Internettiń paıdasy men zıany
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Búkilálemdik órmek – ınternetke baılanysty aqparat jınaqtaý, qorytyndylaý.
Tárbıelik: Balalarǵa ınternettiń paıdasy men zıany jaıly aıtý, zıandy oıyndardan, burys jaqtarynan saqtaý.
Damytýshylyq: Bilimgerlerge ınternet týraly tolyq oı qalyptastyrý, bilimgerlerdi tapqyrlyqqa, izdenimpazdyqqa shyǵarmashylyqqa baýlý;
Sabaqtyń barysy:
Meıirimdi júrekpen,
Aqpeıildi tilekpen,
Amandasyp alaıyq,
Bir jadyrap qalaıyq!
Dúnıedegi qubylystyń mánin de,
Internettiń, jańalyqtyń bárin de
Múmkin emes ınformatıkasyz túsiný,
Kompúter dúnıe kilti búgin de,- demekeshi, zaman talabyna saı árbir adam kompúter men ınternettiń qyr syryn bilgenge ne jetsin.
1984 jyly ARPANET jelisinnen bólek jańa jeliler paıda bola bastady. Solardyń biri AQSH Ulttyq ǵylymı qory (NSF) óz ishine kóptegen shaǵyn jelilerdi (sol ýaqyttarda - aq tanymal bolǵan Usenet jáne Bitnet jelilerin qosa) biriktirgen ýnıversıtetaralyq aýqymdy NSFNet (|National Science Foundation Network) jelisin qurdy. Bul jeliniń aqparat tasymaldaý qabileti ARPANET jelisine qaraǵanda, birshama artyq edi. Bir jyl ishinde bul jelige 10 myńdaı kompúter qosyldy.
1988 jyly Internet Relay Chat (IRC) protokoly jasalyp, Internette naqty ýaqytta sóılesý (chat) múmkindigi paıda boldy.
Qazirgi kezde memleketimiz básekege 30 eldiń qataryna kirýdi kózdep otyr. Ol úshin jastar jáne ár bir qazaq azamaty jańa aqparattyq - komýnıkasıalyq tehnologıany jetik meńgerýimiz qajet. Qazir adamdar qyzmet ornynda da, úıde de kompútermen jumys isteı beredi. Onyń ómirimizge, keńinen engeni sonshalyqty, bala bitken oıynshyqpen emes, kompútermen oınap, óziniń ómirtanymyn ǵalamtordaǵy jeli ishinde qalyptastyrady. Qazirgi kúnkóris qamy men zaman aǵymynyń kúrdeliligi, kóptegen ata - analar táýlik boıy balalarynyń tynys - tirshiligine baqylaý jasaı almaı, olar shekten tys beıne monıtordyń aldynda otyrǵandyqtan densaýlyǵyna zor zıandy áser alady. Sondyqtanda meniń jumysymnyń maqsaty kompúterdiń bala aǵzasyna áserin jáne de ǵalamtordyń jaqsylyqtarymen birge keleńsiz jaqtarynda zertteý. Men bul taqyrypty alǵan sebebim kompúter bizdiń ómirimizdiń bir bólshegi bolyp enip otyrǵany sonshalyqty, biz tipti ony paıdalaný kezinde ol qandaı qaýip qater ákeletinin umytyp kettik. Biraq ta, kompútermen jumys isteý barysynda oqýshylar tehnıka qaýipsizdik erejelerin saqtasa, ol bizdiń aqyldy, súıkimdi, qaıyrymdy dosymyz bola alady.
Búkilálemdik órmek – Ǵalamtor.
Ǵalamtor - ınternet qazaq qoǵamyna engeli kóp bolǵan joq. Álem torlasyp úlgerdi az ýaqytta. Keshegi jańalyq jańalyq bolmaı qaldy. Búgingi jańalyq ta eskirip úlgeredi sol zamatta. Dál qazirgi jańalyǵyńyz áldekimderdiń áldekimderden estigen áńgimesi bolýy múmkin... Afrıkadaǵy áldebir taıpa kóseminiń ólimin, Amerıkadaǵy geılerdiń sherýin, Aýǵandaǵy áıeldiń aıanyshty halin, Úndistandaǵy jalań aıaq kem - ketiktiń aýyr turmysyn, ash - jalańash balalar taǵdyryn der shaǵynda kóresiz de, kelesi nesi bar eken dep eleńdep otyrǵanyń. Jaqsylyq izdeý kemshin, qandaı órt, apat, qanquıly is boldy eken dep elegizemiz kóbimiz...
Ǵalamtor... Eski men jańanyń, ótken men bolashaqtyń, qatigezdik pen meıirimniń, bar men joqtyń mıdaı aralasqan ortasy. Óz qasyńdaǵy oqıǵaǵa, iske, túrli taǵdyrǵa nazar salmaýyńyz múmkin, biraq ózge qıyrdaǵy qıly taǵdyrǵa kóz monshaǵyńyzdy úzesiz. Eń bastysy qandaı aqparat oqysańyz da, soǵan saı jaýap qaldyrýyńyzǵa, pikir bildirýge quqyńyz bar. Siz saıasattanýshy, mádenıettanýshy, bolmasa fılosof ıakı áldebir salanyń ǵalymy bolýyńyz shart emes, kózqarasyńyz ózińizge, jazyńyz, qaldyryńyz, shamyna tıińiz, synańyz, mineńiz, alǵys aıtyńyz – erik aldyńyzdaǵy kompúterdiń perne taqtasyna basylǵan saýsaqtaryńyzda. Tanysyńyzdan ajyrap, tanymasyńyzdy jaqyn tutatyn mezgil qazir. Iirimine essiz úńilgen keıbir jandar onyń tutqynyna da aınalyp úlgergen. Jalǵyzdyq pen kúızelistiń asaý tolqyndaryna jutylǵandar qanshama? Buıyǵy, jadaý - júdeý... Bul da bir ótpeli kezeń shyǵar. Jamandyǵyn aıtyp taýysa almaısyz, al jaqsylyǵy da ushan - teńiz. Tek sony ornymen paıdalana bilsek, múmkindigin barynsha yqtıatpen júzege asyryp, adamı qalpymyzdy nyqtap, bilimimizdi asyrýǵa jumsasaq. Akademıalyq kitaphanalardyń ornyn Internet basa almaıdy. Biraq onyń da ǵylymı tegeýrini sheksiz. Tek azdaǵan mádenıet kerek... Ǵalamtor mádenıetin erte ıgermeý ózimizge syn. Internettiń ıirtpegine túsip, bylyqqandar men ylyqqandardyń qarmaǵyn qapqan urpaqty saýyqtyrý úshin ulttyq ımýnıtettiń kúshi jetkilikti bolýy lázim. Al oǵan shamamyz jetpese mylqaý urpaq pen soqyr jetkinshek, kereń óspirim qaýlaıdy. Qazir sol dáýirdiń basy. Bolý men bordaı tozýdyń arasy...
Tolyq nusqasyn júkteý
Bilimdilik: Búkilálemdik órmek – ınternetke baılanysty aqparat jınaqtaý, qorytyndylaý.
Tárbıelik: Balalarǵa ınternettiń paıdasy men zıany jaıly aıtý, zıandy oıyndardan, burys jaqtarynan saqtaý.
Damytýshylyq: Bilimgerlerge ınternet týraly tolyq oı qalyptastyrý, bilimgerlerdi tapqyrlyqqa, izdenimpazdyqqa shyǵarmashylyqqa baýlý;
Sabaqtyń barysy:
Meıirimdi júrekpen,
Aqpeıildi tilekpen,
Amandasyp alaıyq,
Bir jadyrap qalaıyq!
Dúnıedegi qubylystyń mánin de,
Internettiń, jańalyqtyń bárin de
Múmkin emes ınformatıkasyz túsiný,
Kompúter dúnıe kilti búgin de,- demekeshi, zaman talabyna saı árbir adam kompúter men ınternettiń qyr syryn bilgenge ne jetsin.
1984 jyly ARPANET jelisinnen bólek jańa jeliler paıda bola bastady. Solardyń biri AQSH Ulttyq ǵylymı qory (NSF) óz ishine kóptegen shaǵyn jelilerdi (sol ýaqyttarda - aq tanymal bolǵan Usenet jáne Bitnet jelilerin qosa) biriktirgen ýnıversıtetaralyq aýqymdy NSFNet (|National Science Foundation Network) jelisin qurdy. Bul jeliniń aqparat tasymaldaý qabileti ARPANET jelisine qaraǵanda, birshama artyq edi. Bir jyl ishinde bul jelige 10 myńdaı kompúter qosyldy.
1988 jyly Internet Relay Chat (IRC) protokoly jasalyp, Internette naqty ýaqytta sóılesý (chat) múmkindigi paıda boldy.
Qazirgi kezde memleketimiz básekege 30 eldiń qataryna kirýdi kózdep otyr. Ol úshin jastar jáne ár bir qazaq azamaty jańa aqparattyq - komýnıkasıalyq tehnologıany jetik meńgerýimiz qajet. Qazir adamdar qyzmet ornynda da, úıde de kompútermen jumys isteı beredi. Onyń ómirimizge, keńinen engeni sonshalyqty, bala bitken oıynshyqpen emes, kompútermen oınap, óziniń ómirtanymyn ǵalamtordaǵy jeli ishinde qalyptastyrady. Qazirgi kúnkóris qamy men zaman aǵymynyń kúrdeliligi, kóptegen ata - analar táýlik boıy balalarynyń tynys - tirshiligine baqylaý jasaı almaı, olar shekten tys beıne monıtordyń aldynda otyrǵandyqtan densaýlyǵyna zor zıandy áser alady. Sondyqtanda meniń jumysymnyń maqsaty kompúterdiń bala aǵzasyna áserin jáne de ǵalamtordyń jaqsylyqtarymen birge keleńsiz jaqtarynda zertteý. Men bul taqyrypty alǵan sebebim kompúter bizdiń ómirimizdiń bir bólshegi bolyp enip otyrǵany sonshalyqty, biz tipti ony paıdalaný kezinde ol qandaı qaýip qater ákeletinin umytyp kettik. Biraq ta, kompútermen jumys isteý barysynda oqýshylar tehnıka qaýipsizdik erejelerin saqtasa, ol bizdiń aqyldy, súıkimdi, qaıyrymdy dosymyz bola alady.
Búkilálemdik órmek – Ǵalamtor.
Ǵalamtor - ınternet qazaq qoǵamyna engeli kóp bolǵan joq. Álem torlasyp úlgerdi az ýaqytta. Keshegi jańalyq jańalyq bolmaı qaldy. Búgingi jańalyq ta eskirip úlgeredi sol zamatta. Dál qazirgi jańalyǵyńyz áldekimderdiń áldekimderden estigen áńgimesi bolýy múmkin... Afrıkadaǵy áldebir taıpa kóseminiń ólimin, Amerıkadaǵy geılerdiń sherýin, Aýǵandaǵy áıeldiń aıanyshty halin, Úndistandaǵy jalań aıaq kem - ketiktiń aýyr turmysyn, ash - jalańash balalar taǵdyryn der shaǵynda kóresiz de, kelesi nesi bar eken dep eleńdep otyrǵanyń. Jaqsylyq izdeý kemshin, qandaı órt, apat, qanquıly is boldy eken dep elegizemiz kóbimiz...
Ǵalamtor... Eski men jańanyń, ótken men bolashaqtyń, qatigezdik pen meıirimniń, bar men joqtyń mıdaı aralasqan ortasy. Óz qasyńdaǵy oqıǵaǵa, iske, túrli taǵdyrǵa nazar salmaýyńyz múmkin, biraq ózge qıyrdaǵy qıly taǵdyrǵa kóz monshaǵyńyzdy úzesiz. Eń bastysy qandaı aqparat oqysańyz da, soǵan saı jaýap qaldyrýyńyzǵa, pikir bildirýge quqyńyz bar. Siz saıasattanýshy, mádenıettanýshy, bolmasa fılosof ıakı áldebir salanyń ǵalymy bolýyńyz shart emes, kózqarasyńyz ózińizge, jazyńyz, qaldyryńyz, shamyna tıińiz, synańyz, mineńiz, alǵys aıtyńyz – erik aldyńyzdaǵy kompúterdiń perne taqtasyna basylǵan saýsaqtaryńyzda. Tanysyńyzdan ajyrap, tanymasyńyzdy jaqyn tutatyn mezgil qazir. Iirimine essiz úńilgen keıbir jandar onyń tutqynyna da aınalyp úlgergen. Jalǵyzdyq pen kúızelistiń asaý tolqyndaryna jutylǵandar qanshama? Buıyǵy, jadaý - júdeý... Bul da bir ótpeli kezeń shyǵar. Jamandyǵyn aıtyp taýysa almaısyz, al jaqsylyǵy da ushan - teńiz. Tek sony ornymen paıdalana bilsek, múmkindigin barynsha yqtıatpen júzege asyryp, adamı qalpymyzdy nyqtap, bilimimizdi asyrýǵa jumsasaq. Akademıalyq kitaphanalardyń ornyn Internet basa almaıdy. Biraq onyń da ǵylymı tegeýrini sheksiz. Tek azdaǵan mádenıet kerek... Ǵalamtor mádenıetin erte ıgermeý ózimizge syn. Internettiń ıirtpegine túsip, bylyqqandar men ylyqqandardyń qarmaǵyn qapqan urpaqty saýyqtyrý úshin ulttyq ımýnıtettiń kúshi jetkilikti bolýy lázim. Al oǵan shamamyz jetpese mylqaý urpaq pen soqyr jetkinshek, kereń óspirim qaýlaıdy. Qazir sol dáýirdiń basy. Bolý men bordaı tozýdyń arasy...
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
-
Elektrondy oqýlyqtardy sabaqta qoldanýdyń tıimdiligi
