InfoHub Logo

Bıyl ekonomıka ǵylymdarynyń doktory, profesor, QR UǴA akademıgi Túımebaı Áshimbaıuly Áshimbaevtyń týǵanyna 105 jyl tolyp otyr!

 

Túımeıbaı Áshimbaıuly 1918 jyldyń 20 mamyrynda Jambyl oblysy, Shý aýdanynyń Jańaqoǵam aýylynda dúnıege kelgen. Lenıngrad qarjy-ekonomıka ınstıtýtynda tálim alyp júrgen jas ekonomıs óz erkimen maıdan shebine attanady. Maıdan shebinde júrgen 23 jasar Túımebaıǵa áskerı gazet shyǵarý tapsyrylǵan bolatyn. T. Áshimbaev negizin qalaǵan «Otandy qorǵaýda» gazetiniń alǵashqy sany 1942 jyly 6 qarashada jaryq kóredi. Qatardaǵy tilshi Áshimbaev qolyna qarý ustaǵan beti gazet betterine jańa derekter jınap, redaksıanyń tapsyrmasyn oryndap júrdi. Tipti, óziniń tiri qalýy da ekitalaı bolǵanyna qaramastan ol ózine júktelgen mindetti abyroımen atqardy. Túımebaı Áshimbaevtyń maqalalarynyń arasynda Keńes odaǵynyń batyry Sultan Baımaǵambetov týraly derekter de kezdesedi. Ózine berilgen tapsyrmalardy múltiksiz oryndaǵany úshin Túımebaı Áshimbaıuly «Qyzyl juldyz» ordenimen, «Lenıngradty qorǵaǵany úshin» medalimen marapattaldy. Degenmen, 1945 jyldyń qarasha aıynda T. Áshimbaev pen onyń eki qyzmettesine «qazaq ultshyldyǵy», «kontrrevolúsıalyq qyzmeti» úshin qamaýǵa alyp, 1951 jylǵa deıin ol lagerde jazasyn ótedi. Tek 1957 jyly ǵana Túımebaı Áshimbaıulynyń esim aqtalǵan bolatyn.

1958 jyly jas Túımebaı Almatydaǵy S.M. Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetine oqýǵa túsip, óziniń súıikti ekonomıka salasyna qaıta oralady. Osy jyldan bastap ómiriniń sońyna deıin QazKSR, keıin QR UǴA-nyń Ekonomıka ınstıtýtynda kishi ǵylymı qyzmetker, ǵalym hatshy, aǵa ǵylymı qyzmetker, sektor meńgerýshisi, dırektordyń orynbasary, dırektory mindetin atqarýshy, dırektory, dıreksıa mańyndaǵy keńesshi, qurmetti dırektor qyzmetterin atqarady.

Túımebaı Áshimbaıuly ekonomıka salasyn arnaǵan ǵumyrynda 350-den astam ǵylymı eńbek, onyń ishinde 17 monografıa jazdy.

Ǵalymnyń negizgi zertteý taqyryptary da san túrli edi: óndiris qorlarynyń áserin joǵarylatý máseleleri; ǵylymı-tehnıkalyq progresti jyldamdatý; eńbek ónimdiligin arttyrý; sharýashylyq esebin jetildirý jáne Qazaqstan óndirisindegi materıaldy yntalandyrý; respýblıkanyń óndiristik, eńbek jáne ǵylymı-tehnıkalyq  potensıalynyń ózara baılanysy.

Túımebaı Áshimbaev óziniń eńbekterinde Álıhan Bókeıhanov, Smaǵul Sadýaqovtardyń eńbekterinde qarastyrylǵan ekonomıkalyq máselelerdi de zertteýmen aınalysty. Qazirgi Qazaqstan ekonomıkasynyń qalyptasýyna da ǵalymnyń tıgizgen úlesi zor.

Ekonomıs ǵalym 1995 jyly 15 naýryzda  ómirden ótti. Degenmen, akademıktiń sońynan onyń óshpes murasy qaldy. Búgingi kúni Túımebaı Áshimbaev shyǵarǵan «Odandy qorǵaýda» gazeti qazaq tilinde jeke kitap retinde basylyp shyǵaryldy. Sonymen qatar, ǵalymnyń 100 jyldyq mereıtoıyna oraı S. Amanjolov atyndaǵy Shyǵys Qazaqstan ýnıversıtetinde stýdentterge arnalǵan jıyn zaly ashyldy. Al Tarazda onyń esimimen kóshe jáne mektep atalǵan.

Paıdalanylǵan ádebıetter:

1. S lúbovú ı ývajenıem. – Almaty, 1998. – 265 s.
2. Týımebaı Ashımbaevıch Ashımbaev. Bıobıblıografıcheskıı ýkazatel posváshen akademıký AN KazSSR, doktorý ekonomıcheskıh naýk, profesorý T.A. Ashımbaevý – Alma-Ata, 1988. – 82 s.
3. Otandy qorǵaý men qasterleý: tarıh jáne taǵylym. – Astana, 2008. – 171 s.

«Ǵylym Ordasy» RMK Qazaqstan ǵylymynyń tarıhy mýzeıiniń ǵylymı qyzmetkeri: Smagýlova Janar

---