InfoHub Logo

Toksoplazmoz — adam men janýardyń organızminde (toksoplazma arqyly) paıda bolatyn óte qaýipti parazıttik juqpaly aýrý. Bul dertpen adamnan basqa 180-nen artyq úı jáne jabaıy sútqorektiler aýyrady: mysyqtar, qoıandar, jyrtqysh ańdar, tyshqandar, qustar, egeýquıryqtar. Parazıttiń negizgi ıesi — mysyq. Mysyqtar aýrý tyshqandardy jáne kemirýshi úı jándikterin jeıdi de, óziniń úlken jáne kishi dáreti arqyly juqpaly parazıt mıkrobyn syrtqa shyǵarady.

Júkti áıelderdiń bul syrqatpen aýyrýy 30 paıyz jaǵdaıda jatyrdaǵy sharanaǵa bala joldasy arqyly juǵady. Áıel bul dertti bala kótergenge deıin nemese júkti bolǵannan keıin juqtyrýy múmkin. Birinshi jaǵdaıda eshqandaı qaýip joq, al ekinshi jaǵdaıda, ásirese 12 aptaǵa deıingi júktilikte óte qaýipti. Toksoplazmoz uryqtyń damý satysynda kórý, júıke, ishki bez, júrek-qan tamyrlaryn zaqymdaıdy. Toksoplazma bala joldasy arqyly jatyrdaǵy sharanaǵa ótip, túsiktiń bolýyna, balanyń ishte ólýine, týa bitken kemtarlyqtyń týyndaýyna ákelip soqtyrýy ábden múmkin.

İndettiń juǵý joldary:

1. Shıki et, shala pisken jumyrtqa, tartylǵan et, bıfshtekstermen tamaqtaný;

2. Mysyqty qolmen ustaý jáne mysyqtyń nájisine, nesebine qol tıgizý;

3. Jaqsy jýylmaǵan jemister jáne kókónister, jasyl shópterdi asqa paıdalaný;

4. Kóp ýaqyt mysyqtyń nájis, nesebimen aramdanǵan baý-baqsha topyraǵyn qolǵapsyz ustaǵan jaǵdaıda.

Aýrýdyń belgileri alǵashqyda óte kómeski, aýrýdyń ótkir túrinen sozylmaly túrine óte tez aýysady. Alǵashynda aýrý juqqan kezde tumaý túrinde belgi beredi. Qazirgi kezde barlyq júkti áıelderge dıspanserlik baıqaýǵa tirkelgen kúnnen bastap toksoplazmozǵa zertteý jasatqan durys.

Dıagnoz qoıý qıyn emes, bar bolǵany kók tamyrdan azdap qan alyp, tótemelik qan sarysýy arqyly (ımýndyq-serologıalyq) zertteý jasalady. Saraptama qorytyndysy nebári 3 kúnde daıyn bolady. Bul zertteý arqyly derttiń qashan juqqandyǵyn, qandaı satysynda, aýrýdyń qandaı túrine jatatyndyǵyn, dárejesin anyqtaýǵa ábden bolady. Naqtama qoıylǵan jaǵdaıda tek qana 16 aptalyq júktilikten keıin gınekolog dáriger juqpaly aýrýlar dárigerimen birlesip, áıelge em júrgizedi. Tek syrqattyń aýyr túrin emdegen durys dep sanalady. Zertteý jáne oǵan taldaý júkti áıelderge keńes berý mekemelerinde aqysyz júrgiziledi. Eger aýrýdyń alǵashqy satysynda naqtamalansa jáne ótkir túri bolsa, aýrýhanada emdegen jón. Ýaqytynda emdegen jaǵdaıda týa bitken kemistikterdi 60 paıyzǵa deıin tómendetýge bolady, biraq tolyqtaı deni saý balanyń týý múmkin emes. Bosaný qalypty jaǵdaıda ótkenniń ózinde kórý jáne ortalyq mı aǵzalarynyń zaqymdanbaýy sırek kezdesedi.

Dúnıejúziniń kóptegen ǵalymdarynyń paıymdaýynsha, toksoplazmoz aýrýyn juqtyrǵan jaǵdaıda jasandy túsik jasatý kerek, al qaısybireýler bul durys emes dep sanaıdy. Áıel bala kótermeı turyp aldyn-ala zertteýler júrgizilip, onyń toksoplazmozpen aýyrǵany anyqtalsa, júktilikten kem degende 1 jylǵa deıin saqtanǵany jón. Júktilik ulǵaıǵan saıyn jatyrdaǵy uryqtyń toksoplazmozdy jatyr ishinde juqtyrý qaýpi de sonshalyqty ulǵaıady. Bul bala joldasynyń aýrý qozdyrǵyshyn ótkizip, jatyrdaǵy sharanaǵa tasymaldaý qasıetiniń artýyna baılanysty. Sondyqtan toksoplazmoz bolǵan jaǵdaıda onyń áıelden uryqqa juǵý qaýpi mynadaı: 12 aptaǵa deıin — 15 paıyz, 12-25 apta aralyǵynda — 25 paıyz, 28 aptadan joǵary — 70 paıyz shamasynda. Kóp jaǵdaıda 12 aptaǵa deıin uryqtyń jatyr ishinde ólýine ákelip soǵady, al bala tiri bolyp júktilik ary qaraı jalǵasqan jaǵdaıda, dúnıege kelgen nárestede kóbine mı, júıke, kórý aǵzalary jáne baýyr, kókbaýyrdyń aýyr buzylystary baıqalady.

Aldyn alý joldary

1. Júktilikti josparlaǵan jáne bala súıýdi maqsat etken otbasynda mysyq ustamaý;

2. Et jáne jumyrtqany tamaqqa paıdalanǵanda olardyń eń ishki qabaty 60 gradýstan tómen emes termıalyq óńdeýden ótýi tıis (taǵam ónimi ezine tán óńinen ózgerýi kerek);

3. As daıyndaý kezinde shıki ettiń dámin kórýge bolmaıdy;

4. Tamaq daıyndaý kezinde as týraıtyn taqtaıshalardy jáne qoldy muqıat jýý;

5. Jemis-jıdekti, kókónisterdi asqa qoldanǵan kezde muqıat jýyp, tazalaý;

6. Úı mysyǵyn tysqa jibermeý;

7. Júkti áıel mysyqtyń nájisimen, nesebimen lastanǵan baý-baqsha topyraǵymen jumys jasamaýy tıis, jumys jasaıtyn bolsa, rezeńke qolǵap kıip, jumystan keıin qolyn muqıat jýyp, tazartýy kerek.

B. Shaızada joǵary sanatty dáriger

---