, I.A.Rashodova, N.G.Alávdın jáne t.b. Zertteýdiń ózektiligi qoldanystaǵy bilim berý standarttaryna sáıkes shet tilderin oqytýdyń jańa zamanaýı tásilderin ázirleý qajettiligine baılanysty.

Qazirgi jaǵdaıda shet tilderin bilý eńbek naryǵyndaǵy mamanǵa qoıylatyn negizgi talaptardyń biri bolyp tabylady. Tehnıkalyq baǵyttaǵy stýdentterge qoıylatyn talaptar da uqsas. Degenmen, basqa salalardan aıyrmashylyǵy, oqytý ádistemesi gramatıkalyq-aýdarmalyq ádiske negizdelgen. Oǵan sebep – jazbasha aǵylshyn tilin meńgerýge qoıylatyn birqatar biliktilik talaptary (shetel ádebıetin oqý, sheteldegi áriptestermen hat almasý, ózin-ózi tanystyrý). Mamandar daıarlaýǵa qoıylatyn talaptarmen qatar stýdentter kontıngentiniń ereksheligi de bar. Kóp jyldyq baqylaýlar boıynsha tehnıkalyq mamandyqtardyń stýdentteri ózin-ózi baqylaýdyń joǵary deńgeıimen erekshelenedi.

Aǵylshyn tilinde sóılesýdi bastamas buryn stýdent sóz tirkesin tolyǵymen qurastyrýy kerek. Jazbasha oryndaý bul tapsyrmany sheshý ýaqytynyń ulǵaıýyna ákeledi. Injenerlik mamandyq stýdentterine tán taǵy bir qasıet – júıeli ádis. Keıbir jaǵdaılarda bul materıaldy ıgerýge kómektesedi, bul ásirese gramatıkalyq taqyryptardy meńgerý kezinde baıqalady. Degenmen, bul tapsyrmanyń oryndalý ýaqytyn arttyrýy múmkin. Osy oraıda oqý úderisine ınovasıalyq bilim berý tehnologıalaryn engizýdi qarastyrǵan jón. Osylaısha, tehnıkalyq sala stýdentterine aǵylshyn tilin oqytýda dástúrli pedagogıkalyq ádisterdi (atap aıtqanda, gramatıka-aýdarma ádisi) jáne jańa tehnologıalardy (keıs, jobalar, pikirtalas) úılesimdi úılestirý basty mańyzǵa ıe. Ádisterdiń árqaısysynyń qoldanylýyn tolyǵyraq qarastyrar bolsaq, tehnıkalyq mamandardy daıyndaýda gramatıkalyq-aýdarma ádisiniń sheshýshi mańyzy bar. Injenerlik profıldegi bolashaq mamandarǵa keń qamtylmaǵan taqyryp boıynsha aqparatty jetkilikti túrde jaqsy qabyldaý qajet. Tehnıkalyq mátinderde arnaıy leksıka (termınologıa) jáne belgili bir gramatıkalyq konstrýksıalar (kúrdeli sýbekt, kúrdeli obekt, pasıvti daýys, tulǵasyz sóılemder) basym bolady.

Sóıleý daǵdylary óte jaqsy damyǵannyń ózinde tehnıkalyq salada jazbasha tildi túsiný qıyn. Sondyqtan aǵylshyn tilin oqytý gramatıkalyq júıeni egjeı-tegjeıli jáne tıanaqty zertteýdi qamtýy kerek. Tehnıkalyq mamandyqtardyń stýdentteri gramatıkany yntamen oqıdy, olardyń oılaý ereksheligi aqparatty kesteler men dıagramlar túrinde jaqsy qabyldaýǵa múmkindik beredi.

Kóbinese stýdentter til erejelerin úırený, este saqtaý jáne qoldanýdyń ózindik júıesin qurady. Bul analıtıkalyq tásil sózdik qoryn zertteýge de baılanysty – oqýshylar analogıalar qurastyrady, sózdiń quramyna taldaý jasaıdy, sózdikpen yntamen jumys jasaıdy. Alaıda, olar úshin aýyzsha da, jazbasha da birqalypta sóıleý qıynyraq. Ádette stýdentter leksemalardyń daıyn bloktarynan jáne gramatıkalyq konstrýksıalardan sóılem qurastyrýǵa tyrysady. Olardyń sózder men erejelerdi qoldanýdaǵy dáldigi aıtarlyqtaı joǵary, alaıda mundaı tańdaý tapsyrmany oryndaý ýaqytyn aıtarlyqtaı arttyrady. Aýyzsha sóıleýdi jattyqtyrýdyń taǵy bir tásili – pikirtalas ádisi. Bul ádisti til úırenýdiń sońǵy kezeńderinde de qoldanýǵa bolady. Mundaı sabaqty modýlge qorytyndy sabaq retinde qoıǵan jón. Bul ótken gramatıkalyq jáne leksıkalyq materıaldy bekitýge kómektesedi.

Ádistemeniń dıdaktıkalyq maqsattary: birtutas sóıleýge, óz kózqarasyn aǵylshyn tilinde jetkize bilýge, ony dáleldep, qorǵaı bilýge, sonymen qatar toppen jumys jasap, suraq qoıa bilýge úıretý. Qorytyndylaı kele, tehnıkalyq ýnıversıtette aǵylshyn tilin oqytýdyń eń úlken tıimdiligine dástúrli gramatıka-aýdarma ádisi men pikirsaıys, jobalyq oqytý, keıs-stadı sıaqty jańa pedagogıkalyq tehnologıalardy biriktirý arqyly qol jetkizilgenin atap ótken jón. Dástúrli ádis ınovasıalyq tehnologıalar úshin jetkilikti bilim bazasyn qamtamasyz etedi. Olar óz kezeginde standartty emes jaǵdaılarda sóıleýdi damytýǵa kómektesedi jáne oqýshylardyń oqýǵa degen yntasyn arttyrady. Jalpy, ýnıversıtettegi aǵylshyn tili kýrsynyń aıaqtalýyna qaraı bolashaq tehnıkalyq mamandar úshin standarttar talap etetin biliktilik deńgeıine qol jetkiziledi.

Qoldanylǵan ádebıetter:

1. Rýjenseva T.S. Aqparattyq tehnologıa mamandyqtarynyń stýdentterine aǵylshyn tilin oqytýda jańa tehnologıalardy qoldaný / T.S. Rýjenseva // Máskeý - 2005 j.

2. Iankına N.V. Tildik emes mamandyq stýdentterine shet tilin oqytýdaǵy dástúrli tásilder men ınovasıalyq tehnologıalar / N.V. Iankına // OMÝ Habarshysy, 2013. - No2 (151). - S. 300-305.

3. Rashodova I.A. Tehnıkalyq ýnıversıtetterdiń sheteldik stýdentterin zertteýdiń zamanaýı ádisteri / I.A. Rashodova, M.K. Chernova // Jınaq: Qazirgi ǵylymnyń ózekti máseleleri: jas ǵalymdardyń kózqarasy. Halyqaralyq ǵylymı-tájirıbelik konferensıa materıaldary. Dóńgelek ústel materıaldary. 2020. S. 547-550.

---