InfoHub Logo

Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq
ulttyq ýnıversıtetiniń
Dintaný mamandyǵynyń 2-kýrs stýdenti Qadyráli R.S.
Jetekshisi QazUÝ, aǵa oqytýshysy Týngatova Ý.A. 
www.kaznu.kz 

Shákárim Qudaıberdiulynyń dúnıetanymyndaǵy ózindik kózqarasy ol «din» jáne «dinshilder» degen qos uǵym qatar qoldanylǵan edi. Din men dinshilderdiń uǵymdyq turmysyn  bir dep qaraý  ol Shákárim atamyzdyń dúnıetanymynda túsinbestik týdyrary sózsiz edi. Jalpy dinshilder - bul, Shákárim atamyzdyń ózindik dúnıetanymynda, shyǵarmashylyǵynda erekshe synǵa ushyraıtyn uǵymdardyń biri boldy. Al dindi «dinshil» uǵymynan bólek túsingeni anyq baıqalady. Shákárim  atamyz «dinshil» uǵymymen qatar óz óleńderinde «pánshil» uǵymyn da qatar qoldanyp, bularǵa synı kózqarasta bolǵandyǵyn kórsetken bolatyn. Meniń maqalamnyń basty maqsaty Shákárim Qudaıberdiulynyń osy din jáne dinshilder jaıyndaǵy kózqarastaryn taldaý jáne ózindik túsinik berý. Shákárim atamyzdyń pánshilder týraly aıtqan óleńderiniń birinde dinshilder týraly dál sol pánshilderdi synaǵandaı synı kózqarasta bolǵandyǵyn ańǵarýǵa bolady. Ol úshin oıshylymyzdyń óleńderindegi myna sóz tirkesterine nazar aýdarsaq jetkilikti: «Moldalardan din surasań, sandyraqtar, sandalar», «Adasyp dinshil azǵanyn, synaýǵa burdym bas», «Pánshi nandy bes sezimge, dinshi adasty jolynan», «Pán jamylǵan álimder, din jamylǵan zálimder» t.b. Sonymen qatar oıshyl aıtyp otyrǵan «din jamylǵan zálimder» kimder, oǵan da nazar aýdarǵan jón bolar. «Bul kezdegi dinderdiń bári nashar», — degen bolatyn Shákárim. Biraq ta buǵan qarap Shákárim atamyz jalpy dindi teristep otyr dep oılaý úlken qatelik bolar dep oılaımyn. Ol belgili bir kezeńdegi tarap otyrǵan dinniń nashar ekendigin ǵana aıtqan edi. Iaǵnı bul túsinikten sol dinderge qarap oıshylymyzdyń olarǵa aıtar óz oıynyń bar ekendigin uǵynýǵa bolady.

Meniń oıymsha  Alashtyń abzaly atanǵan Shákárim Qudaıberdiuly atamyz óziniń taǵylymy tunǵan týyndylarynda Allanyń aq jolyn barynsha nasıhattaı otyryp, ultymyzdyń ádilet uranyna aınaldyrǵan bolatyn. Ol óziniń qaldyrǵan  muralarynda qasıetti Qurandy jáne Paıǵambarymyzdyń (s.a.s.) hadısterin baıandaı otyryp, urpaqty qazaqtyń ata tanymynan, tarıh tamyrynan ajyramaýǵa úndeı bildi.

Shákárim Qudaıberdiuly – óz ultyn ózindik bar bolmysymen súıgen ultjandy, órshil oıshyl bolǵan edi. Ol eliniń bolashaǵyn, halyqtyń ımanyn oılaı otyryp, tuńǵıyǵy tereń rýhanı mura qaldyrǵan bolatyn. El-jurtynyń ıslamdy durys túsinip jáne durys baǵyt alýyn murat tutqan Shákárim atamyz bul eńbegin ana tilinde jaza otyryp, ultynyń dúnıetanymyna saı dinı qundylyqtaryn túsindire bildi dep oılaımyn. «Allanyń adamdy jaratqandyǵy maqsaty ne? Adamǵa tirshilik eń keregi ne úshin? Adamǵa ólgen soń meıli ne jónimen bolsyn rahat-beınet bar ma? Eń jaqsy adam neǵylǵan kisi? Zaman ótken saıyn adamdardyń adamshylyǵy túzelip bara ma, buzylyp bara jatyr ma? Bul suraqtar oıshyl kezindegi óziniń zamandastary úshin jáne búgingi ýaqyt úshin de ózekti bolyp qalǵan edi. Óıtkeni, dinniń órkenıettik jáne qundylyqtyq negizderin túsiný árqashan da mańyzdy bolyp qala bermek. Jaratýshy adamdy ózin tanyp, ıman etsin, ǵıbadat qulshylyǵyn jasasyn jáne birin-biri tanyp bilsin degen.  Shákárimniń ımanǵa baılanysty oı-tolǵamdaryn oqı otyryp, onda «jańa ıman», «eski ıman» degen uǵymdardyń da kezdesetindigin aıta ketsek artyqtyq etpeıdi dep oılaımyn. Shákárim: «Eski ımanymdy otqa órtedim», — deıdi. Ondaǵy sebep adamzat balasy Jaratýshysyn bir kúnde tanı almaıdy, ol sol jolda ǵumyr boıy bolyp, kórip-bilgendigin, tazarýyna baılanysty onyń jaratýshynyń qudiretin ańǵarý deńgeıi ózgere túspek bolmaq. Sol kezde adam burynǵy deńgeıinde qalyp qoımaı, ol tereńdeı túsedi. Onyń endi burynǵy ımanynan ózgerek, basqasha seziný deńgeıindegi ımany qalyptasady. Aldyńǵy sol adam tastap otyrǵan deńgeıin oıshylymyz eski ıman dep otyrǵan edi. Al jańarý, jańasha bola túskenin jańa dep atady. Bul degenimiz adamzat kemeldiginiń ózgerý satysyn kórsetýde. Álgi eski ıman arttaǵylar úshin jańa ıman bolyp qala berýi ábden múmkin ǵoı. Aldyńǵy adam tazarý men kemeldikte alǵa jyljyp ımanyn tolyqtyrsa kerek. Shákárimniń buny eski jáne jańa dep bólip qaraýynyń máni osynda bolsa kerek.

Qortyndylaı kele – biz Shákárim atamyzdyń din máselesin birezýlikke salynbaı, ony durys túsiný — eń basty saý aqyldyń mindeti ekenin uǵyndyrýǵa tyrysqanyn ańǵarýymyzǵa bolady. Eń negizgisi — adamnyń júregin tazartý, júrekti dertten emdeý, qıanatsyz  bolý kerektiginde ekendigin kórsete aldy. Oıshylymyz «shataq ımanǵa» túsip ketý óte qaýipti dep aıtyp ketken bolatyn. Shákárim atamyz qozǵaǵan din týrasyndaǵy oı-tolǵamdary, keltirgen mysaldary bizge bul máseleni tereńirek túsinýge kómektesip, shynaıy ımandylyqqa jol ashady. Onyń bar qundylyǵy da osynda boldy.

---