InfoHub Logo

Men qazir Alataýdyń bir bıigine shyǵyp alyp, jan-jaqqa kóz jiberip turǵan tárizdimin. Sonaý etekke, oıpatta san túrli, bederli jerler bar. Kezinde solardyń syryn adam tegis tanyp, bile almaıtyn sıaqty. Endi mine, álgi jerlerdi túgel kórip kóp nárselerdi oımen sholyp turmyn.

Tildese qalǵanda birqatar adam menen jazýshylyqqa qalaı keldińiz, dep suraıdy. Adam jazýshy bolyp týmaıdy eken, sondyqtan jazýshylyqqa qalaı kelgenimdi ózim de bilmeımin. Aýylda júrgende jazýshy degendi, jazýshylyqqa talaptaný degendi bilgen adam emespin. Bilýge múmkindigim de joq edi. Tilim shyǵa bastaǵanda úırengenim «qudaı bir, paıǵambar haq». Odan ári saýat ashpaqqa bir jyl molda aldyn kórip, arabsha hat tanydym. On jastan asqannan keıin taǵy bir jyl orys mektebinde oqydym. Mektepterden, ustazdardan alǵan sabaǵym, bilimim osy ǵana. Osyndaı adam kóshpeli aýylda júrip, aldyna qandaı talaptar qoıa alady. Gazet-jýrnal degender bolmaıtyn. Oqıtynymyz — biren-saran dinı kitaptar edi. Sosyn birdi-ekili óleń, jyr-qıssalar.

Tek bertin kele Qazaqstanda sovettik baspasóz shyǵa bastaǵan kezde Abaıdy oqydyq. Abaıdyń kitaby meniń qolyma ońaı túse qoıǵan joq, izdep júrip, taýyp alyp oqydym. Birqatar sózderin jatqa biletin boldyq. Sodan keıin aqyn Sáken, jazýshy Sáken aty shyǵa bastap, soǵan eliktedik. Biraq, jazýshy bolamyn degen oıǵa kelgenim joq. Sol shyǵarmalardy oqyǵanda tolyq túsinýge órem jetpeı jatyr-aý dep de oıladym. Endeshe, bilim alý kerek. Osy oımen 1925 jyly aýyldy tastap, kelinshegimdi ertip (sol jyly ǵana úılenip edim) oqý izdep, Qyzylordaǵa keldim. Ekeýmiz de oqýǵa túse almadyq. Biz túsetin oqýǵa oryn joq, al joǵaryraq oqýǵa daıyndyǵymyz jetpeıdi. Jumys isteýge týra keldi. Bir mekemege qaǵaz tirkeýshi bolyp ornalastym. Qolym bos, gazet-jýrnal oqımyn. Ádebıetke qumarta bastadym. Gazetterde jazylatyn kóbinese aýyl ómiri, áleýmettik teńsizdik máseleleri. Bir sózben aıtqanda ózim kóp kórip, kóp estigen jaǵdaılar. «Men nege osylaı jazbaımyn, bel býsam qoldan keler edi» dep te oıladym.

«Eńbekshi qazaq» gazetinde Beıimbet Maılınge jolyqtym. Ol maǵan nusqaý berdi, jazyp tur, dedi. Sóıtip, gazetke tilshi boldym. Ara-arasynda eptep óleń jazdym. Aýylda júrgende de qyzdarǵa arnalǵan óleńder shyǵaratynmyn. Endi astanaǵa kelgen soń úlken aqyndarǵa eliktep «Tań keldi» degen óleń jazyp, «Eńbekshi qazaq» gazetinde jarıaladym. Biraq, baıqasam,óleńnen góri qara sózge yńǵaıym bar sıaqty. Sóıtip, qara sózge qalam tarta bastadym. Biraq, shyny kerek, jazýshy bolsam degen oı meniń basyma kelgen emes.

Sodan Qaraǵandyǵa baryp, óndiriste jumysshy boldym, «Qaraǵandy proletarıaty» gazetinde jaýapty hatshy qyzmetin atqardym. Osynyń bári aldaǵy ýaqytta tvorchestvolyq qyzmetke septigi tıdi-aý deımin. Bul jóninde men buryn jazǵanmyn.

Almatyǵa kelip, osy kúngi ádebıet jýrnalyna qyzmetker bolyp endim. Menen kishi qyzmetker joq, bári ústimnen qaraıdy. Erteden qara keshke deıin jýrnaldy oqyp otyramyn. Talaı adam kelip-ketip júredi. Bireý óleń ákeledi, bireýi roman jazady. Sonyń bárin kórip, oqımyn. Sóıte kele maǵan da oı tústi. «Men de jazýym kerek». Sodan jazýǵa otyrdym. Keńse jumysy onsyz da kóp edi, birqatar qınalýǵa týra keldi. Kúndiz-túni jumys istedim desem artyq emes, sóıtip júrip «Ómir ne ólim» romanyn jazdym.

«Ómir men ólim» meniń Qaraǵandy jaıly birinshi romanym bolatyn. Ózim osy bir úlken ken ornynda, jańa jumysshy taby qaýlap ósip kele jatqan ordaly kásiporynda jumysshy bolyp júrgenimde óndiristiń nebir jaılaryn kózimmen kórgenmin. Kóz aldyma jumysshylar ómiri, olardyń alýan túrli minezi, tirligi kele berdi. Sóıtip, kómirshiler týraly jazbaýǵa bolmady. Bul qazaq ádebıetindegi jumysshy taqyrybyna arnalǵan tuńǵysh roman edi.

Kezinde bul romandy oqyrmandar óte joǵary qabyldady. Mysaly, Sábıt Muqanov «Ómir ne ólimdi» erekshe kórnekti týyndy retinde qatty baǵalady. Ortalyq ádebı jýrnalda jaqsy baǵa aldy. SSSR Jazýshylarynyń sezinde Leonıd Sobolev meniń romanymdy maqtaǵanda, buryn ondaı qolpashtaý kórmegen basym qulaǵyma deıin qyzaryp ketkeni esimde. Osyndaı jaǵymdy pikirlerdi estı otyryp, endi jazýshy bolýǵa yńǵaıym bar eken degen oıǵa keldim. Sodan keıin birneshe shyǵarmany biriniń artynan birin jazýǵa týra keldi. Alaıda, maǵan tapjylmaı otyryp, kórkem shyǵarma jazýǵa múmkindik bola bermedi. Komýnıs retinde partıanyń jumsaýymen basshylyq qyzmetterge aralastym. Óz qulqym bolmasa da Jazýshylar Odaǵyna basshy jumysqa keldim. Men bir emes, eki ret jazýshylar Odaǵynyń basshysy boldym. İsteımin degen kisige munda jumys kóp eken, sonysyna qaraı shyǵarma jazýǵa múmkindik bergen joq.

Men shyǵarma jazýǵa otyrǵanda — tópep jazý úshin otyrmaýshy edim. Aldymen: osy bizdiń ádebıetimizde ne bar, dál qazir ne jetpeı tur, degen máseleni oılaıtynmyn. Bizdiń oqyrmandarymyz úshin eń qajet nárseni, olardyń oıyn baýrap, tilegine dóp tıetin dúnıelerdi jazý qajet. Bizdiń oqyrmandarymyz nege kóńil bólýi kerek, mine, «osy máseleni jazbasa bolmaıdy» degen nıetpen qolyma qalam alamyn. Meniń uǵymymda jazýshy óz halqynyń, óz zamanynyń jazýshysy bolýy kerek degen oı boldy. Eńbekshi qaýym ne istep jatyr? Jaqsysy ne, jamany ne — osyny aıyryp kórsetý jazýshynyń negizgi mindeti degen nysanany baǵdarladym. Jazǵanymnyń bárin de búgingi kúndi, sovettik turmysty, sovettik jetistikti, sovettik ómirdi kórsetýge tyrystym.

«Ólim ne ómirden» keıin «Shyǵanaq» romanyn jazdym. Saı-saıdy qýalap, mal baǵyp júrgen qazaq eliniń uıymyn, tymaǵy jarasyp, kollektıv bolýy tarıhı máni zor keremet oqıǵa edi. Kolhozdastyrýdyń alǵashqy uıymdastyrý kezeńderi kóptegen kúrdeli áleýmettik qaqtyǵystar ústinde, ekonomıkalyq jaǵynan jetispeı jatqan jaǵdaıda ótti ǵoı. Mysaly, soqanyń bir jaǵyna túıe jekse, bir jaǵyna at, bir jaǵyna ógiz jekse, bir jaǵyna sıyr parlaıtyn. Biraq, osynyń ózi jaı sharýanyń tirliginen góri anaǵurlym ómirsheń ekendigin «Shyǵanaq» romany arqyly kórsetýge tyrystym.

Oqyrman qaýym «Shyǵanaqty» jaqsy qabyldady. Alaıda, keıbir synshylar: «Munda kedeılikti kóbirek jyrlaıdy eken», «olaqtyqty kóbirek aıtady eken» dep meni qatty synap tastady. Onyń ústine bir shaǵyn pesa jazyp edim, ol da synǵa ushyrady. Osy arada «Shyǵanaq», Moskvada basylyp shyqty da, Odaqtyq oqyrmannyń jyly lebizine ıe boldy.

Budan keıin josparymda «Mıllıonerdi» jazý turdy. Bul joly «Shyǵanaqtaǵydaı» naǵyz ómirdiń ózin jalań kórsetsem jetpeıtinin túsindim. Endi biraz izdenýge týra keldi. Jalpy bilimimdi shyńdap, marksızm-lenınızm klasıkterin zerttep oqydym, partıanyń programmalyq dokýmentterine den qoıdym. «Mıllıonerdi» jazýǵa otyrǵanda meniń ustaǵanym — sosıalısik realızm ádisi boldy. Meniń túsinigimshe sosıalısik realızm degenimiz tek búgingi bardy ǵana aıtý emes, keleshekti sholý, dıalektıkalyq damý zańdaryna sáıkes bolashaqty kóre bilý, sol týraly aıtý dep túsindim. Osy baǵyt, ustanǵan osy shamshyraǵym maǵan qanat bitirdi.

Meniń kitabymdaǵy kolhoz predsedateli burynǵynyń adamy emes, joǵary dárejeli bilim bar, oǵan qosa alǵyr oıly, talant ıesi, ári jas adam bolýǵa tıis degen oıǵa keldim. Sol sıaqty «Mıllıonerdegi» qyzdarym da kóıleginiń etegin búrip qana júretin aýyldan shyqpaǵan tuıyq minezdi qyzdar emes, ǵylymı negizderimen qarýlanǵan jigerli, talapty jastar bolmaq .Sonda ǵana jańa shyǵarmanyń qundy bolatynyn túsindim. Ol úshin qıalǵa qansha boı urǵanmen, ómirdiń ózinen úlgi alý kerek boldy. Prototıp izdedim. El araladym, taba almadym. «Mıllıonerde» sýrettegendeı kolhozdy estigenim de, kórgenim de joq. Sóıtip, bir kúni aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyna bardym. Munda qazaqtyń talaı jigitteri men qyzdaryn kórdim. Bireýler oqý bitirip jatyr, bireýler bitirgeli júr. Instıtýt stýdentterimen jıi kezdesip, pikirlesip júrdim. Ózim bilgim kelgen jaılar týraly syr tarttym. Solardyń ishinen oı órisi keń-aý, bilimine azamattyǵy saı osy bolsa kerek degen jigittermen, ásirese, jaqyn áńgimelestim. Osylaısha sol ózim unatqan adamdardy bolashaq prototıp etip aldym.

Men bilgen qyzdar men jigitter áli aýyl sharýashylyǵy óndirisinde istegen joq. Al, osylar barǵanda kolhozdar qalaı kórkeıip, aýyl mádenıeti jańa gúldenetinin oılaǵanda meniń qýanyshym ósetin edi.

Aqyry kitap jazyldy, senim aqtaldy. Odaqtyq baspasózde «Mıllıoner» jaıly maqtaý aıtpaǵany joq shyǵar. Eshqaısysy mynaýyń ótirik degen joq. Fadeevter qýanyp, osynaý Parıjge barǵan saparynda da tilge tıek etti. Sonda da kitap elge tarap bolǵansha kolhozymyz ondaǵy sýrettelgen jaǵdaıdan ozyp ketti.

Mundaǵy aıtaıyn degenim sosıalızm bir kúnde jasalmaıdy. Búgingi jaqsy bastamanyń erteń odan da jaqsy jalǵasy bolady. Jazýshy osy eki jaqty birdeı alýǵa tıis. Al, tek búginde ǵana bolǵan jaǵdaıdy alyp otyrsańyz, ol fotografıa bolyp shyǵady. Al, jazýshy fotograf emes, sýretker ǵoı. Sýretshi qyl qalammen beıneleıtin bolsa, jazýshy sózben kesteleıdi. Aıtalyq, Muhtar Áýezovtiń ataqty «Abaı joly» epopeıasy. Sonda bolǵan oqıǵalardyń bárin qaz-qalpynda ómirden alynǵan desek, durys emes. Shyǵarmada avtordyń tolyp jatqan ózindik oıy bar. Máselen, Abaı ne qıly dana sóz sóılep otyrady. Sonyń báriniń qasynda Muhtar otyrǵan joq qoı. Abaıdyń aýzynan osy shyǵý laıyq, Abaı osyny aıtýǵa laıyq degen nárselerdi jazyp otyr. Muhtar romanynda sosıalısik realızm men birge romantıka, aldyn-ala aıtý, qosyp aıtý, ósirip aıtý degen ádister kóp qoldanylǵan. Biraq, sonyń bári qandaı tabıǵı, qandaı jarasymdy deseńizshi.

Menińshe jazý ústinde «Osy másele bylaı bolý kerek, olaı emes, bylaı bolýy kerek» degen ózińniń de pikirińdi engizip otyrýyń kerek. Oısyz jazýǵa bolmaıdy. Oısyz jazylsa, kórgen-bilgendi tize berse — ondaı shyǵarma halyq yqylasyna bólenbeıdi, uzaq ómir súre almaıdy.

Oqyrmandar «Kóz kórgen» týraly da kóp suraıdy. Men bul kitapqa uzaq oılanyp, kóp daıyndyqpen keldim. Qarap otyrsam, bizdiń ómirimizde jazarlyq nárse, nebir qyzyqty oqıǵalar kóp eken. Basymyzdan ótken, qulaǵymyzben estigen nebir keremet oqıǵalar bar eken. Al, ózimiz birge jasasyp jatqan osy zamannyń ózinde sanap taýysa almaıtyndaı ǵajap-ǵajap jaılar, jańalyqtar mol. Al osynyń bas-basyna arnap roman, pesa jaza berý qoldan keletin is emes qoı. Sonda men qaıtýim kerek. Mynaý da qyzyqty, anaý da qyzyqty. Sondyqtan, men memýar jazbaqshy boldym. Kóp oılandym, kóp izdendim. Buryn-sońdy úlken adamdar jazyp ketken dúnıelerdiń birsypyrasyn oqydym.

Máselen, romanda ne pesada bir adamdy keıipker qylyp, aldy ekensiń de, sonyń obrazyn jasaýyń kerek. Al, memýar olaı emes. Bir kitaptyń ózinde júzdegen adamdar júredi, biraq, avtor solardyń árqaısysyn bastan aıaǵyna deıin kim boldy, nemen aıaqtaldy dep táptishtep jazyp, obrazyn jasaýǵa mindetti emes. Onyń ómirindegi osy kitapqa kerekti degen bir úzigin ǵana alyp otyrady. Men ózimizdiń dáýirdiń jylnamasy sıaqty kórkem shyǵarmada úlken ómirdiń kerek-aý degen tustarynan oıyp-oıyp alyp, úsh kitap jazsam dep oıladym.

«Kóz kórgenniń» alǵashqysy 1928 jylmen bitti. Sosyn Uly Otan soǵysyn ishine ala otyryp, bir kitap jazsam, odan keıin soǵystan bergi ýaqyt jaıly bir kitap jazsam degen oı boldy. Bastan ótken oqıǵalar, kórgen-bilgender bir-bir kitapqa laıyq bolsa da osy «Kóz kórgenge» syıǵyzýǵa tyrystym. Onyń birinshisi jazyldy, ekinshisi densaýlyqqa baılanysty jazylmaı jatyr. Aıaqtaımyn ba degen oı bar, qýat qanshaǵa jetedi, ony ómir kórseter.

Endi «Qaraǵandy» romany týraly bir-eki aýyz sóz. «Ómir ne ólimdi» jazǵan kezde dúnıe tanýym, kórgen-bilgenim, tájirıbem az edi. Kóbinese kórgenderimdi, bilgenderimdi qaǵazǵa túsirgen sıaqtymyn. Joǵaryda aıttym, shyǵarmada avtordyń jeke oıy da bolýy kerek, keleshekti barlaýy kerek dep, osy turǵydan alǵanda »Ómir ne ólim» keń tynysty emes qoı dep oıladym.

«Qaraǵandyda» meniń alǵa qoıǵanym — keıipkerler obrazyn kúsheıtý edi. Bul kezde men Vıktor Gúgony den qoıyp oqyǵan edim. Gúgonyń keıipkerleri kerekti jerinde sheshen, kerekti jerinde janqıar batyr. Gorkııdi, Tolstoıdy oqyǵanda da ásirese, Gúgo keıipkerleri meni qatty súısindirip otyratyn. Endeshe sosıalızm quryp jatqan sovet adamdarynyń erligi de, jasampazdyǵy da qandaı kótere sýretteýge sıady ǵoı. Men osy maqsatty ustandym.

Negizgi oqıǵasy, sújeti bolmasa »Ómir ne ólimnen» alǵanym az, kórkemdeýi «Qaraǵandyda» tipti ózgeshe boldy. Jalpy barlyq adam solaı ma eken, meniń qandaı shyǵarma jazsamdaǵy, kezinde súısinsem de, kitap bolyp shyǵyp, boıǵa sińgennen keıin ózime qorashtaý kórinedi. Etim sýyp, qaıta oqyǵanda «áttegene-aı» deıtin jerlerim kóp boldy. Bul zańdy da. Jas ulǵaıady, jaspen birge tájirıbe de tolyǵady. Adamnyń armany, talaby, tilegi degenderde ómirmen birge ilesip, birine jetseń taǵy bireýi kórinip alǵa jetelep otyrady ǵoı. Gorkııdiń «Ómir kitapqa sımaıdy» degen sózi bar. Shynynda ómir — teńiz ǵoı. Bir adamnyń isi jaı taıaz qudyq sıaqty. Sondyqtan, barlyq taqyrypty jazyp bitirý múmkin emes. Biraq, óziń ómir súrgen dáýirde tirliktiń este qalatyn jaılaryn shama kelse ádebıette jasap ketken durys qoı. Men solaı oılaımyn, sol oımen ketip bara jatyrmyn.

Jazýshy mindeti, jazýshy boryshy degen tóńirekte kóptegen áńgimeler bolyp jatady. Men Qyzylordada áńgimelerimniń shaǵyn ǵana birinshi jınaǵy shyǵyp, elge taraǵan kezde aýylǵa kelgenim esimde. Erkin sóıleıtin bir nemere aǵam: «Qudaı-aý, Ǵabıden de kitap jazypty»degen. Kitap degen qazaq uǵymynda úlken maǵyna. Kópshiligi saýatsyz eldiń ózinde kitapty erekshe qasterlegen.

Kitapty jazýshy jazady. Menińshe ár adamnyń boıyna alýan túrli qasıetter bitedi. Olardyń aldynda mindetter de árqıly. Túsingen kisige «Jazýshy» degen uǵym, úlken uǵym. Jazýshy mindetinen jaýapty, jazýshy eńbeginen qıyny bar ma eken? «Jazýshy — adam janynyń ınjeneri» dep tegin aıtylmaǵan. Ol qoǵamnyń bir múshesi bola tura búkil qoǵam jaıynda oılaıtyn, sonyń taǵdyryna tolǵanatyn bolýy kerek. Jazýshy óz jazǵandaryna qashan da osy turǵydan qarap otyrýy kerek. Al osy bıik tuǵyrǵa shyǵý úshin onyń dúnıetanymy, dúnıeni uǵynýy bıik dárejede bolmaq. Dúnıeniń, qoǵamnyń damý dıalektıkasyn bilýi kerek. Árıne, mundaı ushan-teńiz bilim darıasy bir adamnyń basyna syıa bermes, biraq, sonyń býyndy jerlerin, kerekti, tetikti jerlerin bilmeseń, naǵyz jazýshy degen ataqqa ıe bolýy qıyn.

Adam bir ınstıtýt bitirse, belgili bir istiń mamany bolyp shyǵady. Al, neshe ınstıtýtty bitirseń de jazýshy bola almaısyń. Jazýshylyqqa aldymen tabıǵattyń ózi bergen bir dán bolýy kerek. Ol dán de ózinen-ózi kórkeımeıdi, ónim bermeıdi. Endeshe, baptap jetildirip, otyrǵan jón. Meniń aıtpaǵym ómirdi jete zertteý, únemi baqylaý, ózinen burynǵyny tanyp, taldap, ótkendegi tájirıbeni qorytyp, meńgerip otyrý qajettigi. Sonda ǵana osyndaı ushan-teńiz eńbek ústinde ǵana jazýshy qalyptasady.

Qazir bizde jazýshy kóp. Erterekte biz jalǵyz Abaıdyń ózin jazýshy dep oılaǵanymyz joq. Al, qazir árqaısysy birneshe kitaptan jazǵan jazýshylar ondap, júzdep sanalady. Biraq, sonyń bári jańaǵy aıtqan talap turǵysynan, ǵylymdyq-halyqtyq turǵydan qarap jazyp jatyr ma, talpynysy alǵa qoıǵan maqsatqa dál kelip jatyr ma, muny aıta qoıý qıyn. Sebebi, báıgege neshe at qosylsa, sonyń bári birdeı aldymen kelmeıdi. Qazaqtyń «jamansyz jaqsy bolmaıdy» degen sózi óte durys aıtylǵan. Al, endi solaı eken dep árbir jazýshyǵa talapty bosatýǵa bolmaıdy. Úlkeni bolsyn, kishisi bolsyn, júırigi bolsyn, mástegi bolsyn — barlyǵynyń aldyna qoıylar talap joǵary. Sonda ádebıet te joǵary dárejege kóteriledi. Árıne, árkim óziniń jetken jerinde qalady ǵoı.

Meniń kózim nasharlaý, keıingi jyldardaǵy shyǵarmalardyń barlyǵyn oqı almaımyn. Jastardyń keıbir kitaptarynyń betin ashyp qarasam, bir abzas, eki abzas ótpeı jatyp-aq aıaǵy shoqalaqqa enip ketkendeı, «yńq» etip qalyp otyrasyń. Áttegene-aı, myna jeri olaı emes, bylaı edi ǵoı degen oı keledi. Menińshe, jazýshylarymyzdyń kóbinde til baılyǵy az, til jutań. Ekinshiden, meniń baıqaýymsha usaq-túıektiń oshaq basyndaǵy kishkentaı jylt etken nárselerdiń mańynda aınalshyqtap, arnasy keń, úlken taqyrypqa sarań baryp júr.

Biz qazaqtyń kóp jasaǵan aqsaqalymyz, qazaq sovet ádebıetiniń negizin salýshylardyń birimiz. Klasık dep te atap júr. Biraq, másele onda emes, bizdiń ozatyn, aldymyzdy orap ketetin daryndy jastar shyǵatynyna kúmán joq. Olar bizdiń jete almaǵan jerimizge jetedi. Aıta almaǵan sózimizdi aıtady, oıymyzdy bildiredi. Sóıte tura bir nárseni qatty eskertý kerek. Aıtalyq, dúnıe júzinde tuńǵysh ret sovet azamaty Iýrıı Gagarın kosmosqa ushty ǵoı. Bul teńdesi joq jetistik. Al endi sonyń túp tamyry alysta múmkin Sıolkovskııden de áride jatqan joq pa? Sodan bepi ǵylym ósip satylap-satylap, adamdy Jerdiń tartylý kúshinen bosatty ǵoı. Mine ádebıet te osylaı dep túsinemin. Ol ózinen burynǵy Abaı ma, Abaıdan da buryn, nemese, bergi dáýirdegi jetistikterdi boıyna sińirmeıinshe kógermeıdi. Jańa degenimizdiń tamyry eskimen baılanysyp jatady. Ómir bir-birimen tyǵyz baılanysty kezeńderden turady, bólek shyqqan eshteńe joq, aspannan túse qalǵan eshteńe joq. Ókinishke qaraı, qazirgi jap-jaqsy óleń, áńgime jazyp júrgen jastarymyzdan óz halqynyń asyl murasyn, ádebıet dástúrin boıyna sińire almaı júrgeni baıqalady. Eskisiz jańa joq degen maqal bar. Ómirdiń ózinen alynǵan fılosofıalyq óte dál túıin. Meniń jazýshy eńbegi jaıly qysqasha pikirim osyndaı.

Al endi óz tvorchestvomnyń altyn besigi bolǵan burynǵy «Qaraǵandy proletarıaty», búgingi «Ortalyq Qazaqstan» gazetiniń oqyrmandaryna qandaı tilek aıtýym kerek. Men realıs adammyn. Tilektiń ózin aıtqanda, ólshep aıtý kerek tárizdi. Men qaldyrǵan eńbekter týǵan halqymnyń biraz kádesine jarasa degen tilekpen ketemin. Bul bir. Ekinshiden, adam qartaıǵanda aldynan góri artyna kóp qaraıtyn sıaqty. Keleshegi, qyzyǵy kóp jas kezinde adam kóbinese alǵa qaraıdy, alǵa umtylady. Al, qart adamnyń artyna kóp qaraıtyny — onyń nebir qyzyq shaqtary, eńbeginiń jemisti bolǵan kezeńderi, ómir syryn kórip-bilip tynǵan shaqtary, eńbeginiń jemisti bolǵan kezeńderi, ómir syryn kórip-bilip tanyǵan shaqtary artta qalyp qoıdy. Sonymen birge adam óziniń artynda kele jatqan urpaqty kóredi. Olardyń biriniń jetistigine qýanady, ekinshisiniń kemshiligine qınalady.

Sondyqtan, bizdiń tilegimiz osy keıingi jas qaýym aldyndaǵy tolqynmen ǵana qoımaı, ozyp ketse deımin. Óıtkeni, onyń ozýyna, sharyqtaýyna kerek múmkindiktiń barlyǵy qazir bar. Bir kezde bizdiń armanymyz bolǵan dáýir jas qaýymnyń qolynda. Zaman qaryshtap alǵa ketip barady, endeshe bizdiń urpaqtarymyz da sol damýǵa laıyq bolsyn.

Taǵy bir tilegim — halqymyzdyń tili jaıynda, salty jaıynda. Taýdy buzyp, tasty jaryp tastaý qazirgi tehnıkaǵa qıyn emes. Al, dástúrdi buzý — odan áldeqaıda kúrdeli. Bizdiń halqymyzda jańa zamannyń birsypyra jaqsy dástúrleri jasaldy, keıingiler osy dástúrdi buzbaı, ilgeri kete berse eken der edim. Sonda ol belgili bir bıikke aparady. Ár halyqtyń ár ulttyń eń birinshi, eń kerekti sıpaty, adamdar arasyndaǵy qatynas quraly — til. Ádebıet sol tilmen jasalady. Óner degenniń túri kóp qoı, sonda da halqymyz «Óner aldy — qyzyl til» degen. Osy til baılyǵymyz kedeılenbeı, baıı berse eken. Til sheberligimiz muqalmaı, keıingi qaýym ushtaı berse eken. Men til baılyǵyn arman eter edim. Qazirgi, odan keıingi urpaq halyq jasap ketken tamasha dástúrlerdi, onyń ishinde ádebıet dástúrlerin damyta berse eken der edim.

Dekabr, 1982

---