InfoHub Logo

Burynǵy zamanda bir kedeı qart dıirmenshi bolǵan. Bul dıirmenshiniń qatyny joq eken. Úsh qyzmetkeri bar eken. Kóp zaman ótken soń bul qart óziniń qyzmetkerlerine aıtty:

— Men sizderdi endi shyǵaramyn, qartaıdym. Qazir tynysh óz kúnimdi ózim kórgim keledi. Solaı bolsa da men birińdi alyp qalamyn. Maǵan qaısyńyz jaqsy at keltirseńiz, mine, sol ólgenimshe týysqandaı meni kútedi. Dıirmen sol at keltirgenińizge qalady, — degen soń bular shyǵyp ketken. Bireýiniń aty Zaıyt eken, ekinshisi — Rafık, úshinshisi — Ǵabbas. Zaıyt — esalańdaý jyndy eken. Bular qarttan ketip bir aýylǵa jetkende joldastary Zaıytqa:

— Sen naǵyp at tabasyń, jyndy. Bizben birge barmaı-aq osy aýylda qal, — deıdi. Zaıyt bulardyń sózin qabyl almaı «men de sizdermen baramyn» dep ilesip qalmaǵan. Bular kesh bolǵan soń dalada bir shuqyrǵa kirip jatqan. Zaıyttyń eki joldasy oıanǵan soń, Zaıytty oıatpaı qashyp ketedi. Zaıyt kún shyqqan soń oıanyp qarasa, joldasy oıatpaı qashyp ketken. Zaıyt qorqa-qorqa shuqyrdan shyǵyp toǵaımen bara jatyp aýyr oılanyp óz-ózine: «Men bir ózim qaldym, jaqsy atty qaıdan tabamyn», — deıdi. Sol arada Zaıytqa toǵaıdan shyǵyp, bir ala mysyq kelip jolyqty. Zaıytqa aıtty:

— Qaıda barasyń? — dep.

Zaıyt «osy mysyqqa aıtqanymen munan ne qaıyr» dep shynyn aıtpady. «Qaıda bolsa da baramyn»,— dep jaýap berdi. Mysyq:

— Men saǵan paıda keltiremin, seniń ne izdegenińdi bilemin. Sen bir jaqsy at izdeısiń. Sen maǵan úsh jyl qyzmet etseń saǵan sondaı jaqsy at beremin. Óziń ómiriń boıynsha izdep taba almaısyń, — deıdi.

Zaıyt oıǵa qalyp oılaıdy. «Osy ala mysyq maǵan qandaı paıdaly sóz aıtty», — dep qyzmet qylýǵa yrza boldy. Ala mysyq Zaıytty alyp kelip bir sıqyrly saraıǵa kirgizdi. Saraıdaǵy kóp mysyqtar, bul ala mysyq Zaıyt ekeýin qurmettep úıge kirgizdi. Kesh bolǵan soń eki mysyq kelip oınaı bastady. Bireýi Zaıytqa kelip aıtty «júgireıik» dep. Zaıyt aıtty:

— Men mysyqpen birge júgirgenim joq. Júgire almaımyn, — deıdi. Biraz ýaqyt ótken soń bireýi Zaıytqa bir úı kórsetip «uıyqta» deıdi. Zaıyt shamdy sóndirip uıyqtady. Tań atqan soń Zaıytty oıatyp, jýyndyryp quıryqtarymen betin súrtti.

Zaıyt:

— Sizdiń súlgińiz júdá jaqsy jumsaq eken, — dedi. Sodan Zaıytqa tamaq ishkizip-jegizip bolǵan soń, Zaıyttyń qolyna kúmis balta men kúmis pyshaq berip, ala mysyq aıtty:

— Bar, meniń shabynymnan pishen shaýyp kel, kúmis balta men kúmis pyshaqtyń bireýine de zıan qylmaı, ákelip beresiń, — deıdi. Zaıyt ala mysyqtyń aıtqanynyn istep, nárselerine zıan keltirmeı alyp kelip berdi. Zaıyt aıtty:

— Endi maǵan aıtqan nárseńiz bola ma? — dep.

Mysyq aıtty:

— Bul qyzmetiń az, kóbirek qyzmet kórsetýiń kerek, — dedi.

Mysyq:

— Kúmis burǵyny, kúmis baltany, kúmis pyshaqty — bárin alyp maǵan bir saraı sal, — dedi. Zaıyt ala mysyqtyń aıtqanynyń bárin de istedi.

Zaıyt aıtty:

— Maǵan aıtqan atyńyz bar ma? — dep jáne aıtty.

Mysyq:

— Meniń qazir saǵan berer atym joq, bolsa da atty kórgiń kelse júr, kórsetemin, — dep Zaıytty alyp bardy. Saraıdaǵy tamasha óńdi attardy Zaıyt kórdi. On ekideı at tur, birinen-biri júdá jaqsy eken. Ala mysyq Zaıytqa:

— Men saǵan kazir bermeımin úsh kúnnen soń beremin, — deıdi.

Zaıyt yrza bolyp, dıirmenshiniń janyna barǵan edi. Dıirmenshiniń qasynda burynǵy joldastary otyr eken. Olardyń dıirmenshige ákelgen attarynyń bireýi — aqsaq, bireýi — soqyr bolǵan. Joldastary Zaıytqa aıtty:

— Seniń atyń qaıda?— dep.

Zaıyt:

— Meniń atym úsh kúnnen soń keledi, — deıdi. Joldastary Zaıyttyń bul sózin esitip kúlip:

— Seniń tapqap atyń qandaı bolady eken, kóreıik, — degen. Zaıyt kirgen soń dıirmenshi «otyr» dep aıtpaǵan. «Kıimiń jaman, atyń joq» dep, dıirmenshi Zaıytqa azǵana tamaq beredi. Kesh bolǵan soń Zaıytty joldastarymen jatqyzbaı qazdardyń janyna qýyp shyǵarǵan.

Úsh kún ótken soń ertemen alty at jekken páýeskemen bir atty artyna baılaǵan bireý dıirmenshige kelip tústi. Dıirmenshiden surady:

— Zaıyt qaıda? — dep. Suraǵan adam bir sulý qyz eken. Dıirmenshi bul sulý qyzǵa:

— Zaıytty úıge kirgizýge jaramaıdy. Ústi-basy tipti jaman, qazir ol qazdardyń arasynda, — dedi. Qyz Zaıytty shaqyryp ústine, basyna taza kıim kıgizip, jýyndyryp edi, Zaıyt júdá sulý bolyp, joldastary qyzǵanyp ketti. Bul qyz Zaıyttyń joldastarynyń ákelgen atyn qarap kórdi. Kórse, bireýi — aqsaq, bireýi — soqyr.

Qyz dıirmenshige:

— Mine, men Zaıyt úshin sizge at ákeldim. Dıirmeniń de ózinde qalsyn,— dep, qyz Zaıyttyń qolynan ustap úsh at jekken páýeskege otyrǵyzyp alyp ketti. Zaıyt óziniń istegen kúmis úıin kórdi. Bular sol jerde osy sulý qyzdy alyp, shattyqpen ómir keshirdi.

---