InfoHub Logo

Qaqpa aldyndaǵy oryndyqta shal otyr. Keshkire bastaǵan osynaý shaǵyrmaq kún sıaqty, bul da boı aldyrǵan, kúreń qabaq. Al munyń da jaımashýaq kúnderi bolǵan ertede, jer betimen bul da aryndaı adymdap, alys-jaqynyn talǵamaǵan. Endi, mine, selo ústin tútindetip, typ-tynysh kesh te keldi. Júzin ájim basqan, uzyn boıly, qaǵylez jigit shaldyń janyna kelip otyrdy. Mundaı jigitter kórer kózge áljýaz sıaqty bolǵanymen, iske berik, ógizdeı kónterimdi keledi. Monshaǵa da babymen túsedi. Jigit aýyr kúrsinip qoıyp shylym shekti.

— Serýendep júrsiń be? — dep surady shal.

— Munyń aty serýen emes, ata, — dedi Ivan bógele túsip.

— It kózi tútin tanymas degen osy. Bir jarym som aqshań joq pa?

— Ol maǵan qaıdan kelmek?

— Shekem kemirip áketip barady.

— Jumys jaǵyń qalaı?

— Qalaı deri joq. Qolyńa aıyr al da mal qoraǵa bar deıdi.

— Ony kim aıtady, dırektor ma?

— Iá. Al úsh birdeı mamandyq meniń qaltamda tur, toǵyz synypqa jýyq bilimim bar. Asa bir sanaly jigit ekensiń, ol qamytty óziń-aq kı dedim oǵan.

— Pravońdy qansha ýaqytqa dep alǵan edi?

— Bir jylǵa. Al sondaǵy ishkenim bir saptyaıaq syra! Bir staqan qyzyl ǵana. Synyqqa syltaý kerek emes pe... Byltyrdan beri meni ańdýly edi, ol ıttiń ǵana balasy. Birde men ony sabap ta salǵanmyn, sodan beri tisin qaıraýly...

— Sen óziń, jigitim, jurtpen syıysa almaıtyn bolsań kerek... Jumysta yjdahatty bolǵan durys qoı. Endi ne isteı qoımaqsyń? Olar bastyq...

— Bastyq bolsa qaıteıin?

— Qaıtpeseń otyr endi shońqıyp. Úsh birdeı mamandyǵyń bola tura otyrasyń endi. Keıde aýyzǵa ıe bolǵan jón.

Baqshalarda qý japyraqtar jaǵyldy, keshikpeı jer jyrtý kerek: jyl saıyn osylaı, adam degen sonda da bir jalyqpaıdy, tútinniń, borsyǵan jerdiń osynaý ashshy da qoqsyq ıisimen tynystaýdan jazbaıdy.

— Keıde aýyzǵa ıe bolǵan jón, jigitim, — dedi shal taǵy da baqshadaǵy ottarǵa kóz jibere otyryp. — Bizge sol kerek.

— Men olardy onsha balaǵattap ta jatqan joqpyn, — degen boldy Ivan. — Al eger ózime kelip tıisedi eken, onda... Eń bastysy men ereje buzǵanym joq! — dep taǵy keıidi ol. — Bir staqan sharap, bir saptyaıaq syra úshin bir jyl quqyńnan aıyrar ma... Aramtamaq neme deseńshi!

— Meniń kempirim baqsha ishinde júr me eken, sharbaqtan qarashy?

— Ony qaıtpeksiń?

— Peshtiń qýysynda bir bótelke samogon bar edi. Sony alyp kelip, seniń basyńdy jazsam ba dep edim.

Ivan ushyp turyp, baqsha jaqqa qarady.

— Sonda júr eken, — dedi ol, — arǵy shette júr. Bul jaqqa qaraı da qoıar emes.

Shal úıge baryp bir bótelke samogon men azyn-aýlaq nan, staqan alyp keldi.

— Manadan beri nege aıtpadyń muny? — Ivan suǵyna kiristi. — Otyrsyń ún shyǵarmastan!..Ol staqanǵa toltyra quıdy da, demin almastan bir-aq jutty. — Men tunyǵynan góri osyndaıyn unatamyn. Munyń ıisi bar, benzın sıaqty. Kóp oılanyp ta jatpaısyń. Kha!.. İsh. Bir-aq tart.

Shal jaımen iship salyp, nan jedi.

— Benzın sıaqty emes pe?

— Kádimgi samogon. Qaıdaǵy benzın?

— Ýh, janym-aı! — dep Ivan ózin alaqanymen kókirekke túıip qaldy. — Endi ólmeımiz. Raqmet, qarıa. Menikinen shegesiń be? — "Pamır" sıgaretin usyndy.

Shal ıkemsiz saýsaqtarymen shylymdy áreń ustap, ony jumsartyp ýqalap-ýqalap otyrdy da tutatty.

— Petka hat jazyp tura ma?

— Jazady. Men keshikpeı ólemin, Ivan.

Ivan shalǵa shoshyna qarady.

— Qoıyńyzshy, qaıdaǵyny aıtpaı!..

— Qaıdaǵy de, jaıdaǵy de meıliń, jazmysh solaı, — dedi shal jaımen.

— Bir jeriń aýyratyn ba edi?

— Joq, sezemin. Meniń jasyma kelgende sen de sezetin bolasyń.

Samogonnan keıin jadyrap, peıili keńigen Ivannyń ólim jaıyn sóz etkisi kelmedi.

— Qoı, óıdeme! — dedi ol. — Áli de júre tur. Garmon ákelsem be eken?

— Ákel

Ivan joldy kesip ótip úıine bardy. Keshikti. Sonan soń garmonyn alyp shyqty, biraq taǵy da kóńilsiz.

— Bárinen de buryn sheshemdi aıaımyn, — dedi ol.

— Sonda da júrip ketpeksiń ǵoı?

— Iá, endi ne isteımin? — Ivan álgide ǵana sheshesine júremin dese kerek. — Men mundaǵy jumysqa bara almaımyn... Kerek emes, túbi tússin túgelimen! Men Soltústik teńiz jolynan ótip kelgenmin... Motorshymyn, besinshi dárejeli, slesar-ustamyn... Jaraıdy, bir jylǵa deıin mashına júrgizbeı-aq qoıdym, sonda ne úshin... jaraıdy, atasyna nálet. Ivan álde birdeńeni tartpaq bolyp garmonyn qolyna aldy da, qaıtadan qoıa saldy. Ol taǵy da muńaıdy. — Jolym bolmaı-aq qoıdy, ata. Suramańyz! Qıyr Shyǵysta úılendim, áıelim qyz tapty. Biraq jeligip aldy da, Lenıngradtaǵy sheshesine ketti. Uqtyń ba. — Ol óziniń qalaı úılengenin ádette jıi áńgimeleıtin-di.

— Lenıngradta ne tyndyrmaq?

— Qıyr Shyǵysta tehnıkým bitirgen. Maǵan dese ol odan ári ketsin, qyzymdy aıaımyn.

Túsimnen shyqpaıdy.

— Sonda barmaq ekensiń ǵoı?

— Áıelime me? Ol kúıeýge shyqqaly eki jyl boldy... Jas ári sulý albasty emes pe...

— Endi qaıda barmaqsyń?

— Bir týysqandy izdep barmaqpyn. Sondaǵy shahtaǵa túsip jumys isteımin. Onda birjolata qalyp ta qoımaspyn. Bálkı, bir jyldaı isteıtin bolarmyn...

— Bir jyl degenińniń reti kele qoımas. Úıden bezip ketýdi oıynshyq etip alǵansyńdar, túge.

— Sonda men munda ne istemekpin? — Ivan taǵy da ertoqymyn baýyryna aldy. — Qora sypyrýǵa baraıyn ba. Qoıa gór ózimen ketsin. — Ol garmonyn qulashtaı tartyp, qasaqana kóńildene, ýyttana ánge basty:

Bir áıelmen turamyn

Ým-pa-ra-ra-ra!

Ketip barad sol áıel,

Ketti qaıda?

Shoshyndyń ba, oıynyń

Osyldy ma?!

Shal baıaǵysynsha jaımen otyryp tyńdaı berdi.

— Óleńdi men ózim shyǵaramyn, — dedi Ivan, — qolma-qol, tabanda. Túni boıy óleń aıtýǵa barmyn:

Betine de qaraman, búıirinen,

Soǵan qashan aıtshy men ıilip em,

Altyn jıek jan-jaǵy oımyshtalǵan...

— Áýmesersiń-aý, Vanka, — dedi shal. — Shoshqa qoraǵa baryp bir jyl jumys isteı turmassyń ba... Shesheńe janyń ashymaıdy. Ol baıǵus ómir boıy jalǵyz turyp keledi.

Ivan garmondy qańtaryp, kópke deıin ún-túnsiz otyrdy.

— Onda turǵan eshteńe joq, qarıa. Yzaǵa shydaı almaımyn. Ózińiz oılańyzshy, maǵan bereıin dese, olardyń qyzmeti joq pa? Basy artyq bir slesar ustasa, birdeńeleri kete me? Sadaǵań keteıin-aý!.. Dırektor maǵan ósh, onyń qyzyn bir-eki ret klýbtan úıine deıin shyǵaryp salǵanym bar-dy, sodan beri ol qaýip oılaı bastaǵan. Qaýiptenetin de reti bar: qyzy júrgen naǵyz ala qustyń ózi. Men degen dóńgelete bilemin ǵoı... Men oǵan jaqsylap turyp syılyq tartqan da bolar edim... Áttegen-aı, beker-aq solaı istemegen ekenmin.

— Etegine orap alyp barsa deısiń ǵoı! Syılyǵyńdy?

— Iá. Tompıtyp. Segizinshi naýryzǵa deımin de.

— Bul seniń qolyńnan keledi de.

— Jabyǵamyn, qarıa. Nelikten bulaı? Esh nársege zaýqym soqpaıdy... Tek kóz aldymdaǵynyń... qalaı edi, álgi... kýási sıaqtymyn. Bir joly kýálikke júrgenim de bar: áldekim ekinshi bireýdi kózden perip kep jibergen edi, ananyń kózi kórmeı qaldy. Endi, mine, sot aldynda otyrmyn, esh nársege túsinsem buıyrmasyn: meniń munda ne sharýam bar deımin. Mundaıda esýastyq bolady eken! Al kórgen ekenmin — boldy emes pe sonymen? Sot bitkenshe áýrege túspesim bar ma. — Ivan baqshadaǵy ottarǵa kóz jibere kúrsindi. — Qazir de tap sonyń keri. Otyrǵanym mynaý: "Bul arada meniń nem bar?" Sot uzaqqa sozylǵanymen aqyry aıaqtaldy da, men jaıyma kettim. Al munda qaıda barmaqsyń? Barar jer joq.

— Bul arada bir-aq jol bar, ol— o dúnıege attaný joly.

Ivan staqanǵa samogon quıyp aldy da iship saldy.

— Bul ómirdiń qyzyǵy joq, — dedi ol túkirip qoıyp. — Saǵan quıaıyn ba?

— Joq, jetedi.

— Sen qyzyqty ómir súrdiń be?

Shal birazǵa deıin úndemeı qaldy.

— Seniń jasyńda men mundaı halge kelgenim joq, — dedi ol jaılap qana. — Bar bilgenim úsh kisiniń jumysyn jalǵyz atqardym. Qanshama egin ósirdim. Sonyń bárin bir jerge jınasa, búkil seloǵa bir jyl azyq bolar edi. Sem sıaqty oı oılaýǵa mursham da kelgen joq.

— Al men jumysty ne úshin isteıtinimdi bilmeımin. Túsindiń be? Jalda júrgen adam sıaqtymyn. Jumys isteımin. Al menen "ne úshin isteısiń?" dep surashy — bilmeımin. Qaryn toıǵyzý úshin be? Al aıtalyq, toıynǵan ekensiń. Sonan soń? — Ivan shyndap surady da, shaldan jaýap kútti. — Sonan soń. Bári bir, sonda da janyńa azyq joq...

— Toıynǵansyńdar, — dep jaýap berdi shal.

— Sen de eshteńe bilgen joqsyń ol kezde. Senderde eshqandaı serpin bolǵan joq, sondyqtan ne bar, sony mise tuttyńdar. Sańylaýsyz boldyńdar. Sender sıaqty ómir súrý meniń de qolymnan keledi. Biraq maǵan onan da góri kóbirek birdeńeler kerek.

— Quıyp jibershi, — dedi shal. — İship salyp bul da túkirindi. — Qyrqaıaqtar, — dedi ol yzamen. — Anda-mynda damyl tappaı kezip júrgenderiń, eshqandaı mán joq senderde . Mashına degendi qaptattyńdar, a... tfý! Obyr neden paıda bolady deısiń? Benzınnen, tútinnen. Keshikpeı bala tabýdy da umytasyńdar...

— Olaı demeńiz.

— Turmystaryńnyń pás ekenin bile tura keýdelerińdi qaǵasyńdar "serpin, serpin" deıdi taǵy da. Solaı bolǵan soń nemeneńe tyrashtanasyń?

— Nege sonshama shabyńa shoq túskendeı boldyń? Uıqydan oıanǵan joqsyń degenge me? Endi qandaı edińder?

— Jalqaýsyńdar. Baryp turǵan. He istep júrgenderińdi bilesińder me: sen ońbaǵanǵa árbir qatynaǵanyń úshin — bir som jıyrma tıyn esepteledi, munymen bir kúnde tórt som tabýǵa bolar edi ǵoı, al sen eki ret qatynaısyń da mashınany doǵara qoıasyń. Óziń tepse, temir úzgendeısiń. Árbir qatynaǵanyma jıyrma bes sotyqtan eseptelgende men úsh, tórt arbamen kúnine bes ret qatynaıtynmyn. Tapqan eńbekkúnime ne tóleıtinin bir jyl kútetinmin! Sondaǵy tóleıtinderi — bir atym nasybaıǵa da turmaıdy. Sen jumysty ne úshin isteıtinimdi bilmeımin dep qyńsylaısyń. Aıyna bir jarym myń som tapqyń kelmeıdi, al men sondaı aqsha úshin búkil jaz boıy tize búkpeı jumys istegenmin.

— Maǵan onshama aqshanyń keregi joq, — dedi Ivan shaldy qasaqana shamdandyrǵysy kelgendeı-aq. — Sen muny túsinemisiń? Maǵan basqalar kerek.

— Aqshanyń keregi joq deısiń, al bas jazýǵa bir jarym som aqsha taba almaısyń. Júrgen túriń mynaý, qaıyrshydan beter eminip. Keregi joq buǵan! Shesheń bolsa anaý, jumystan sharshap, súrinip-jyǵylyp júr. Saıtansyńdar. Jalqaýsyńdar. Eginjaıdan kún eńkeımesten qaıtasyńdar. Onda da mashınamen qaıtyp, ándete kelesińder. Búıtip qyzmet istegenderiń bar bolsyn. Biletinderiń tek klýbty aınala ysqyryp, ákelerge "syı" ázirleý.

— Joq, bul tirshilik endi qaıtalanbaıdy... Bylaısha alǵanda seniki durys, biraq at ekesh at ta jumys atqarady ǵoı...

— Shoshqa qorada jumys isteýge namystanasyń, al et jeýge kelgende shimirikpeı asaısyń?

— Túsinbeısiń, qarıa, — Ivan kúrsindi.

— Iá, túsiný qaıdan kelsin bizge!

— Men aıttym ǵoı saǵan: qarnyń toıǵan eken. Al sonan soń ne kerek. Men ony bilmeımin. Biletinim: buǵan meniń kóńilim kónshimeıdi. Men tek ózimniń bir ǵana qulqynym úshin jumys isteı almaımyn.

Oılaǵanym bir ǵana qaryn qamy,

Arıdashym, arıdaı, arıdashym...

Ol ándete jóneldi.

Shal myrs etip qoıdy.

— Jeksuryn. Áıeliń nege ketip qaldy? İshkensiń ǵoı, qýym?

— Men buralqy emespin, qarıa, flottyń mańdaıaldy mamany bolǵanmyn. Áıelim nege ketti? Bilmeımin. Atap aıtsam, sol buralqy bolmaǵanymnan ketti.

— Kim dediń?

— Ol solaı... — Ivan garmonyn oryndyq ústine qoıdy da, shylym shegip ún-túnsiz kóp otyrdy. Bir mezette qaljyńbastyqpen de emes, kókirekti kernegen áldebir sherli kúızelispen bylaı dedi: — Iá, ne úshin tirshilik etetinimdi bilmeımin.

— Úılenýiń kerek.

— Tańym bar. Men aqymaq emespin ǵoı. Al sonda janymdy nemen jubatpaqpyn? Onyń menen tileıtini ne? Osyny túsinbeı-aq qoıǵanym ba?

— Úılen, tek sonda ǵana sary ýaıymnan arylasyń. Oǵan murshań da kelmeıdi.

— Olaı da emes. Men mahabbat otyna kúıip-janyp bitýge tıispin. Al munda qaıda ǵana baryp kúıip-jana qoımaqsyń? Jalǵyz men ǵana aqymaqpyn ba, joq álde basqalar da sondaı aqymaq bola tura, sonysyn syrtqa shyǵarmaı ma eken: túsine almaımyn... Sener bolsań, tún balasynda oılaı-oılaı ne isterimdi bilmeı, ólip kete jazdaımyn. Ne úshin?

— Tfý! — Shal basyn shaıqady. — Ábden qıalı bop bitken eken ǵoı bul jurt degeniń.

Býsanǵan keshki jylymyq mezgil jetip kún baıaý ǵana batyp bara jatty. Birte-birte qas qaraıa bastaǵan. Baqshalardaǵy ot sáýleleri jarqyrap kórinedi. Tútin ısi kúsheıe túsken. Jurt qý japyraqtar men boıaýlardy áli de birazǵa deıin jaǵyp, ózara sóılesýmen júredi. Adam daýysy aıqyn estilip, al derevnádaǵy yzyń-shý seıile bastaıdy. Budan ári tastaı qarańǵy tún keledi. Baqshalardaǵy ottar da sóne bastaıdy. Osy mezgilde jap-jaqyn jerden:

— Jaraıdy endi, kettik, — degen erkek daýsy ap-aıqyn estile qalady.

Ótken kún qanshalyqty baıaý da tynysh, buıyǵy attansa, keler kún sonshalyqty jarqyraı jaınap, dabylyn qaǵyp dúrlige keledi. Búkil selony basyna kótere qorazdar aıǵaılaıdy. Sasyp-abdyrap abyrjyp júrgen jurt. Jumysqa asyǵady.

Ivan búgin erte turdy. Tósek ústinde otyryp edenge qarady. Kóńili beıjaı. Kıine bastady.

Sheshesi pesh jaqqan edi, taǵy da tútin ıisi keldi, biraq bul basqasha tańerteńgi, qurǵaq aǵash tútininiń ıisi edi. Sheshesi esik ashyp tysqa shyqqanda, úı ishine syrttan móp-móldir káýsar aýa lap ete qaldy. Shynydaı jyp-jyltyr qabyrshaq muz japqan shalshyqtardan, aq monshaq qyraý basqan jer bederinen, kúli sý bolyp ılenip qalǵan, keshe ǵana baqshalarda janǵan jeroshaqtardan, kóktemgi yza tartyp balqyǵan, biraq sonda da aıaq astynda sybdyrlap qoıa beretin japyraqtardan shalqyǵan jupar aýa bul.

— Bálkı, men dırektorǵa baryp ótinish jasap kórsem be eken?.. — Sheshe sóz bastady.

Ivan saqal-murtyn qyryp jatqan.

— Muny qaıdan shyǵardyń! Aıaǵyna baryp bas ursań onyń jany kiredi.

— Endi ne istemekpiz sonda? — Sheshe qıylyp ta jatpady, balasynyń kózin jetkize sóıledi — munyń sońǵy áńgime bolaryn sezgendeı. — Jurt baryp aryz aıtyp-aq jatady. Onymen tili baılanyp ta qalmaıdy...

— Barǵanmyn. Suraǵanmyn.

— Sen meńireýdiń qalaı suranatynyńdy bilemin! Urys-keristen basqa ne biletin ediń...

— Qoıshy endi, mama.

Sheshesiniń shydamy jetpedi, oryndyqqa otyra ketip jylap qoıa berdi de, baıaýlatyp suńqyldaı bastady.

— Qaıda ǵana ketpeksiń? It arqasy qıanda ne bar saǵan? Ómir boıy azap shegýdi shynymen-aq qudaı meniń mańdaıyma jazyp qoıǵany ma. Óz basyńnan basqany nege oılamaısyń, balam-aý?

Sheshesiniń jylaıtynyn Ivan bilgen-di. Sol sebepti de kóńili tolqyp, júregi syzdap otyr. Sol sebepti de qabaǵy mezgilsiz túıile qalǵan.

— Nemene, sen meni... soǵysqa attandyrǵaly otyr ma ediń? Dırektorǵa baryp men ne tyndyrmaqpyn?.. E, qoıshy ári, kúl bolmasa, búl bolsyn bári de! Qyms etse kóz jasyńdy tógip-aq otyrǵanyń! Osy bir jas dese-aq aza boıym qaza bolady.

— Baryp ótinseń, tas emes, adam ǵoı, birdeńe taýyp ta bermes pe edi. Bolmaıdy eken, ınspektorǵa jolyq... Taban astynda ketip qala qoımaǵyń ne? Anaý Kolka Zaválovtyń pravosyn alyp qoıǵan edi, ol da ózi baryp sóılesti ǵoı... Jurtpen til tabysa bilý kerek.

— Pravo mılısıa qolyna túsip ketti. Kesh qaldyq.

— Mılısıaǵa barsań neń ketetin edi...

— Oı-hoı! — Ivan shorshyp tústi. — Túısik bolsaıshy ózińde.

— O, qudaı... Ómir boıy kórip kele jatqanym osy. Nelikten munshama sormańdaı etip jarattyń eken. Ne pıǵylymnan taptym ekenmin...

Jylaý taýsyldy. Ivan tysqa shyqty da, qoljýǵyshqa kelip jýynyp bop, maıkisheń qaqpa aldyna shyqty. Seloǵa kóz jiberdi. Mundaǵynyń bárin de bes saýsaǵyndaı biledi. Osynaý kóshelerdiń múıisinde aıly túnderdi san ret bastan keshken-di... Alys sapar aldynda kóńilge qýat bererdeı táýekel izin tap basa al maı tur. Jol júrýden tartynbaıdy, biraq táýekelge beldi bekem baılap, kóńildi attanýy kerek edi ǵoı.

Sóıtip turǵanda músindi tóbeti Dık jetip kelip, munyń basyna shapshyp erkeleı ketti.

— Ket! Ivan ıtti qaǵyp jiberip, úıge qaraı bettedi.

Sheshesi dastarqan jaıyp tamaq ázirlep jatty.

— Shoshqa qorada jumys isteseń netti...

Sheshe degen bir ustaǵan sózinen aıyrylmaıdy. Tek dármeni joq.

— Eshbir jaǵdaıda onda jumys isteı almaımyn. — Ivan kesip aıtty. — Búkil derevnáǵa kúlki bolar jaıym joq. Meni onyń ne sebepten shoshqa qoraǵa aparyp tyqpaq bolǵanyn bilemin... Biraq onysynan eshteńe shyqpaq emes.

— O, jasaǵan, ne aıtaıyn, ne oılaıyn!

...Ekeýi otyryp tamaq ishti.

Ivannyń kerek-jaraǵyn shamadanǵa salyp bola bere sheshe edenge otyra ketip taǵy jylady. Tek bul joly suńqyldap daýys shyǵarǵan joq.

— Bir jyldaı jumys istegen soń qaıtyp oralamyn. Nesine jylaısyń?

— Baryp kelsem qaıtedi, balam? — Balasyna telmeńdeı qaraǵan shesheniń kóz janarynan ýaıymnyń, jalynyshtyń, úmit pen ashynys oty birden jylt ete qalǵandaı. — Jalynyp kóreıinshi. Ol ózi jaqsy jigit desedi.

— Mama-aý... Maǵan da ońaı tıip júrgen joq qoı.

— Al eger mılısıadaǵylardyń bireýiniń qaltasyna birdeńe yrǵytyp jiberseshi? Qalaı dep oılaısyń, almas pa eken? Kolka Zaválov yrǵytpady ǵoı deımisiń? Yrǵytty.

— Kimniń kimge yrǵytaryn kim bilsin: men olarǵa ma, olar maǵan ba... kóre jatarmyz.

Endi peshpen qoshtasý ǵana qaldy. Ivan alys saparǵa shyqqan saıyn sheshesi oǵan peshti úsh ret súıgizip: "Pesh ana, meni asyrap-saqtap keldińiz, endi myna alys saparǵa shyǵarda batańdy ber" degizetin. Sonyń bárinde de Ivan aıtar sózderin áldeqashan jattap ala tursa da, sheshesi onyń ne aıtatynyn qaıtalap esine salýdy umytqan emes.

Ivan jyp-jyly peshke erinderin tıgizip:

— Pesh ana, meni asyrap-saqtap keldińiz, endi myna alys saparǵa shyǵarymda batańdy ber, — dedi.

...Sheshesi men balasy, ıti úsheýi kóshede kele jatty. Ivan sheshesiniń shyǵaryp salǵanyn unatpady, bylaıǵy jurt terezeden qarap: "Vankany qara... jolǵa attanyp bara ma, qalaı?..Qaıda barmaq?" demese eken deıdi ol. Keshe keshkisin ózimen áńgimelesken shal kezdese ketti.

Ivan toqtaı qaldy. Sheshem budan ári bara qoımas, kórshisine ilesip osy aradan keri qaıtar dep oılady.

— Júrip bara jatqan betiń be?

— Iá, júrip baramyn.

Ekeýi shylym shekti.

— Balyq aýlaǵanbysyń?

— Tordy jylystyryp kórgen edim... Erterek te bolsa.

— Iá, erterek qoı.

Aljapqyshynyń shalǵaıyna qoldaryn suǵyp, Ivannyń janynda turǵan sheshesi áńgimege de qulaq asa qoıǵan joq, áldebir oımen be nemese bylaısha, áıteýir balasy jol tartar jaqqa kóz jiberýde.

— Onda barǵan soń araq ishpe, — dep aqylyn aıtty shal. — Qalanyń aty qala, ondaǵynyń bári beıtanys. Aldymen jattyǵyp úırenip al..

— Sonshama nemene, meni maskúnem dep pe edińiz.

Taǵy da biraz turǵan soń:

— Al endi jolyń bolsyn! — dedi shal.

— Kóriskenshe kún jaqsy.

Shal óz jónine ketti. Ivan sheshesine qarady... Sheshesi burynǵysynsha mańdaı aldyna qaraǵan boıy sol bet alǵan baǵytpen júre berdi... Ivan onymen qatar kele jatty.

Áýdem jer barǵan soń:

—Mam... úıge qaıt endi, — dedi Ivan.

Sheshesi toqtaı qaldy. Ivan ony baýyryna tartyp qushaqtady... Ivannyń keýdesine súıegen basy qaltyldap ketti. Minekı, óte bir qıyn sát tap osy ara. Endi ananyń qushaǵynan sytylyp shyǵa bere, jalt burylyp júrip ketý ǵana qaldy.

— Jaraıdy, mamasy... Bara ǵoı. Bara salysymen hat jazamyn. Solaı. Meni ýaıymdama! Jolaýshy júrgen jalǵyz men deısiz be? Qaıta ǵoı.

Sheshesi jón siltep batasyn berdi de, sol beti sileıip turyp qaldy. Ivan ketip bara jatty. Iti sońynan ilese júgirdi. Jumysqa barǵanda da ol ıesiniń sońynan qalmaıtyn.

— Ket! — dep zekidi Ivan.

Dık quıryǵyn bulańdata erkelep, onyń aldyn oraǵyta berdi.

— Dık! Dık! — dep shaqyrdy Ivan.

Dık júgirip jetip keldi. Ivan ony aıamaı teýip qalǵan edi, ıt qyńsylady bir búıirge shyǵyp ketti. Dık munysy nesi degendeı, ıesine dúdámaldana qarady. Ivan artyna qaraǵanda Dık quıryǵyn bulǵańdata, ornynan qozǵala bergen edi, biraq ıesiniń sońynan júgirmedi. Burynǵysyndaı ıesine qarap ań-tań turyp qaldy.

Al odan árirekte sheshesi turdy...

"Joq, bul dúnıede japadan-jalǵyz ómir surý kerek eken. Sonda júgiń jeńil bolmaq" dep oılady Ivan tistene qalyp. Osydan soń ol kóshede adymdaı basyp avtobýsqa qaraı bet aldy. Al sheshesi tapjylmastan... onyń sońynan qarap turyp qaldy.

---