InfoHub Logo

Esmýratova Arýna Asylbekovna
«Nur-Sultan Halyqaralyq ýnıversıtetiniń Pedagogıkalyq koleji» ınformatıka páni oqytýshysy
Nur-Sultan qalasy
 
Jalpy maǵynada, aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalar (AKT) - bul aqparatpen zańdy túrde tıimdi jáne tıimdi jumys jasaý úshin aqparattyq prosesterdi júzege asyrý úshin kompúterlik tehnologıalar men telekomýnıkasıa quraldaryn paıdalaný. Qazirgi zaman oqýǵa degen suranystyń joǵarylaýyn arttyrady. Aqparat kólemi ósýde, kóbinese ony taratýdyń, saqtaýdyń jáne óńdeýdiń ádettegi ádisteri tıimsiz bolady. Aqparattyq tehnologıany paıdalaný kompúterdiń oqý quraly retindegi zor áleýetin ashady. Aqparattyq qoǵamnyń (IO) qurylýy men damýy bilim berýde aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalardy (AKT) keńinen qoldanýdy kózdeıdi, buny birqatar faktorlar anyqtaıdy. «Birinshiden, bilim berýde AKT engizý adamzattyń jınaqtalǵan tehnologıalyq jáne áleýmettik tájirıbesiniń urpaqtan-urpaqqa ǵana emes, sonymen birge bir adamnan ekinshi adamǵa aýysýyn edáýir jyldamdatady. Ekinshiden, oqytý men bilim berý sapasyn jaqsartatyn qazirgi zamanǵy AKT adamǵa qorshaǵan ortaǵa jáne bolyp jatqan áleýmettik ózgeristerge sátti jáne tez beıimdelýge múmkindik beredi. Bul ár adamǵa qajetti bilimdi búgin jáne bolashaq postındýstrıaldy qoǵamnan alýǵa múmkindik beredi. Úshinshiden, bilim berýde osy tehnologıalardy belsendi jáne tıimdi qoldaný qazirgi ındýstrıaldy qoǵamnyń talaptaryn eskere otyryp, bilim berý uıymdarynyń jáne dástúrli bilim berý júıesin reformalaý prosesteriniń talaptaryna jaýap beretin bilim berý júıesin qurýdyń mańyzdy faktory bolyp tabylady ».

Qoǵamnyń aqparattandyrylýy bilim berýge qoıylatyn talaptardy da ózgertedi. Bilim berý salasynyń qyzmetkerleriniń mindeti aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalardy paıdalana otyryp, balanyń rýhanı múmkindigin damytý, bilim berý, tárbıeleý, olardyń ózindik jumys jasaý qabiletiniń damýyna múmkinshilik jasaý. Sonymen birge aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalar bilim berý salasynyń qyzmetkerleriniń shyǵarmashylyq izdenis qabiletin damytýǵa, jańa pedagogıkalyq tehnologıalardy jete meńgerýge, mamandyq sheberligin qalyptastyrýǵa yqpalyn tıgizedi. [1, 15]

Oqý úrdisinde aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalardy (AKT) paıdalaný qazirgi mekteptegi bilim berýdiń ózekti máselesi bolyp tabylady. Búgingi tańda kez-kelgen mekteptegi pán muǵalimi AKT-ny qoldana otyryp, sabaqty daıyndap, ótkize alýy kerek. Bilim berýde zamanaýı tehnologıalardy qoldaný oqýshylardyń jeke basynyń qalyptasýyna qolaıly jaǵdaı jasaıdy jáne qazirgi qoǵamnyń qajettilikterine jaýap beredi. Aqparattyq mádenıetke kirispe - bul kompúterlik saýattylyqty ıgerý ǵana emes, sonymen birge etıkalyq, estetıkalyq jáne zıatkerlik sezimtaldyqty ıgerý.

Oqý prosesin aqparattandyrý - qazirgi bilim berýdiń mańyzdy mindetteriniń biri. Bul bilim berý uıymdarynyń joǵary tehnologıalyq bazasyn damytý, muǵalimderdi qaıta daıarlaý jáne olardy jańa oqytý júıelerine beıimdeýmen baılanysty. Jańa oqytý quraly jáne tanymnyń qýatty quraly bolyp tabylatyn qazirgi zamanǵy kompúterlik tehnologıany qoldaný oqytý ádisteri men uıymdastyrýshylyq formalaryn jetildirýdi jáne sapaly jetildirýdi talap etedi.

Kompúterdiń múmkindikterin psıhologıalyq jáne dıdaktıkalyq turǵyda taldap, kerek kezinde pedagogıkalyq talaptarǵa saı qoldaný, ishki tıimdiligine kóńil bólý muǵalimniń sheberligi bolyp tabylady. Kompúterdiń grafıkalyq múmkindigi jańa sabaqty boıaýly sýrettermen, tirek syzbalarmen, kestelermen meńgertýge jol ashady. Kompúterdi muǵalim ártúrli maǵlumattar, qosymsha aqparattar berý úshin kórneki qural retinde paıdalana alady. Sonymen qatar aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalar – muǵalimniń óz jumystarynyń ádisteri men uıymdastyrý túrlerin túbegeıli ózgertýge, oqýshylardyń jeke qabilettiligin damytýǵa, oqýdaǵy pánaralyq baılanysty kúsheıtýge, oqý prosesin uıymdastyrýdy únemi jańartyp otyrýǵa múmkindik beredi. Kýrstyń teorıalyq bóligi aqparattyq prosesterden aqparattyq tehnologıalarǵa ótý jaǵdaılaryn ashýǵa negizdelgen. Kýrstyń praktıkalyq bóligi stýdentterdiń aqparattyq tehnologıalar quraldaryn tek ınformatıka sabaqtarynda qoldaný daǵdylaryn ıgerýge ǵana emes, sonymen qatar basqa oqý pánderin damytýdyń tıimdiligi men pánaralyq baılanysty qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan. Aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalardyń negizgi ereksheligi muǵalimder men oqýshylarǵa óz betimen jáne birlesip shyǵarmashylyq jumys isteýge múmkinshilik týǵyzady. Qazirgi ýaqytta medıa-tehnologıalardyń adamdarǵa áseri artyp keledi. Jańa aqparattyń, jarnamanyń, teledıdardaǵy kompúterlik tehnologıalardyń, oıyn konsolderiniń, elektrondy oıynshyqtar men kompúterlerdiń kúshti aǵymy balany tárbıeleýge jáne onyń aınalasyndaǵy álemdi qabyldaýǵa kóp kóńil bóledi. Buryn bala kez-kelgen taqyryp boıynsha aqparatty oqýlyq, anyqtamalyq kitaptar, muǵalimderdiń dáristeri jáne sabaq jazbalary sıaqty kanaldar arqyly ala alatyn. Biraq búgingi tańda, qazirgi shyndyqty eskere otyryp, muǵalim oqý prosesine aqparat berýdiń jańa ádisterin engizýi kerek. Teledıdardaǵy oıyn-saýyq baǵdarlamalary túrinde bilim alýǵa arnalǵan balanyń mıy sabaqta usynylǵan aqparatty buqaralyq aqparat quraldarynyń kómegimen qabyldaý áldeqaıda jeńilirek.   Ár muǵalim sıaqty men de ózimniń sabaqtarymda eń jańa aqparattyq kompúterlik tehnologıalardy qoldanýǵa qyzyǵýshylyq tanytamyn, osy maqsatta áriptesterimniń tájirıbesin zertteımin, pánimdi oqytýda únemi jańa tásilderdi izdeımin, árqashan shákirtterimdi baýrap alýǵa tyrysamyn, ár jańa sabaqqa qyzyǵýshylyǵyn arttyramyn. qysqa merzimde ár balany úlken kólemde aqparatty ıgerýge, túrlendirýge jáne qoldanýǵa úıretetin taqyryptar. Bala sabaqta belsendi, qyzyǵýshylyqpen jáne yntamen jumys isteıtin, óz eńbeginiń jemisin kóretin jáne olardy baǵalaı alatyndaı etip oqý prosesin uıymdastyrý óte mańyzdy. [3, 48]
Qazirgi mekteptiń negizgi mindetteri - ár oqýshynyń qabiletterin ashý, laıyqty jáne patrıot, joǵary tehnologıalyq, básekege qabiletti álemde ómir súrýge daıyn adam tárbıeleý. Stýdentterge adamzat jınaǵan barlyq bilimdi ıgerý talaby qazirgi zamanǵy jalpy bilim beretin mektepke uzaq ýaqyt buryn qoıylmaǵan. Zamanaýı adam belgili bir bilimge ıe bolyp qana qoımaı, bilýge, ıaǵnı bilim berý salasyndaǵy máselelerdi sheshýge qabiletti bolýy kerek, atap aıtqanda: tanymdyq is-árekettiń maqsattaryn anyqtaý, maqsatqa jetýdiń ońtaıly joldaryn tabý, túrli aqparat kózderin paıdalaný, qajetti aqparatty izdeý jáne tabý , nátıjelerdi baǵalaıdy, óz is-áreketterin uıymdastyrady, basqa stýdenttermen yntymaqtastyq jasaıdy. Oqý materıalyn meńgerý sapasy, eń aldymen, belgili bir taqyrypty oqytýdyń basym ádisin tańdaýǵa baılanysty. Syn turǵysynan oılaý tehnologıasymen tanysqan soń ǵana men ony paıdalaný sabaqty jandandyryp, qyzyqty etýge múmkindik beredi degen qorytyndyǵa keldim. Balalardyń belsendiligi, nazary, qabyldaýy artady. Kez-kelgen ádis kezinde balalardyń materıaldy, qorytyndylardy, qorytyndylardy jáne olardy praktıkada tekserýdi óz betinshe uǵynýyn talap etetin tanymdyq suraqtar paıda bolatyndaı etip, jumysty qurý qajet. Syn turǵysynan oılaý boıynsha sabaqtyń qurylymy erekshe. Qyzyǵýshylyqty oıatý úshin oqýshylardy qyzyqtyrýy qajet. Sabaqtyń birinshi kezeńi-shaqyrý, yntalandyrý,ózektendirý. Belsendi qyzmetke degen qyzyǵýshylyqty qalyptastyrý. Bul tehnologıa tulǵanyń qurmet, ózin-ózi bekitý, qarym-qatynas, oıyn jáne shyǵarmashylyqqa degen qajettilikterin qanaǵattandyrýǵa baǵyttalǵanyn umytpaıdy. Bir taqyrypty oqý kezinde kóptegen jaǵdaılarda birdeı nátıje beretin túrli ádister men tásilderdi qoldanýǵa bolady.

Informatıka jáne aqparattyq tehnologıalar boıynsha oqý maqsattaryn kelesideı anyqtaýǵa bolady:kompúterdi jáne basqa AKT quraldaryn qoldana otyryp, aqparattyń ártúrli túrlerimen jumys jasaý daǵdylaryn ıgerý, jeke aqparattyq is-áreketterdi uıymdastyrý jáne onyń nátıjelerin josparlaý;AKT kómegimen tanymdyq qyzyǵýshylyqtaryn, zıatkerlik jáne shyǵarmashylyq qabiletterin damytý;aqparatty taratýdyń quqyqtyq jáne etıkalyq aspektilerin eskere otyryp, aqparatqa jaýapkershilikpen qaraýdy qalyptastyrý;kúndelikti ómirde AKT quraldaryn qoldaný daǵdylaryn damytý. [2, 69]

Aqparattyq tehnologıalardyń qarqyndy damýy bilim berý prosesinde qatty kórinis tabady. Búgingi tańda bilim berý uıymdarynda kompúterlik synyptardyń, mýltımedıalyq proektorlarmen, elektrondy taqtalarmen jáne t. b. bar ekendigine eshkim tań qalmaıdy. Mundaı qurylǵylardy durys, tolyq qoldaný jattyǵý sapasyn edáýir jaqsarta alady.

Qazirgi kezde kompúter - bul oqytýdyń qyzyqty, jyldam, qarapaıym bola alatyn jáne alǵan bilimderin tereńdetýge múmkindik beretin qural. Informatıka jáne AKT bazalyq deńgeıde oqýdyń basym baǵyttary bolyp aqparattyq prosester men aqparattyq tehnologıalar tabylady.

Ár muǵalim sıaqty men de sabaqtarymdy tıimdi ótkizgim keledi. Kompúter bilim berý qyzmetin basqarýdyń tásilin aıtarlyqtaı ózgertýge, stýdentterdi belgili bir jaǵdaıǵa batyrýǵa, stýdentterge belgili bir kómek formasyn suraýǵa múmkindik beredi, oqý materıaldaryn sýrettermen, grafıktermen jáne t. b.

Aqparattandyrylǵan qoǵamnyń talabyna saı muǵalim de, oqýshy da jańasha kózqarasty, tereń oıly bolýy kerek. Sondyqtan zaman talabyna saı jas urpaqty kókiregi oıaý, izdenimpaz, ózindik shyǵarmashylyq jumyspen aınalysa alatyn dárejege jetkizýimiz kerek.

Biz bolashaq jastar jas mamandar sıfrlyq saýattylyqty damyta otyryp, ınformatıka sabaǵynda aqparattyq – komýnıkasıalyq tehnologıalardy paıdalana bilýimiz qajet.
 
 Ádebıetter tizimi:
1. Qoıbaǵarova //Informatıkany oqytý ádistemesi, 1 bólim, 90b.
2. Baıjumanov M. Q. , Japsarbaeva L. Q. //Informatıka: oqý quraly, Astana, 2004, 232b.
3. Elektronnyı ýchebnık // Informatıka. Ýchebnoe posobıe dlá stýdentov //www. atu. kz/HTML/images/i. swf,.

---