InfoHub Logo

Búginde ınternet ómirimizge dendep kirdi. Ol alysty jaqyndatyp, álemdi bir-birimen baılanystyrý múmkindigi bolyp tur. Ol – tek baılanys kózi ǵana emes, sonymen qatar jedel aqparat aǵyny, derekkózder qory. Búgingi zymyrandaı zýlaǵan qarqyndy damý kezeńinde paıdasy mol ekenin moıyndaýǵa týra keledi. Zıandy jaǵy da bar ekenin joqqa shyǵara almaımyz. Kez kelgen dúnıeniń paıdasy men zıany, myqty tusy men álsiz jaqtary bolady. Tańdaý jasaý qajet bolsa, men «paıdaly» degen pikirge basymdyq beremin.

Internettiń paıdasy qandaı? 1969 jyly 29 qazanda AQSH ýnıversıtetteriniń birinde «Arpanet» baılanys jelisi týraly aqparat jarıa etildi. Qaı kezde de baılanysýdyń jedel túrin oılap tabý adam armany bolǵan: alys qashyqtyqtan ot jaǵyp belgi berý, qustardy ushyryp habar joldaý, hat jazý, telefon jelisin oılap tabý – búkil álemdi baılanystyratyn áleýmettik jelini oılap tapqanǵa deıingi qarapaıym qadamdar. Bunyń negizinde birinshiden, qoǵamdaǵy adamdardyń, oıy úndes jandardyń bir-birimen baılanysý maqsaty turdy. Ekinshiden, adamzat balasynyń ýaqytpen básekes ijáne jyldamdyqqa qol jetkizý mindetteri turdy. Úshinshiden, ǵylym men tehnıkanyń toqtaýsyz damýy joǵary deńgeıdegi baılanysqa ákelip tireıtini daýsyz edi.

1983 jyldan bastap adamzat qoldanysynda ınternet jelisi paıda boldy. «Arpanet» jańa ataýmen adamzatqa qyzmetin jalǵastyrdy. Sol kezde álem jurtshylyǵy bolashaqta oǵan qanshalyqty táýeldi bolaryn oılamaq túgili, alǵashqy kezde tipti habardar da bolmaǵan bolar?! Bul oıymdy sekseninshi jyldarda elektrondy esepteý (EEM) mashınasy degen qurylǵyny paıdalanǵandar rastaıtyn shyǵar? Esepteý qurylǵysynyń búgingi biz paıdalanatyn kompúter, noýtbýk, planshet retinde damıtynyn bireý boljasa, bireý oılamaǵan da bolar?Al búginde júzdegen operasıany jedel baılanys quraly – uıaly telefon oryndap tastaıdy. Shuǵyl ári sapaly. Internet  – onyń mańyzdy qyzmet bóligi. Turaqty tutynýshy onyń qandaı da bir qyzmet tetikteriniń damı túskenin qalaıdy. Ol – adamdarǵa asa qajet jáne kópshiliktiń suranysyna ıe bolǵan zamanaýı jeli. Zıandylyǵyna toqtalsaq, adam densaýlyǵyna qajet dáriniń de aǵzaǵa keri áseri bolatynyn jaqsy bilemiz.

Sonymen qatar kompúterdi shamadan tys qoldaný   zıandy sáýleler áserine ushyraý; ýaqytty shektemegendikten táýeldilik nemese psıhologıalyq qolaısyzdyq týyndaýy;  áleýmettik jelini óz maqsatyna paıdalanatyn teris pıǵyldy jandar yqpalyna túsip ketý sıaqty keleńsiz jaıttarǵa tap qylýy múmkin.

Osynyń barlyǵyn qorytyp, oı tujyrymdar bolsaq, damyǵan zamannyń bilimdi adamy sanaly túrde ózin baqylaı bilse, bári de ornymen bolady. Paıdaly ekenin rastaımyn, zıan shekpeý sharalaryn oılastyrýǵa bolady dep oılaımyn. Ǵaryshty baǵyndyratyn urpaq úshin bul sheshimi tabylmas másele bola qoımaıdy. Bolashaqqa umtylǵan bilimdi jan úshin alynbaıtyn qamal joq.

---