InfoHub Logo

Bizdiń óńirde «saý bol» degen tirkes — «rahmet» degendi bildiredi!

Almatydan úsh kún júrip, aqyry jettim-aý, aýyl taıaq tastam jerde.

Eki saǵattan keıin aýdannan aýylǵa qatynaıtyn avtobýsqa da aıaq iliktirip qalarmyn degen úmitim esek-dáme bolyp shyqty. Aıaldamada saryla kúttirgen kólik te kóz ushynan qylań bergen. Tóbe basynan sary avtobýstyń tumsyǵy kóringende aıaldamaǵa tas-túıin jınalǵan jurt ala shańdy burqyrata, oıqy-shoıqy jolmen eki bóksesine kezek yrǵala kelip toqtaǵan kólikke birin-biri ıterise-jyǵysa lap qoıdy. Qaýsyrmaly esigin ázer japqan sary avtobýs yńyrsı qozǵalyp, ilestirip ákelgen shańy men janǵan solárka tútinine kómile aldy-artyna qaraılamaı bezip bara jatty. Qyrqadan ári asqanda tońqań etkizip artyn bir silkip aldy da kózden ǵaıyp boldy.

Men bolsam, zildeı sómkemdi ornynan da qozǵamastan aýzym ashylyp sol ornymda tapjylmaı, avtobýs ketken baǵytqa qaraǵan kúıimde shań qaýyp qala berdim... Qasyma kelip toqtaǵan «HLEB» degen jazýy bar búrkemeli mashınanyń kabınasyn ashqan bala «Apa, Jylandyǵa baratyn ba edińiz, ala keteıin!» dedi.

Álginde ǵana quddy ertegidegi Jylanbaby hannyń jerasty mekenine túsip ketkendeı sharasyz kúıde qalǵan maǵan bul kórinis erteginiń sáýleli úmitin jaqqandaı áser etti. «Iá, ıá, qalqam...» dep, abyrjı abdyrap sómkemdi kótermekke myqshyńdaı bastap edim, «qazir, apa...» dep álgi bala shyp-shıraq qımyldap, sómkemdi de, ózimdi de kabınaǵa jaıǵastyryp, rólge otyrdy. Jolǵa shyqtyq.

Júzi bal-bul janyp, kúlimdegen kózderi jylyushyraıdy.

— Kimniń balasysyń, Jylandyda turasyń ba?

— Ediljannyń ekinshi balasymyn — Beriktaımyn, apa, tanymaı qaldyńyz ba? Men sizdi birden tanydym!

— Órkendi bol, qaraǵym!

— Bizdiń aýylda naýbaıhana joq. Dúkenge qalash nan Jetigennen ákelinedi. Nan tasıtyn máshına kúnine eki ret qatynaıdy.

Ákesiniń atyn ataǵannan-aq jigittiń ákesinen buryn ájesi esime túse ketpesi bar ma. Men osy úlken kisilerge jaqyn ekenmin-aý!..

Iá, ıá, arqa jaqtaǵy kórshi áje!... Sonyń álgi «tisti baqasy!». Esimde ǵoı...

...Arqa jaq kóshedegi qarama-qarsy úıden shyqqan kórshi áje kúnniń kúnshyǵystan shyǵatynyn umytyp qalǵan syńaıly... Batysqa óristegen kóp buzaýǵa buzaýqandarymdy qosyp qaıtyp kelemin. Úıge asyǵyp kele jatqam. Al kórshi áje bolsa, kúnnen kólegeılegendeı mańdaıyna alaqanymen kúnqaǵar salyp kózin syǵyraıta meni tosyp tur:

— Qarl-laǵym-aý, atyń kim edi, ıá-ıá, aıtqan ekensiń-aý, keshshege aınalyp barlam ba, kim bilsin, keshirl, qarlaǵym, keshirl, buzaý aıdap barla jatqanyńdy kórlip, aldyńnan shyǵaıyn dedim de, órliske baǵyt alǵan mal da bolsa tirli jan ıesi ǵoı, jolyn kes-kestemeıin dep, kidirlgenim ǵoı.

— Saý bolyńyz, sheshe!..

— Ózińdi kútip turlǵanym. Aıyp etpe, qarlaǵym kórlshi. Jas ta bolsań estiligińdi aıtyp álgi jamandarlyma kúnde maqtaımyn ózińdi!.. — Aldyńnan shyǵyp, sambyrlap turǵan aq shashty ájeıdiń qasynan «asyǵys edim» dep óte shyǵýǵa dátim jetpedi. Onyń ústine meni ylǵı maqtaıtynyn aıtyp tur...

— Saý bolyńyz, Sheshe, sálem berdik!

— Saý bol shyrlaǵym, saý bol, álgi bizdiń úıdiń «tisti baqasyn» kórlmediń be?

— Sheshe, ol qaısysy edi? — deımin. Deıtin sebebim kórshi ájemniń jalǵyz ulynan segiz nemeresi bar. Úıelmeli-súıelmeli segiz ul! Aldyńǵy jyly qyrdan kóship kelip, bizdiń úıdiń arqa tusyndaǵy kósheniń basynan shaǵyn zilmáńke salyp, qonystanǵan. Kóship kelgeli eki ret tyshtyrmaǵa shaqyrdy ájemderdi.

Kórshi ájeniń shalǵaıdaǵy otarda qoı baǵatyn jalǵyzy úı-ishin kóshirip ákelgen soń úırenshikti kásibin jalǵastyryp, qyrǵa sybaı-saltań ózi ketipti. Shıetteı bala-shaǵamen áıelin sheshesine amanattap, kómekshi shopandyqqa segizinshiden keıin SPTÝ-ǵa joldamamen ketip, ony bitirmeı turmys qurǵan Jádiger men Álımany alypty dep naǵashy ápkem aıtqan. Jańa kórshimizdiń segiz balasynyń eki úlkeni ınternatta jatyp oqıdy eken. Ájeleri oqýdaǵy nemerelerin saǵynǵanyn syltaýratyp ortalyqtan shyqpaı qoıǵan soń, úıin kóshirip ákelýge májbúr bolypty. Endi balalar ınternattan emes, sabaqqa úıden qatynaıdy. Ájeıdiń de kóńili toq... — degen aýyldyń jańalyǵyna qashan da qanyq júretin naǵashy ápkem. — Kelinshegi bolsa enesi aptalap ortalyqqa ketkende emizýlisi, táı-táı turǵany, estıarǵa jete qabyly bar, usaq balalarymen Ediljanǵa kómekshi bolmaq turǵaı, nan ıleýge de murǵasy kelmeıtin kórinedi...

Kórshi áje... bir joly ótelshi Sháımurat aǵanyń úıine shildehanaǵa ketken, kelini Aqmamyq meniń anama kelip «kishi qyzyńyzdy bala baǵýǵa jibere turyńyzshy, nan ılep alaıyn dep edim, enem keshigip jatyr» dep meni surap alǵan. Mamam bolsa, «baryp kele ǵoı, bópelerin jubatýǵa kómektes te, nanyn ılep bolǵan boıda úıge kel» degen. Mamam qyzyq ózi, úıge kelmegende ne bitiredi ekem, kisiniń úıinde?..

— Álgi «tisti baqa» she? — kórshi ájem áńgimesin baptaı túsip, — Berliktaıdy aıtam. Ekinshi uldy. Úlken nemerlem Serlik qoı, ol adam sıaqty. Úshinshini bitirledi bıyl, pıonerlge ótkizdi dep máz bolyp keldi. Sen de osy mektepke barlasyń ǵoı, ana joly muǵalimin kórlgem, maqtaı jóneldi. Úlkeninen úmit barl, barl... Al, mynaýsy barl ma, túbinde kórlesini osydan kórlmesem neǵylsyn? — kórshi áje jýyq arada jiberetin emes meni. Bilegimnen tas qylyp ustap alǵan. Men bolsam, mektepke baratyn ýaqyt bolyp qaldy-aý, dep ýaıymdaı bastadym. Mektep úıge tıip turǵanmen, formamdy kıip, erteńgi shaıymdy ishýim kerek... Onyń ústine pıoner galstýgimdi dál keterde útiktemesem, keshegi túıinniń orny myjǵyrlanyp turady emes pe?

— Iá, áje, — deımin, oıymdaǵyny aıtpaq nıetpen.

— Iá, ıá, shyrlaǵym, atyń kim edi, ıe óı-bý qudaı atqanda, aıtyp ediń-aý... álgi «tisti baqany» qaıaqtan tapsam eken. Sabaǵy túsqaıta ǵoı, izim-qaıym boldy da ketti... Kózin tyrlnap asha salyp qaıda qurlyp ketkenin... Sol edi ǵoı, sheshesi nan ılep bolǵansha besik terlbete turlatyn. Kún shyǵa salysymen nanyn ılep ashytyp qoımasa, qamyrl ashyp, ony jańǵyz tabaǵa pisirlem degenshe kesh túsip te úlgerledi.

Ájeıdiń sózin bólip:

— Bizdiń úıdiń nan jabatyn tabasyn ala turyńyz, eki tabamen tezirek... — deımin, másele osymen sheshile ketse, kórshi áje meni bosata qoıardaı. Onym beker bolyp shyqty. Áńgimege qosymsha taqyryp taýyp bergenimdi baıqamaı qaldym. Endigi jerde kórshi ájem:

— Balamysyń degen, — arqamnan qaǵyp, kúlip aldy, — Bizdiń úıimiz ánsheıin lekerlep otyrǵan jerl kepeniń esebi emes pe? Dalaǵa qazandyq salýǵa qol qysqa. Eki tabany kómetin qazandyq birleý, ol da aýyz úıdegi aıadaı jerde. Onyń da qaıbirl aýzy abajadaı deısiń... ony keńeıte qoıarl ediń, birl qadam árli attasań — tórl, birl qadam kerli attasań — esikke tirlelesiń ǵoı, qoı, qarlaǵym, seniń basyńdy aýyrltpaıyn, ıá, álgi... onyń ústine aldyńǵy pisirlilgeni sýyp úlgerlgenshe jeıtin aýyz ańdyp otyrlǵan joq pa? Qazirlgi balarldyń qorlegi nan ǵoı. Jańǵyz sıyrldyń súti sháıdan aýyspaıdy, kóship kelgeli aırlanǵa da jarlymaı qaldyq qoı. Jan ishe me, jaq ishe? Jaq barl, áıteýirl, qudaıǵa shúkirl! Onyń ústine omyrlaý sorlǵyzyp júrlgen áıel sorlpa-sýshyl keledi ǵoı, Aqmamyqty aıtam, bylaıǵy kezde de sháıshil edi, qarlaǵym ózi... — kórshi ájem mańdaıynan aıyrmaı kún sala qarap turǵan oń alaqanyn meniń qulaǵyma kólegeılep, — Aqmamyqtyń ózi bir sháıǵa jarlty taba nandy mise tutqan emes, jesin ǵoı, jeı berlsin, bala emizip júrl, sonyń ılep, ashytýy barl, pisirlgenshe kesh te batyp ketedi, sony aıtam-aý, álgi tisti baqany taýyp alaıyn... — kórshi ájeniń sózi birte-birte alystan jetip jatty. Men basymdy ızeı-ızeı, shegine-shegine aýla esigine kelip te qalǵan edim, — jaqsy, saý bolyńyz, sheshe!!...

...Men ol kezde altynshyda oqıtynmyn. Úshinshidegi úlken nemeresi oqıtyn «B» klasyna pıoner jetekshimin. Jaqynda ǵana olar pıonerge ótken bolatyn...

Alysta qalǵan balalyq shaqtyń bir sáti kóz aldymda. Kúni keshegideı...

Beriktaı bolsa aýyl ja ıynda áńgimeden aýzy bosaıtyn emes.

— Áskerge baryp kelgen soń, ol jaqta alǵan úzdik júrgizýshi degen maqtaý qaǵazymmen basshylyqqa kirip edim, osy mashınany berldi. Eki jyl boldy. Úılendim. Esińizde bolsa, bizdiń úı shetkeri salynǵan japyraıǵan zilmáńke edi ǵoı. Qazir úlken úsheýmiz úılendik. Áke shańyraǵyn keńeıtip, úlken úı saldyq. Qasynan eki otaý tigip te úlgerdik. Mal-jan aman bolsa, kósheni Besaýyldyń shaǵylyna deıin jetkizemiz be degen oıymyz bar. Áli úılenbegen bes inim bar. Ekeýi áskerlde... — Beriktaı ájesine tartqan áńgimeshil ári «r» árpin oqta-tekte sál-pál súrindirip aıtady eken. Ózine jarasyp tur.

«Aqmamyqtyń qoly nan pisirýden bosaǵan eken» degen oı kelip, óz-ózimnen bir jymıyp aldym da, sol bir shýaqty kúnder, meıirimdi ájeler esime túsip, kókiregimdi kere bir dem aldym.

Ásheıinde yǵyr qylatyn joldyń oıqy-shoıqysy da bilinbedi, ásem bir áýenniń aıasynda terbelgendeı aýylǵa áp-sátte qalaı jetkenimdi de ańǵarmaı qaldym.

---