InfoHub Logo

Tabıǵattyń jańaryp, qaıta túleý mezgili-kóktemmen birge keletin Naýryz merekesi tek qazaq halqyna emes, sonymen qatar kúlli túrki jurtyna ortaq mura, ortaq mereke. Naýryz merekesi - jer ana men adamzat arasyndaǵy úndestikti kórsetedi. Parsy tilinen aýdarǵanda «Naýryz» sózi  - «jańa kún» degen maǵyna beredi. Osynaý uly merekeniń toılanýy osydan 3000 jyl buryn bastaý alǵan. Naýryz ejelden jańarýdyń, beıbitshiliktiń, páktiktiń merekesi retinde toılanyp keledi. Sondyqtan naýryz aıyn túrki tildes halyqtar jyl basy dep biledi. Naýryz kún men tún teńeletin kún. Kóktemgi kún teńelýi naýryz aıynyń 21-nen 22-ne aýysqan túni bolady. Iaǵnı, dál osy kúnnen bastap kún uzaryp, tún qysqarady. 22-naýryz kúni dúıim jurt naýryz merekesin atap ótedi. Osy merekege baılanysty túrli joralǵylar jasalyp,erteden kele jatqan salt-dástúrler halyq arasynan oryn tabady. Qazaq halqynyń túsinigi boıynsha naýryz merekesinde qazaq dalasyn Qyzyr baba kezip,adamzatqa qut-bereke, baq-dáýlet syılaıdy. Samarqannyń kók tasy erip,aq túıeniń qarny jarylǵan ulyq meıramda qasıetti qara jer,qara topyraq býsanyp jańarady. Keń jazıra dala tósin qyzyldy-jasyldy gúldermen órnektep, jasyl kilem tóseledi. Tasyǵan ózen sýy saı-salany toltyryp, jer-jerde qustar án shyrqap keń dala uly qýanyshqa bólenedi.

Árbir qazaq shańyraǵy bul kúni jyl boıy toqshylyq bolsyn degen nıette jeti túrli dámnen Naýryz kóje jasap, salt-dástúr, ádet-ǵuryptar oryndalady. Bul merekeni halqymyz bir aı kóleminde atap ótedi. Jáne de bul merekeniń nyshany dostyq, birlik bolǵandyqtan, arazdasqandar tatýlasyp, aǵaıyn-týys, dúıim halyq aýyzbirshilikte bolady.

Qazaqstanda resmı túrde Naýryz merekesi 1988 jyldan beri toılanyp kele jatyr. Keńestik tar zaman kezinde ultymyz ózge de dástúrlermen qatar bul merekeden de qol úzip qala jazdady. Biraq, der kezinde táýelsizdigimizge qol jetkizip, ǵasyrlar boıǵy ata-baba dástúrin qaıta jalǵap, tilimizdi, dinimizdi, mádenıet pen dástúrimizdi joıylý qaýipinen arashalap qaldyq. Qaıta oralǵan dástúrlerimizdiń qatarynda Ulystyń uly kúni - Naýryz merekesi de bar. Bul mereke qaıta qatarǵa oralǵannan soń osy merekemen birge kóptegen ádet-ǵuryptarymyz qaıta jandana bastady.

Sonymen qatar aldaǵy ýaqytta Naýryz merekesi túrki tildes halyqtardyń usynysy boıynsha halyqaralyq IýNESKO-nyń mádenı muralary tizimine kiredi dep kútilýde. Bul jańalyq Naýryz meıramy ortaq barlyq halyqtar úshin qýanyshty habar bolmaq. Sebebi salt-dástúr eldiń eldigin kórsetetin birden bir qundylyq bolyp tabylady, sondyqtan salt-dástúrdiń umyt bolmaýyn qadaǵalaý, álemdik deńgeıde nasıhattap, qorǵaý qaı eldiń bolmasyn eldigin asqaqtatyp, qýashynqa bóleri sózsiz.

Naýryz meıramy óner ordasy sanalatyn Amantoǵaı aýylynda da joǵary deńgeıde atalyp ótiledi. Ejelden kele jatqan túrli oıyndar uıymdastyrylyp, halyqqa ulttyq taǵamdar usynylady. Sonymen qatar bilim ordasynyń ónerpazdary men aýyl turǵyndarynan quralǵan shyǵarmashylyq ujym halyqqa ánnen tartý jasaıdy. Bul sharalar bizdiń mekende dástúrli túrde jyl saıyn ótkizilip otyrady. Ondaǵy maqsat qazaq eliniń ulttyq muralaryn nasıhattap, umyt qalmaýyn qadaǵalaý. Jas urpaqtyń boıyna elge degen,mádenıetke degen janashyrlyq otyn tutatý.

Dostyǵymyz jarasqan kóp ultty elimizdiń birligi nyǵaıa bersin. Salt-dástúrlerimiz ben mádenıetimiz jas urpaq boıynan oryn tapsyn. Ulystyń uly kúni ár shańyraqqa qut-bereke, baq-dáýlet alyp kelsin. Naýryz merekesi qutty bolsyn!

Murat Narjan Dáýletuly
Qostanaı oblysy, Amankeldi aýdany
Amantoǵaı jalpy bilim beretin orta mektebi 11-synyp oqýshysy

---