InfoHub Logo

Dımash ata. Qazaqtyń kúlli jurtqa belgili iri, kesek tulǵasyna bıyl 110 jyl. Qatigezdik pen zulymdyqtyń bılik qurǵan zamanynda sýda júzgen balyqtaı, alǵa umtylyp, shynshyldyq pen meırimdilikti tý etken birtýar azamat ekeni shúbásiz. Ózge ulttyń maıtalmandary Dinmuhamed Qonaevty qaıtalanbas tulǵa retinde tanyp, murasyna qyzyǵa qaraǵan tusta, kókeıimde úlken saýal týyndady... Qanym, janym, rýhym qazaq bola tura, nege maǵan Dımash ata týraly izdenbeske?! Oılandyrarlyq másele...

  Dál osy leppen meniń oıyma sap etkeni, eń aldymen Dinmuhamed Ahmetuly Qonaevtyń mýzeı-úıine sapar bolatyn. Áýelden qozǵaǵym kelgen dúnıe de osy edi. Men sol sapardan ne sezindim? Al onda bastaıyn. Men birde D.A.Qonaevtyń mýzeı-úıine at basyn tirep, ǵajaıypty óz kózimmen kórip shyqqan bolatynmyn. Tabaldyryqtan qadam basyp kire salysymen meni bir erekshe estetıka baýrap aldy. Eń birinshi kózim túsken dúnıe, atamyzdyń jeke kabınetiniń tórinde turǵan ústel edi. Joo, jaı ǵana ústel emes, sol ústeldiń bólek atmosferasy edi. Qarańǵy bólmege tystan túsken kishkene ǵana sáýle sekildi, sol mezette meniń kózimniń kórgeni osy bir ǵajaıyp bolatyn. Jaqyndaı berdim... Óz aıaqtarym emes, boıymdaǵy rýh jaqyndatqan sekildi boldy, tipti. Ústel, onyń ústinde aıaqtalmaı qalǵan týyndy, qalam, kózildirik. Qudaı-aý, osy bir sezimdi aıtyp jetkize alsam ǵoı, shirkin! Kenetten Dımash ata kirip kelip, jumys ústeline otyryp, qaıtadan isin jalǵastyratyn sekildi. Aıaqtalmaı qalǵan týyndy D.A.Qonaevtyń «Aqıqattan attaýǵa bolmaıdy» kitabynyń ekinshi bólimi bolatyn. Uzaq qaradym... Sondaı alapat sezimmen, leppen basqa jaqqa bet burdym. Kúndelikti ómirde kórip júrgen nárselerge degen alǵashqy tańǵalysty, mýzeı-úıden kórgen nárselerime degen tańǵalys jeńip ketkendeı boldy, rasynda da! Sebebi, ár zatqa qarap turyp uzaq oılanasyn, tarıhyna súńgısiń, ań-tań bolasyn. Máselen, kez-kelgen jannyń nazaryn aýdartpaı qoımaıtyn zattyń biri ottyqtar edi. Nege? Sebebi, Dımash atanyń úıinde 500-ge taıaý, naqtysyna kóshsek, 467 ottyq bar. Sol kúni Qudaı onyń saldyma, bilmedim atamyzdyń qaryndasynyń qyzymen betpe-bet kelip, óz aýzynan Dımash ata týraly málimet bilip qaıttym. Máselen, ottyqtardy kóbinese ózge eldiń iri tulǵalary sıǵa tartyp otyrǵan eken. Basynda shylym shekken, degenmen keıinnen bas tartty desedi. Alaıda, ózgelerge qansha bul týraly eskertip otyrsa da, ottyqtardy sıǵa tartýdan jalyqpapty. Budan bólek, kemeńger kisiniń sórelerinde ornalasqan kitaptar sany adam balasyn tańqaldyrmaı qoımas. Osy tusta uly tulǵanyń únemi izdeniste júretindigin baıqaı alamyz. Jáne Sh.Aımanovtyń sıǵa tartqan saǵaty adamǵa oı salarlyqtaı, «...saǵat tili máńgi soqsa da, seniń ómirin máńgi emes. Osyndaı jyldam arada ótip jatqan ómirde, halqyna paıdan tısiń...». Jáá, ony qoıa ber, ózgeler syıǵa tartqan syılyqtardyń kóbisi derlik «temir aǵash» dep atalatyn aǵash túrinen jasalǵan. Maǵynasynyń astary da óte tereńde, tuńǵıyqta... Odan bólek, jatyn bólmede ilinip turǵan «kostúm» meni erekshe sezimge bóledi. Aıta bersen óte kóp sezimder, jaı ǵana sezim emes, bir-birimen arpalysyp, birde astasyp, birde toǵysyp jatqan sezimder...

Bul meniń rýhanı jan dúnıeme saqtaıtyndaı qor, qazyna bolǵany sózsiz. Sizderdi de, osyndaı altyn muramyzben tanysyp, ol týraly izdenýge shaqyramyn!

Avtor: Janserik Nýrdana 

Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń dosenti Djoldybaeva Ý.M 

---