InfoHub Logo

Jaqsy áke jaman balaǵa qyryq jyl azyq» degendeı, jaryqtyq Jákemniń, Jambyl aqynnyń arqasynda byltyr biraz jerdiń dámin tattyq.

Sáti túsip, men Sankt-Peterbýrg baǵytyna baratyn topqa qosyldym.

Jambyl aqynnyń júz elý jyldyǵyn Sankt-Peterbýrg asa ' bir qurmetpen atap ótti. «Lenıngradtyq órenderim» degen ún Baltyq jaǵalaýyn taǵy bir jańǵyryqtyryp jiberdi.

Jalǵyz Sankt-Peterbýrg emes, onyń jan - jaǵyn da araladyq. Bir jaǵy — Vyborg, bir jaǵy — Volhov.

Volhov degende esime eki adam sart etip túse ketti. Bireýi — ózimizdiń Jýalynyń Myńbulaǵyndaǵy Sholaq Sıaqul, ekinshisi — ısi qazaqtyń bári biletin Syrbaı aqyn.

Oqtaı túzý asfált jol. Qos qaptalda — oıdym-oıdym orman. Soltústiktiń nar qaraǵaılary men aq qaıyndary syńsyp tur.

Eshqashan eshteńe bolmaǵandaı múlgıdi.

Al osy ormannyń bir jerinde meniń aǵam Sıaquldyń oń qoly qalǵan. Snarád topshysynan julyp ketken.

Ol elge oralyp, ómir boıy oń qolynyń bos jeńin sıpalaıdy da júredi. Joq qolynyń oryny udaıy syzdap turatyndaı, qur jeńdi ýqalaı beretin.

Osy ormannyń bir jerinde Syrbaı jatqan okóp bar.

Ózi:

Tar okóp boldy sonda úıim meniń,

Jupyny kúıine onyń súıingenmin.

Janymnyń uıasyndaı jaýǵa bermeı,

Ótinde turatyn ol quıyn - jeldiń, —

dep jazǵan soń, qaı jerde eken dep ormannyń tula boıyn kózińmen tintkileısiń.

Sol surapylda tike kelgen ajaldan okóp ta qutqara almady. Baǵymyz bar eken, qyryq jyl qyrǵyn bolsa da ajaldy óledi, bagymyzǵa Syrbaı aqyn elge kaıta oralyp, halqyna jomart jyrdan injý-marjandy aıamaı shashty. Biraq soǵys salǵan, ómir salǵan jaraqat bir basynda kóp edi:

Jasymnan ashtyq, soǵys kórgen kúnim, Jaıylǵan olar jaıly elge jyrym. Uıat - aý, qyryq jamaýly kórpeshedeı, Jaraly denemmenen jerge enýim.

Bul shýmaq bile-bilgenge Syraǵańnyń jeke basynyń hali emes sıaqty. Bul búkil qazaq halqynyń hali. Búkil qazaqty tup-tutas bir dene dep elestetip qarasańyz, tula boıynyń qyryq jamaý jaraqat ekeni ras.

Syrbaı — qazaq degen sózdiń sınonımi. Qyryq quraq denemenen qara jerdiń qoıynyna kirýge uıalýdyń ózinde qanshama ıman, qanshama uly qasıet jatyr.

Bul óleń Syraǵańnyń ómiriniń sońǵy jyldarynda jazylǵan.

Al men Volhovqa kele jatyrmyn. Asfált jol túp-túzý. Qos qaptalda — oıdym-oıdym orman.

Jol-jónekeı taǵy da Syrbaı aqyn alystan qulaǵyma:

Boldyń ba sen Volhovta,

Kórdiń be onyń ormanyn?

Sol ormannyń ór talyn

Óz janymdaı qorqadym, —

dep sybyrlaǵandaı bolady.

Bul appaq adal shyndyq. Qıal qospasy joq. Sol soǵysqa shamamen alty júz myńdaı qazaq katysypty. Alty júz myń qazaq Reseı jerin óz janyndaı qorǵapty. Sol úshin de máńgi-baqı rızashylyq kerek qoı.

Al Keńes dáýirinde túsirilgen maqtanshaq fılmderden moıyndy qansha sozsań da bir qazaqty kóre almaısyń.

Al keıingi urpaqtyń keıbir aqynsymaǵy «Biz Jambyldyń órenderi emespiz» dep taýfıhsyz minez tanytady.

Asfált jol. Oıdym-oıdym orman. Endi Syrbaı sybyrlamaı:

Boldyń ba sen Volhovta,

Kórdiń be onyń ormanyn?

Sol ormannyń. ár talyn

Óz janymdaı qorǵadym! —

dep, orasan zor kúrkireme daýysymen bar álemge jar salǵandaı bolady.

Estisin ólem, bilsin shyndyqty! Qazirgi urpaq, keler urpaq bilsin Áıtpese, ótken joıqyn soǵysta fashıserdi tek orystar ǵana jeńgendeı eser qaldyryp tur qazirgi nasıhat. Reseı teledıdary, keıbir ásire ultshyl gazetteri qazirgi Qazaqstandy, qazirgi qazaqtardy Reseıdiń jas býynyna jamandap qalǵysy keledi. Reseıdiń ormanynyń árbir talyn óz janyndaı qorǵaǵan qazaqtardy aýyzǵa ala bermeıdi.

Soǵys týraly hıkaıalardy, dastan jyrlardy kóp oqydym, mıi tolqydym. Biraq olar «Qulyn» degen shaǵyn óleń sıaqty tebirentken emes. Mine, aqynnyń ushpaǵy. Ásire boıamasyz, jaı ǵana qarapaıym óleń sıaqty. Biraq jaı kózben emes, oı kózimen oqysań soǵystyń til jetpes sumdyǵyn, tirshiliktiń qasqyr taramys. tirshiligin, ómir men ólim arpalysyndaǵy ǵalamat sýretti kórersiń.

1942 jyly on jasar bala kezimde kolhozdyń jylqysyn baǵyp júrgenimde turqy esik pen tórdeı, tuqymy, bitimi bólek qara bıeni soǵysqa alyp ketip edi. Sol soǵysta Qambar ata balasynyń qany da kóp tógildi. Atty áskeri óz aldyna, zeńbirek pen arbany súıretken kóbinese jylqy balasy eken.

«Qulyn» atty óleńdi jattap alǵan men myna Volhov ormanynyń alańqaılarynan baıaǵy qara bıeni izdeıin:

Sharshaǵan jol batyp,

Volhovtyń batpaǵynda,

Jatyr bıe tolǵatyp,

Zeńbirektiń art jaǵynda.

Fýgas bombasy

Jerdi órtegen kıyn kúnde

Tirshilik joldasy

Búlkildeıdi bıeniń búıirinde.

Sol baıaǵy meniń Myńbulaqtan ketken qara bıem emes pe eken deımin.

Adamzat japa shegip qusa - muńnan Sábı bir ún saǵynǵan. Jalyn tarap, kózine únsiz qarap, Soldat ony sıpaıdy qursaǵynan. Shashyraǵan kók jalyn búrkip temir, Ormannyń ishi úreıli. Al ottyń ortasynda, Shirkin ómir Qulyn bop kisineıdi.

Dúnıege ińgálap keletin sábıdiń lám - únin saǵyný — kúlli saǵynysh ataýlynyń atasy, qasıettisi shyǵar.

Zeńbirekter zirkildep, fýgas bombalary yshqyna jarylyp, jer - ormannyń ishek - qarny aqtarylyp, dún-dúnıe astan-kesteni shyǵyp jatqanda meniń Myńbulaqtan ketken qara bıem qulyndap, qan maıdannyń qaq ortasynda qulyn daýysyn estirtti. Sol qulyn shińgirlep kisinegende zeńbirek te. bomba da jym bolǵandaı.

Tirshilik atty qudiret osy. Muny jazǵan Syrbaı aqyn. Syrbaı aqyn sonaý Mıhaıl Svetlov, Mıhaıl Dýdın, Sergeı Narovchatov. Rasýl Ǵamzatov, Mustaı Kárim, Dáýit Kúgiltınov, Qaısyn Qulıevtermen qatar turǵan, bálkim, olardan eńselirek turǵan aqyn.

Biraq biz osyny áli jetelep túsinip, baǵalap bolǵan joqpyz. Bajaılap, taldap, túsindirip beretin ádebı syn da joq.

Taǵdyr eken, men Syr - aǵańnyń izbasary boldym. Aqyndyq jaǵynan emes, redaktorlyq, jýrnalısik jaǵynan. «Qazaq ádebıeti» gazetiniń alǵashqy bas redaktory Syrbaı Máýlenov boldy. 1957 jyldyń kókteminde qazaq tiliniń mártebesi, taǵdyry týraly gazette úlken másele kótergen Syrbaı «ultshyl» atanyp ornynan alyndy. «Qyryq jamaýdyń» úlkeni sonda túsken.

1980-1989 jyldary toǵyz jyl qatarynan Syr - aǵań otyrǵan kresloda men otyrdym. Syrbaı dástúri sol tusta jalǵasty bilem, Syr - aǵań isimizdi qoldap, aq batasyn berýden aınyǵan emes.

Onyń rıasyz meıirbandyǵy, bulanaı tulǵasy, násilge bólmes baýyrmaldyǵy óz basyma jón - joralǵy boldy.

Syr - aǵańnyń uly Qasym myrza jaqynda úıime kelip, Syr - aǵań týraly jazylǵan estelik kitapty berip ketti. Sonda «Qulyn» óleńi taǵa da esime tústi.

Volhovqa bardym. Ormanyn kórdim. Syrbaı aqynnyń okobyn, qulynyń izdedim. Sóıtsem, olardy árkimniń júreginen izdeý kerek eken.

---