Urpaqty Otansúıgishtikke tárbıeleý - basty mindet
Urpaqty Otansúıgishtikke tárbıeleý - basty mindet
«Biz Qazaqstannyń barlyq azamattarynyń Otanshyldyq sezimi men óz eline degen súıispenshiligin damytýǵa tıispiz» (N. Á. Nazarbaev)
Qazirgi tańda ómir únemi ózgerip, qoǵam úzdiksiz damyp otyrǵan shaqta aqyl - oıy ozyq, bilimi men biliktiligi joǵary, ulttyq rýhy kúshti jastardy tárbıeleý qajettiligi kún ozǵan saıyn artyp otyr. Týǵan halqymyzdyń ótken tarıhyna kóz jibersek, erekshe izgi qasıettermen qatar Otansúıgishtiktiń de keremet úlgilerin kóremiz. Búgingi kúni egemendi el bolyp, qazaq degen ult bolyp otyrýymyzdyń ózi ata - babalarymyzdyń teńdesi joq erliginiń arqasy. Otansúıgishtik sezimdi, bilim men biliktilikti, daǵdy men sheberlikti, adamgershilik qadir - qasıetterdi qalyptastyrý úlken qajettilik. Qaı kezeńde, qaı qoǵamda bolmasyn jeke tulǵanyń qalyptasýy ustazdan bastalady.
Sondyqtan ustazdyń aldynda jas urpaqty adal, shynshyl, sergek, ómirge qushtar, kózi ashyq, kókiregi oıaý, qýanysh pen renishke ortaqtasa alatyn, óz Otanyn súıetin, óz jeriniń, eliniń ıesi bola alatyn, erkin oılaý qabileti bar, mádenıetti, isker, adamdyq qasıetke ıe, rýhanı jan dúnıesi baı, jany, ary taza azamat tárbıeleý mindeti tur.
Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń «Qazaqstan - 2030» baǵdarlamasynda: «Oqýshylardy qazaqstandyq patrıotızmge, shyǵarmashylyq jaǵynan damyǵan jeke tulǵa retinde tárbıeleý qajet. Búginnen bastap ulttyq minez - qulyq, bıik talǵampazdyq, tákapparlyq, tektilik, bilimdilik, bıik talǵam, ulttyq namys qasıetterin sińirip qalyptasýymyz kerek,» - delingen.
Bıikke jetýdiń birden - bir joly – ult tárbıesi. Árbir ulttyń bala tárbıesinde eskiden kele jatqan sara joly bar.
Batyrlyqtyń bastaýyn balalyq shaqtan bastap, óskende Otanyna qaltqysyz qyzmet etetin patrıot bolýǵa ıtermeleý kerekpiz. El qorǵaǵan, jer qorǵaǵan batyrlardyń is - áreketin úlgi tutýymyz qajet.
Búgingi kúnniń ózekti máselesi urpaq tárbıesi. Urpaq tárbıesi – ult bolashaǵy. Eń qasıetti Otanymyzdy, elimizdi, jerimizdi, senip tapsyratyn, salt - dástúrimiz ben dinimizdi, tilimizdi keler urpaqqa odan ári jetkizedi dep senim artamyz, ata - babalarymyzdyń kúresimen jetken uly isterdi jalǵastyrsa eken deımiz. Halqymyz balaǵa jórgeginen bastap er jetkenge deıin ulttyq izgilikti, ımandylyq pen meıirimdilik sıaqty rýhanı qasıetterdi jetkizip otyrǵan. Qaı zamanda bolsa da ár halyqtyń urpaǵy úlgi tutar ulttyq salt - dástúri, tárbıesi bolýy kerek.
Árbir adam bala kezinen: Qazaqstan – meniń Otanym, onyń men úshin jaýapty ekeni sıaqty men de ol úshin jaýaptymyn degen qarapaıym oıdy boıyna sińirip ósetindeı jaǵdaı jasaý muǵalimniń mindeti.
Patrıotızm – bul Otanyn súıý, sol eldegi halyqty súıý, sonyń dástúrlerin, senimin qurmetteý. Bul elińniń mádenı qundylyqtaryn tanyp bilýden bastalady. Náreste kezińnen besik jyrynan bastap, batyrlar jyrynda tárbıelený sol eldiń shańynda aýnap, barlyq qundylyqtaryn kózińniń qarashyǵyndaı qorǵaý jáne keler urpaqqa senimmen tapsyrý. Ol týǵannan bastap týystarǵa degen ıgilikti kóńildiń súıispenshiligi, sol eldiń perzenti bolǵandyqtan, sol elge degen qaryzyńdy abyroımen iske asyrý jáne keler óskeleń urpaqty ózińniń isińnen ónege alatyndaı súısindire bilý, sol eldiń ár talyna, qum - shóline ózińdi jáne ózgeni tabyndyra bilý!
Qazaq balasynyń er jetip, es jıýyna aıtarlyqtaı áser etetin tól faktorlarymyz, batyrlar jyry, «Sýǵa salsań batpaıdy, otqa salsań janbaıdy!» «Erler mingen arǵymaq she?» «Tyǵyryqqa tirelgende ıesi, Astyńǵy erni jer tirep, Ústińgi erni kók tirep, Tulparlary sóıleıtin!» dep kelýshi edi ǵoı eposta. Qazirgi jas Qara qypshaq Qobylandyny, qara qasqa atty Qambardy, ataqty Alpamys batyrlardy bile me? Jaýyngerlik rýhtaǵy, Otanshyl sezimge toly osy qundylyqtarymyzdan ajyrap bara jatqanymyz da arqamyzdy aıazdaı qarıdy. Tipti, keshegi Uly Otan Soǵysynyń tiri kýágerleri – aq saqaldy atalarymyzdyń ónegeleri men tálim - tárbıeleri qandaı edi?! Qazir olardyń da qatary sırep bara jatyr. Soǵystyń sońǵy soldatyna jas urpaqtyń qurmeti qandaı? Joq álde kompúter zamany ultymyzdyń talaı ǵasyrlyq marjandaryn umyttyryp jiberdi me? Otansúıgishtikke, patrıottyqqa tárbıeleý úshin mekteptegi ártúrli is - sharalar, úıirmeler, saıystardyń alatyn orny erekshe.
Batyrlarymyzdyń qaharmandyq beınelerin, olardyń jasaǵan erlik isterin umytpaýymyz kerek. Ásirese mektepishilik ótetin patrıottyq ánder saıysy, Mahambet oqýlary, sahnalyq kórinisterdi únemi ótkizip, tárbıe saǵattarynda ata - babalarymyzdyń erlikterin aıta otyrsaq, keler urpaq olardyń erlikterin eshqashan umytpaq emes. Týǵan jerin, elin súıýge jeteleıtin túrli jobalar oqýshylardy Otanyn súıýge qalyptastyrady.
Oqýshylarǵa sabaq barysynda Otan týraly, atameken týraly málimet berip, uly tulǵalarmen tanystyrý arqyly ata dástúrdi meńgeredi. Sondaı - aq sabaq barysynda áńgimeler, ertegiler, jumbaqtar, ańyzdar, maqal - mátelderdi oqı otyryp, oqýshylarǵa ómirdegi erlik, batyrlyq, Otan úshin eńbek etý, qyzmet jasaý, eldi qorǵaýǵa daıyn bolý týraly túsinikter berip, Otanshyldyqqa tárbıelep, patrıottyq sezimderin qalyptastyrady.
• Maqal - mátelder Otanǵa degen súıispenshilikti qalyptastyrý quraldarynyń biri bolady.
• Jumbaqtar - oqý tárbıe úrdisinde jer, Otan, tabıǵat týraly jumbaqtar oqýshylardyń eline, jerine degen súıispenshilikterin arttyryp, patrıottyq sezimderin arttyrady.
• Ertegiler - halqymyzdyń tarıhyn, turmys - saltyn, ádet - ǵurpyn bildiredi. Oqýshy qıalyn damytyp, jaqsydan úırenip, jamannan jırenýge shaqyrady.
• Ańyz - ertegiler - eliniń muńyn muńdap, joǵyn joqtaıtyn qaharman óskeleń urpaqqa tárbıe yqpalyn tıgizedi.
• Batyrlar jyry - batyrlyq, erlik, jaýyna meılinshe qatal, óz eline meıirimdi bolýyna tárbıeleıdi.
«Qazaqstandyq patrıotızm» uǵymy adam boıyna ózdiginen qalyptasa qoımaıdy. Ol uǵymdy qalyptastyratyn alǵy sharttarǵa mynalar jatady:
Tarıhymyz;
Ana tilimiz ben dinimiz jáne jerimiz;
Atadan balaǵa, baladan nemerege, nemereden urpaqqa jalǵasatyn salt - dástúrler men ádet – ǵurpymyz;
Ulttyq qadir - qasıetimiz;
Ulttyq rýhymyz;
Kósh basyn órkenıet jolyna birjola burǵan ekenbiz, sol uly kóshti adastyrmaı alǵa aparar urpaǵymyzdyń nurly bolashaǵy men baǵyt baǵdaryn aıqyndap alǵanymyz jón. «Ótken ýaqyt únsiz múlgıdi, keler ýaqyt baıaý jyljıdy, al búgingi kún quıyndaı uıtqıdy», degen qanatty sóz bar. Bul úshin de paryq - parasat, bilim - bilik, erik - jiger, kerek emes pe? Urpaǵyn súıgen baba ǵana qasıetti, Otannyń bolashaq azamatyna: «Tarıhyńdy zerdele, aǵa urpaqtyń saǵan degen amanaty - erlik, tárbıe alar sátińdi bos jiberip, qapy qalma», - degen. Tarıhty zerdeleý arqyly biz urpaǵymyzǵa Otanymyz ben halqymyzǵa sheksiz berilgendik qaharmandyq patrıotızmniń shynaıy sabaqtaryn alamyz.
Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıinin aıtar bolsaq, mádenıetti, sanaly, elim, jerim, deıtin óz eliniń naǵyz azamattaryn tárbıeleý úshin, ata - ana men mektep birigip, oqýshy yntymaqtasa otyryp, bilim ordasyndaǵy tárbıe úıde jalǵasyn tabatyndaı etip uıymdastyra bilgenimiz jón.
Paıdalanylǵan ádebıetter:
1. 12 - jyldyq bilim № - 11, 2006j
2. Bastaýysh mektep № - 2, 2002j
3. Óshpes dańq
4. N. Á. Nazarbaev «Táýelsizdik toǵysynda»
5. Otansúıgishtik jáne azamattyq tárbıe berý: jaǵdaıy, máseleleri jáne sheshý joldary Almaty 2009
Batys Qazaqstan oblysy,
Bókeı Ordasy aýdandyq balalar saz mektebiniń
«Teorıa jáne solfedjıo» pániniń muǵalimi
Ihsanova Gýlfıa Jolamanovna
«Biz Qazaqstannyń barlyq azamattarynyń Otanshyldyq sezimi men óz eline degen súıispenshiligin damytýǵa tıispiz» (N. Á. Nazarbaev)
Qazirgi tańda ómir únemi ózgerip, qoǵam úzdiksiz damyp otyrǵan shaqta aqyl - oıy ozyq, bilimi men biliktiligi joǵary, ulttyq rýhy kúshti jastardy tárbıeleý qajettiligi kún ozǵan saıyn artyp otyr. Týǵan halqymyzdyń ótken tarıhyna kóz jibersek, erekshe izgi qasıettermen qatar Otansúıgishtiktiń de keremet úlgilerin kóremiz. Búgingi kúni egemendi el bolyp, qazaq degen ult bolyp otyrýymyzdyń ózi ata - babalarymyzdyń teńdesi joq erliginiń arqasy. Otansúıgishtik sezimdi, bilim men biliktilikti, daǵdy men sheberlikti, adamgershilik qadir - qasıetterdi qalyptastyrý úlken qajettilik. Qaı kezeńde, qaı qoǵamda bolmasyn jeke tulǵanyń qalyptasýy ustazdan bastalady.
Sondyqtan ustazdyń aldynda jas urpaqty adal, shynshyl, sergek, ómirge qushtar, kózi ashyq, kókiregi oıaý, qýanysh pen renishke ortaqtasa alatyn, óz Otanyn súıetin, óz jeriniń, eliniń ıesi bola alatyn, erkin oılaý qabileti bar, mádenıetti, isker, adamdyq qasıetke ıe, rýhanı jan dúnıesi baı, jany, ary taza azamat tárbıeleý mindeti tur.
Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń «Qazaqstan - 2030» baǵdarlamasynda: «Oqýshylardy qazaqstandyq patrıotızmge, shyǵarmashylyq jaǵynan damyǵan jeke tulǵa retinde tárbıeleý qajet. Búginnen bastap ulttyq minez - qulyq, bıik talǵampazdyq, tákapparlyq, tektilik, bilimdilik, bıik talǵam, ulttyq namys qasıetterin sińirip qalyptasýymyz kerek,» - delingen.
Bıikke jetýdiń birden - bir joly – ult tárbıesi. Árbir ulttyń bala tárbıesinde eskiden kele jatqan sara joly bar.
Batyrlyqtyń bastaýyn balalyq shaqtan bastap, óskende Otanyna qaltqysyz qyzmet etetin patrıot bolýǵa ıtermeleý kerekpiz. El qorǵaǵan, jer qorǵaǵan batyrlardyń is - áreketin úlgi tutýymyz qajet.
Búgingi kúnniń ózekti máselesi urpaq tárbıesi. Urpaq tárbıesi – ult bolashaǵy. Eń qasıetti Otanymyzdy, elimizdi, jerimizdi, senip tapsyratyn, salt - dástúrimiz ben dinimizdi, tilimizdi keler urpaqqa odan ári jetkizedi dep senim artamyz, ata - babalarymyzdyń kúresimen jetken uly isterdi jalǵastyrsa eken deımiz. Halqymyz balaǵa jórgeginen bastap er jetkenge deıin ulttyq izgilikti, ımandylyq pen meıirimdilik sıaqty rýhanı qasıetterdi jetkizip otyrǵan. Qaı zamanda bolsa da ár halyqtyń urpaǵy úlgi tutar ulttyq salt - dástúri, tárbıesi bolýy kerek.
Árbir adam bala kezinen: Qazaqstan – meniń Otanym, onyń men úshin jaýapty ekeni sıaqty men de ol úshin jaýaptymyn degen qarapaıym oıdy boıyna sińirip ósetindeı jaǵdaı jasaý muǵalimniń mindeti.
Patrıotızm – bul Otanyn súıý, sol eldegi halyqty súıý, sonyń dástúrlerin, senimin qurmetteý. Bul elińniń mádenı qundylyqtaryn tanyp bilýden bastalady. Náreste kezińnen besik jyrynan bastap, batyrlar jyrynda tárbıelený sol eldiń shańynda aýnap, barlyq qundylyqtaryn kózińniń qarashyǵyndaı qorǵaý jáne keler urpaqqa senimmen tapsyrý. Ol týǵannan bastap týystarǵa degen ıgilikti kóńildiń súıispenshiligi, sol eldiń perzenti bolǵandyqtan, sol elge degen qaryzyńdy abyroımen iske asyrý jáne keler óskeleń urpaqty ózińniń isińnen ónege alatyndaı súısindire bilý, sol eldiń ár talyna, qum - shóline ózińdi jáne ózgeni tabyndyra bilý!
Qazaq balasynyń er jetip, es jıýyna aıtarlyqtaı áser etetin tól faktorlarymyz, batyrlar jyry, «Sýǵa salsań batpaıdy, otqa salsań janbaıdy!» «Erler mingen arǵymaq she?» «Tyǵyryqqa tirelgende ıesi, Astyńǵy erni jer tirep, Ústińgi erni kók tirep, Tulparlary sóıleıtin!» dep kelýshi edi ǵoı eposta. Qazirgi jas Qara qypshaq Qobylandyny, qara qasqa atty Qambardy, ataqty Alpamys batyrlardy bile me? Jaýyngerlik rýhtaǵy, Otanshyl sezimge toly osy qundylyqtarymyzdan ajyrap bara jatqanymyz da arqamyzdy aıazdaı qarıdy. Tipti, keshegi Uly Otan Soǵysynyń tiri kýágerleri – aq saqaldy atalarymyzdyń ónegeleri men tálim - tárbıeleri qandaı edi?! Qazir olardyń da qatary sırep bara jatyr. Soǵystyń sońǵy soldatyna jas urpaqtyń qurmeti qandaı? Joq álde kompúter zamany ultymyzdyń talaı ǵasyrlyq marjandaryn umyttyryp jiberdi me? Otansúıgishtikke, patrıottyqqa tárbıeleý úshin mekteptegi ártúrli is - sharalar, úıirmeler, saıystardyń alatyn orny erekshe.
Batyrlarymyzdyń qaharmandyq beınelerin, olardyń jasaǵan erlik isterin umytpaýymyz kerek. Ásirese mektepishilik ótetin patrıottyq ánder saıysy, Mahambet oqýlary, sahnalyq kórinisterdi únemi ótkizip, tárbıe saǵattarynda ata - babalarymyzdyń erlikterin aıta otyrsaq, keler urpaq olardyń erlikterin eshqashan umytpaq emes. Týǵan jerin, elin súıýge jeteleıtin túrli jobalar oqýshylardy Otanyn súıýge qalyptastyrady.
Oqýshylarǵa sabaq barysynda Otan týraly, atameken týraly málimet berip, uly tulǵalarmen tanystyrý arqyly ata dástúrdi meńgeredi. Sondaı - aq sabaq barysynda áńgimeler, ertegiler, jumbaqtar, ańyzdar, maqal - mátelderdi oqı otyryp, oqýshylarǵa ómirdegi erlik, batyrlyq, Otan úshin eńbek etý, qyzmet jasaý, eldi qorǵaýǵa daıyn bolý týraly túsinikter berip, Otanshyldyqqa tárbıelep, patrıottyq sezimderin qalyptastyrady.
• Maqal - mátelder Otanǵa degen súıispenshilikti qalyptastyrý quraldarynyń biri bolady.
• Jumbaqtar - oqý tárbıe úrdisinde jer, Otan, tabıǵat týraly jumbaqtar oqýshylardyń eline, jerine degen súıispenshilikterin arttyryp, patrıottyq sezimderin arttyrady.
• Ertegiler - halqymyzdyń tarıhyn, turmys - saltyn, ádet - ǵurpyn bildiredi. Oqýshy qıalyn damytyp, jaqsydan úırenip, jamannan jırenýge shaqyrady.
• Ańyz - ertegiler - eliniń muńyn muńdap, joǵyn joqtaıtyn qaharman óskeleń urpaqqa tárbıe yqpalyn tıgizedi.
• Batyrlar jyry - batyrlyq, erlik, jaýyna meılinshe qatal, óz eline meıirimdi bolýyna tárbıeleıdi.
«Qazaqstandyq patrıotızm» uǵymy adam boıyna ózdiginen qalyptasa qoımaıdy. Ol uǵymdy qalyptastyratyn alǵy sharttarǵa mynalar jatady:
Tarıhymyz;
Ana tilimiz ben dinimiz jáne jerimiz;
Atadan balaǵa, baladan nemerege, nemereden urpaqqa jalǵasatyn salt - dástúrler men ádet – ǵurpymyz;
Ulttyq qadir - qasıetimiz;
Ulttyq rýhymyz;
Kósh basyn órkenıet jolyna birjola burǵan ekenbiz, sol uly kóshti adastyrmaı alǵa aparar urpaǵymyzdyń nurly bolashaǵy men baǵyt baǵdaryn aıqyndap alǵanymyz jón. «Ótken ýaqyt únsiz múlgıdi, keler ýaqyt baıaý jyljıdy, al búgingi kún quıyndaı uıtqıdy», degen qanatty sóz bar. Bul úshin de paryq - parasat, bilim - bilik, erik - jiger, kerek emes pe? Urpaǵyn súıgen baba ǵana qasıetti, Otannyń bolashaq azamatyna: «Tarıhyńdy zerdele, aǵa urpaqtyń saǵan degen amanaty - erlik, tárbıe alar sátińdi bos jiberip, qapy qalma», - degen. Tarıhty zerdeleý arqyly biz urpaǵymyzǵa Otanymyz ben halqymyzǵa sheksiz berilgendik qaharmandyq patrıotızmniń shynaıy sabaqtaryn alamyz.
Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıinin aıtar bolsaq, mádenıetti, sanaly, elim, jerim, deıtin óz eliniń naǵyz azamattaryn tárbıeleý úshin, ata - ana men mektep birigip, oqýshy yntymaqtasa otyryp, bilim ordasyndaǵy tárbıe úıde jalǵasyn tabatyndaı etip uıymdastyra bilgenimiz jón.
Paıdalanylǵan ádebıetter:
1. 12 - jyldyq bilim № - 11, 2006j
2. Bastaýysh mektep № - 2, 2002j
3. Óshpes dańq
4. N. Á. Nazarbaev «Táýelsizdik toǵysynda»
5. Otansúıgishtik jáne azamattyq tárbıe berý: jaǵdaıy, máseleleri jáne sheshý joldary Almaty 2009
Batys Qazaqstan oblysy,
Bókeı Ordasy aýdandyq balalar saz mektebiniń
«Teorıa jáne solfedjıo» pániniń muǵalimi
Ihsanova Gýlfıa Jolamanovna
You Might Also Like
-
Maqsaty: a) Oqýshylardyń sóz taptary týraly alǵan bilimderin jınaqtaý, zat esim týraly maǵlumat berý.
