Úshtildilik qazirgi tańda
Qazirgi álemde barlyq azamattar tek bir tilde sóıleıtin el joq. Birneshe tildi jaqsy biletin, jahandanǵan álemde ózin jaıly sezinetin adamnyń úlken aqparat aǵynyna joly ashyq. Bul oqý men jumys múmkindikterin keńeıtedi. Sondyqtan Qazaqstandaǵy kóptildilik bastapqyda azamattardyń kommýnıkatıvtik beıimdelýi retinde qarastyryldy. Qazirgi Qazaqstandaǵy úshtildi bilim berý-ýaqyt talaby. Ony engizý ıdeıasy bilim men daǵdylardy keńeıtýmen, sondaı-aq tilderdi bilmeıtin adamdar arasyndaǵy ózara túsinistikti damytýmen baılanysty. Joba alǵash ret 2006 jyly talqylandy, al ótken jyldyń sońyna deıin ony iske asyrý "2015-2020 jyldarǵa arnalǵan úshtildi bilim berýdi damytýdyń Jol kartasyna" sáıkes júzege asyryldy. Kez kelgen jańa ıdeıa sıaqty, Qazaqstandaǵy úshtildilik birden jaqtaýshylar men qarsylastarǵa ıe boldy, olar onyń artyqshylyqtary men kemshilikterin anyqtady.
Úshtildiliktiń halyqqa ákeler paıdasy jaıly oılap qarasaq bul, rasymen, bizge qajeti bar dúnıe ekenin kórýge bolady. Zymyrap ótip jatqan ýaqyt aǵymyna, tym jyldam damyp jatqan tehnologıalarǵa qarap-aq damýdyń shegi joq ekenin túsinýshe bolady. damý qarqynyna úlesi úshin bizge barynsha jyldam ári naqty maǵlumat qajet bolady. Tildi bilýdiń eshqandaı zıany joq, kerisinshe, tek qana jaqsy jaqqa áser etedi.
Qazaqstan eli 130 halyqty baýyryna basa alǵan meken bolyp tabylady. Ártúrli mádenıet pen tildiń bir shańyraq astynda otandastyra alǵan Qazaq eliniń tarıhy, tuńǵuıyqta jatqandyǵy ras. QR 7 konstıtýsıasy boıynsha, otandyq tildiń qazaq tili bolǵanymen de, orys tiliniń, qazaq halqy úshin, mańyzy kóp ekenindigin bilemiz. Tarıhqa úńilsek, qazaq tili, túrki tildes til tobynyń qataryna jatatynyn bilemiz. Túrik til toby qatarynan eń úlken til sanalaty qazaq tilin, 2017 jyldaǵy statısıka boıynsha, Qazaqstan turǵyndarynyń 83, 1%-y, orys tilin 89%-y, al 23, 9%-y biletinin kóre alamyz.
Al endi, álemdik qatarda mańyzdy ról oınaıtyn aǵylshyn tiline nazar aýdarsaq, statısıka boıynshy kórip turǵandaryńyzdaı Qazaqstan áli kúnge deıin nashar oryndarda. EF SET standarttyq test nátıejeleri boıynsha, Qazaqstan, 2020 jylda qatysqan 100 el ishinen 92 oryndy júldelep otyr. Biraq, bul kórsetkishter aldyńǵy jyl nátıejelerinen góri, aldyńǵy oryndarǵa jyljyp kele jatqandyǵy jaıly da umytpaýymyz tıis.
Tilderdi damytý men qoldanýdyń memlekettik baǵdarlamasyna sáıkes, 2025 jylǵa qaraı elimizde qazaq tilin bilý basym bolady dep kútilýde: halyqtyń 95% - y qazaq tilinde, 90% - y orys tilinde, 50%-y aǵylshyn tilinde erkin sóıleıdi.
Zertteýshilerdiń sózderine nazar aýdarsaq, Qazaqstandaǵy aǵylshyn tiliniń asa qatty damymaý sebebi: bul, oqý ornyndarynda, orys tiliniń 2-inshi til bolyp ornatylýy. Kóptegen bilim berý meke melerinde, orys tiline aǵylshyn tilinen góri birshama kóbirek mańyz artýy - degen sheshimderimen bólisti.
Úshtildilik ǵylymnyń jedel damýyna jáne bilim berý júıesiniń birshama jaqsy jaqqa bet burýyna kómek bermek.
You Might Also Like
