InfoHub Logo

t.ǵ.d,. profesor Jamalov A., Pedagogıka ǵylymdarynyń magıstri Ýtebaeva A.
Qazaq memlekettik qyzdar pedagogıkalyq ýnıversıteti, fızıka kafedrasy

«Kópshiliktiń sanasynda tarıhı úde­ris­ter, negizinen, tulǵalandyrý sıpatyna ıe bolatyny belgili. Kóptegen halyqtar óz eliniń erekshe elshisi syndy uly ba­ba­larynyń esimderin maqtan tutady. Mysaly, ótken dáýirlerdegi Tý­tan­ha­mon, Konfýsıı, Eskendir Zulqarnaıyn, Shekspır, Gete, Pýshkın jáne Djordj Va­shıngton sıaqty dúnıejúzine belgili tul­ǵalar búginde «óz memleketteriniń» ba­ǵa jetpes sımvoldyq kapıtaly sanala­dy ári sol elderdiń halyqaralyq arenada tıim­di ilgerileýine septigin tıgizip otyr. Uly dala ál-Farabı men Iassaýı, Kúl­tegin men Beıbarys, áz-Táýke men Aby­laı, Kenesary men Abaı jáne basqa da kóptegen uly tulǵalar shoǵyryn dú­nıe­ge ákeldi. Sondyqtan, biz birinshiden, ataqty ta­rıhı tulǵalarymyz ben olardyń je­tis­tikteriniń qurmetine ashyq aspan as­tyn­da eskertkish-músinder qoıylatyn «Uly dalanyń uly esimderi» atty oqý-aǵar­tý ensıklopedıalyq saıabaǵyn ashýy­myz kerek», - dep Elbasymyz óz maqalasynda jazdy [1].

Elbasymyz birinshiden, «Uly dala esimderi» atty oqý-aǵartý ensıklopedıalyq saıabaqty jasaý, ekinshiden, qazirgi ádebıettegi, mýzyka, teatr salasy men beıneleý ónerindegi uly oıshyldar men aqyndar, el bılegen tulǵalardyń galereıasyn ashý, úshinshiden, «Uly da­­la tulǵalary» atty ǵylymı-kópshilik se­­rıa­­lardy shyǵaryp, taratý jumys­ta­ryn júıelendirý jáne jandandyrý qa­jettigi týraly baıandady.

Uly tulǵalar – ózderiniń saıası nemese rýhanı eńbegi arqyly qoǵam qajettilikterin anaǵurlym tolyq qanaǵattandyra alyp, onyń damýyna aıtarlyqtaı áser etken, atqarǵan qyzmeti óz memleketiniń aıasynan shyǵyp, búkil álemge paıdasyn tıgizip, barshaǵa áıgili bolǵan adamdar. Sondyqtan kez kelgen memleket tarıhy uly tulǵalar isiniń prızmasy arqyly anaǵurlym aıqyn, ári áserli kórinetini tegin emes. Onyń ústine, tarıhtyń ózi de keıde osy tulǵalarmen sáıkestendiriledi [2].

Adamzat qoǵamynyń tarıhynda, ulttar qoǵamynyń tarıhynda basty róldi uly tulǵalar atqarady.Qazaq tarıhynda  esimderi altyn árippen jazylǵan «Uly tulǵalar» jeterlik. Ata-babamyz dala bostandyǵyn súıe otyryp,  tarıhtyń qatal kezeńderinde salt-dástúr men til, din, dilimizdi joǵaltpaı bizge syılady. Qazirgi táýelsiz el bolýymyzdyń sebepkeri – Uly tulǵalar.

Qazaqtyń Uly dalasynda ál-Farabı men Iassaýı, Kúl­tegin men Beıbarys, áz-Táýke men Aby­laı, Kenesary men Abaı jáne basqa da kóptegen uly tulǵalar dúnıege keldi. Olardyń júregi «Qazaq» dep soqty. Mysaly, Beıbarys sultannyń ózi týǵan jerin saǵynyp, júreginiń qanjylaǵany bizge tarıhtan málim. «Uly dalanyń uly esimderi» atty oqý-aǵar­tý ensıklopedıalyq saıabaǵyn ashý arqyly qazirgi jastardyń rýhyn kóterýge, júrekterinde patorıottyq sezimderin oıatýǵa bolady. Ótkendi bilmeı, bolashaqty boljaý qıyn.

 

Ádebıetter tizimi:

1. https://aikyn.kz/2018/11/21/73794.html
2. Qazaqstan tarıhyndaǵy uly tulǵalar. Stýdenttik toptar kýratorlaryna kómek retinde. 3-kitap / QR UǴA akademıgi A.M.Ǵazalıevtiń redaksıasymen. – 2-shi basylym, óńdel. jáne tolyq. - Qaraǵandy: Qaragandy memlekettik tehnıkalyq ýnıversıteti baspasy, 2011. – 120 b.

---