«PIRLS» халықаралық зерттеуге оқушыларды дайындау
«PIRLS» халықаралық зерттеуге оқушыларды дайындау.
Альдешова Фарида Бақтыгалиевна
Атырау облысы, Махамбет ауданы, Е. Ағелеуов атындағы Махамбет орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі
Елбасының Қазақстан халқына «Қазақстан - 2030»жолдауында «Біздің жас мемлекетіміз өсіп жетіп кемелденеді, біздің балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар өз ұрпағына жауапты да жігерлі, білім өрімі биік, денсаулығы мықты өкілдері болады»деген сенімі жай айтылған сөз емес. Бүгінгі күн талабына орай білім беру мазмұны, мақсаты қайта қаралып, түбегейлі жаңартылып, оқытудың жаңа әдіс - тәсілдері өз қолдауын тауып, оқу үрдісінде кеңінен қолдануда. Қай кезде де бүгінгі шәкірт ертеңгі ел тұтқасы. Қазақстанның білім беру жүйесін жаңарту ең алдымен білім беру ұйымдар білім беру ұйымдары ұсынатын білім беру қызметінің жоғарғы сапасын қамтамасыз етуді меңзейді.
(2 - слайд) Алайда, білім беру үдерісінің нәтижелілігі білім алушылардың білім алудағы жетістіктерін сырттай және іштей бағалау қорытындыларын басқару жүйесін кәсібі тиімді түрде құруға тікелей тәуелді. Оқушының шығармашылық қабілетін дамыту үшін бірнеше рет орындалуы тиіс. Олар шығармашылық қабілетін дамытуды ерте бастан қолға алу. Жүйелі түрде шығармашылық әрекет жағдайында болуы, ойлай білуге үйрету. Мектеп табалдырығын жаңа аттаған бүлдіршіннен шығармашылық іс - әрекетті талап етпес бұрын, оны соған үйреткен жөн болар. Оқушының шығармашылығына бағыт - бағдар беруді алғаш білім мазмұнына М. Жұмабаев болатын. Ол балалардың ойларын дамыту туралы «Ойлау жан - ның өте бір қиын терең ісі» деп атап көрсете келіп, мұғалім баланың ойлап үйренуіне көп күш жұмсау керектігін ескертті.[8]. Егеменді елдің жас ұрпақ - тарын тәрбиелеу, талапқа сай білім беру, бүгінгі күннің уақыт күттірмес мәселелерінің бірі болып табылады. Сондықтан бастауыш мектеп алдында балаға жүйеленіп, дайындалып берген белгілі бір білімді ғана беріп қоймай, оны жалпы дамыту, яғни сөйлеу, оқу, қоршаған орта жөнінде дұрыс көзқарас қалыптастыру жағдайларды объективті түрде бақылау, талдау жасауға үйрету, ойын дұрыс жеткізе білуге, дәлелдеуге, сөйлеу мәдениетіне шығарма - шылық бағытта жұмыс істейтін бір тума ойлау қабілетімен ерекшеленетін жеке тұлға қалыптастыратын міндеті тұр. Дамыта оқытудың да басты мақсаты баланы оқыта отырып, оны шығармашылық бағытта жан - жақты дамыту. [2] Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2011 - 2020 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасында қазақстандық оқушылардың халықаралық «мәтінді оқу және түсіну сапасын бағалау» PIRLS - зерттеуіне қатысу жоспарланған болатын.(3 - слайд).
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі мен оқу - шылардың білім жетістігін бағалау жөніндегі халықаралық қауымдастық (IEA) арасында 2012 жылдың31 қазанында білім беру PIRLS - аясында қазақстандық бастауыш мектептің төртінші сынып оқушыларының PIRLS - 2016 жылы зерттеуіне қатысуы туралы ынтымақтастық Келісіміне қол қойылды. Бұл бірегей зерттеу еліміздің балалар тәрбиесінде қарапайым оқу мәдениеті мен дағдыларының қаншалықты деңгейде екенін анықтауға бағытталады. Әлемдік контексте оқу сауаттылығы заманауи қоғамдағы өмірге деген дайындықтың маңызды бөлігі ретінде қарастырылады.[5] (4 - слайд).
PIRLS - зерттеуінің мақсаты әртүрлі әлем елдерінің бастауыш сынып - тарының мәтінді түсіну деңгейлерін сәйкестендіру және ұлттық білім жүйесінің оқу сауаттылығын ашудағы ерекшеліктерін анықтау болып табылады. Аталмыш зерттеу ісінің халықаралық сарапшылар ойына келісе отырып,«Оқырман сауаттылығын»- бұл адамның өмірде толыққанды қалып - тасуына және жеке мақсаттарына жетуіне қажетті әр түрлі жазба сөйлеу формасын түсіну және терең ойлау қабілеті. Соның негізінде адамзат және қоғам үшін білім саясатында басты принцип қалыптас - тырады. PIRLS - зерттеуі мынадай міндеттерді шешуге бағытталады.(5 - слайд). Білім беру саласында әлемдік басымдылықтарда көрініс тапқан құралдар негізінде алынған нәтижелердің талдауы нақты өлшеуіштермен белгіленуі. Білім беру жүйесінің салыстырмалы бағасы және олардың тиімділігі. Зерттеу қорытындысына әсер ететін контекстегі дәйектемелерді анықтау. Ғылыми дәлелденген әлемдік ақпараттық қауымдастықтың мәліметтерін алу.
Тәуелсіз елдер нәтижесін, сонымен қатар білім саясатын жақсарту нұсқауын зерттеуге қатысушыларға ұсынады. Зерттеу нысаны бастауыш сынып бітірушілерінің оқу жетістіктерін анықтайды, себебі оқытудың алғашқы төрт жылы нақты барлық білімді және үйрену қабілеттерін шыңдаудың негізі. Мазмұны және формат бойынша білімді табысты жалғастыруда негізгі мектепте әртүрлі мәтіндерді қолдану үшін осы уақыт арасында қатысушылар оқып үйрену керек. Бастауыш мектептен бастап балаларды оқытудағы негізгі жетістіктердің бірі ол - оқушылардың ақпараттық біліктілігі қалыптасады. Өйткені бастауыш мектепте алған сапалы білім ары қарай оқудың іргетасы болып табылады. Оқушылардың оқу сауаттылығының қалыптасуына барынша мүмкіндік туғызу үшін заманауи мұғалімнен оқу қызметінің формасын, әдіс - тәсілдерін тауып қолданып табу талап етіледі. (6 - слайд).
Бастауыш мектеп мұғаліміне кіші сынып оқушыларының мәтінмен жұмыс істеу шеберлігінің негізін салу яғни ақпарат дерекнамасын білу, қызықтырған сұрақтарға жауап іздей алу, таңдалып алынған мәліметтерді сауатты көркемдеу мен ұсыну маңызды. Білім алу мен әртүрлі ақпарат дерекнамасын жұмыс істеу балалардың ақпаратты дұрыс қабылдап, оның сапасын бағалауға және жасырын мағынасын түсініп, үйренуге көмектеседі. Оқушылардың оқу сауаттылығына байланысты дағдысын қалыптастыру, тәрбиелік іс - шаралар және қосымша білім беру сияқты оқу компаненттерінің тығыз байланысы кезінде жоғарғы жетістіктерге жетеді. Сонымен қатар, отбасылық оқу мәдениетін дамыту барысында ата - аналар қауымымен жұмыс жүргізуге де маңызды [7].
Қазақстандық оқушыларды халықаралық салыстырмалы PIRLS - 2016 зерт - теуіне мақсатты бағыттауға әлі уақыт бар, бірақта қорытындысы бір жылдан кейн шығады. Бастауыш сынып оқушыларының төртінші сынып соңында орта және жоғарғы буында білім алудағы табысты үрдіс үшін оқу - ақпараттық білімін қалыптастыруда біріккен мақсатты бағытталған аса маңызды жұмыс қажет. Қазіргі уақытта республика бойынша PIRLS - 2016 зерттеуіне қатысу мақсатында іс - шаралар өткізілді. Ол зерттеудің мақсаты мен оның өткізілу тәртібін, тапсырмалардың ерекшеліктерін мұғалімдер мен оқушыларға, ата - аналарға бағдар етуге, біліктігі мен дағдыларын дамытуды қамтамасыз етуге бағытталған. Осы мақаланы жүргізіліп жатқан жұмыстың бір бөлшегі деп санауға болады. PIRLS зерттеуіндегі оқу сауаттылығы оқушылардың жазбаша мәтіндерді ұғына оқу қабілеттілігі және оларға рефлексия, олардың мазмұнын өз мақсаттарына қол жеткізу үшін қолдануы, білімдері мен дағдыларын қоғамның белсенді өміріне араласуы үшін дамытуы. Оқу сауаттылығын тексеру оқу техникасы немесе мәтіннің мазмұнын нақты түсінуін бағалау емес, оқу барысында меңгерген білімдері мен дағдыларын өмірлік жағдайларда қолдана білу ептіліктерін бағалауға, оқушыларды әлеуметтенуге және дербестеуге бағыттау, болашақ кәсіби қызметі саласын жауапты таңдауына дайындау.
Толық нұсқасын жүктеу
Альдешова Фарида Бақтыгалиевна
Атырау облысы, Махамбет ауданы, Е. Ағелеуов атындағы Махамбет орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі
Елбасының Қазақстан халқына «Қазақстан - 2030»жолдауында «Біздің жас мемлекетіміз өсіп жетіп кемелденеді, біздің балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар өз ұрпағына жауапты да жігерлі, білім өрімі биік, денсаулығы мықты өкілдері болады»деген сенімі жай айтылған сөз емес. Бүгінгі күн талабына орай білім беру мазмұны, мақсаты қайта қаралып, түбегейлі жаңартылып, оқытудың жаңа әдіс - тәсілдері өз қолдауын тауып, оқу үрдісінде кеңінен қолдануда. Қай кезде де бүгінгі шәкірт ертеңгі ел тұтқасы. Қазақстанның білім беру жүйесін жаңарту ең алдымен білім беру ұйымдар білім беру ұйымдары ұсынатын білім беру қызметінің жоғарғы сапасын қамтамасыз етуді меңзейді.
(2 - слайд) Алайда, білім беру үдерісінің нәтижелілігі білім алушылардың білім алудағы жетістіктерін сырттай және іштей бағалау қорытындыларын басқару жүйесін кәсібі тиімді түрде құруға тікелей тәуелді. Оқушының шығармашылық қабілетін дамыту үшін бірнеше рет орындалуы тиіс. Олар шығармашылық қабілетін дамытуды ерте бастан қолға алу. Жүйелі түрде шығармашылық әрекет жағдайында болуы, ойлай білуге үйрету. Мектеп табалдырығын жаңа аттаған бүлдіршіннен шығармашылық іс - әрекетті талап етпес бұрын, оны соған үйреткен жөн болар. Оқушының шығармашылығына бағыт - бағдар беруді алғаш білім мазмұнына М. Жұмабаев болатын. Ол балалардың ойларын дамыту туралы «Ойлау жан - ның өте бір қиын терең ісі» деп атап көрсете келіп, мұғалім баланың ойлап үйренуіне көп күш жұмсау керектігін ескертті.[8]. Егеменді елдің жас ұрпақ - тарын тәрбиелеу, талапқа сай білім беру, бүгінгі күннің уақыт күттірмес мәселелерінің бірі болып табылады. Сондықтан бастауыш мектеп алдында балаға жүйеленіп, дайындалып берген белгілі бір білімді ғана беріп қоймай, оны жалпы дамыту, яғни сөйлеу, оқу, қоршаған орта жөнінде дұрыс көзқарас қалыптастыру жағдайларды объективті түрде бақылау, талдау жасауға үйрету, ойын дұрыс жеткізе білуге, дәлелдеуге, сөйлеу мәдениетіне шығарма - шылық бағытта жұмыс істейтін бір тума ойлау қабілетімен ерекшеленетін жеке тұлға қалыптастыратын міндеті тұр. Дамыта оқытудың да басты мақсаты баланы оқыта отырып, оны шығармашылық бағытта жан - жақты дамыту. [2] Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2011 - 2020 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасында қазақстандық оқушылардың халықаралық «мәтінді оқу және түсіну сапасын бағалау» PIRLS - зерттеуіне қатысу жоспарланған болатын.(3 - слайд).
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі мен оқу - шылардың білім жетістігін бағалау жөніндегі халықаралық қауымдастық (IEA) арасында 2012 жылдың31 қазанында білім беру PIRLS - аясында қазақстандық бастауыш мектептің төртінші сынып оқушыларының PIRLS - 2016 жылы зерттеуіне қатысуы туралы ынтымақтастық Келісіміне қол қойылды. Бұл бірегей зерттеу еліміздің балалар тәрбиесінде қарапайым оқу мәдениеті мен дағдыларының қаншалықты деңгейде екенін анықтауға бағытталады. Әлемдік контексте оқу сауаттылығы заманауи қоғамдағы өмірге деген дайындықтың маңызды бөлігі ретінде қарастырылады.[5] (4 - слайд).
PIRLS - зерттеуінің мақсаты әртүрлі әлем елдерінің бастауыш сынып - тарының мәтінді түсіну деңгейлерін сәйкестендіру және ұлттық білім жүйесінің оқу сауаттылығын ашудағы ерекшеліктерін анықтау болып табылады. Аталмыш зерттеу ісінің халықаралық сарапшылар ойына келісе отырып,«Оқырман сауаттылығын»- бұл адамның өмірде толыққанды қалып - тасуына және жеке мақсаттарына жетуіне қажетті әр түрлі жазба сөйлеу формасын түсіну және терең ойлау қабілеті. Соның негізінде адамзат және қоғам үшін білім саясатында басты принцип қалыптас - тырады. PIRLS - зерттеуі мынадай міндеттерді шешуге бағытталады.(5 - слайд). Білім беру саласында әлемдік басымдылықтарда көрініс тапқан құралдар негізінде алынған нәтижелердің талдауы нақты өлшеуіштермен белгіленуі. Білім беру жүйесінің салыстырмалы бағасы және олардың тиімділігі. Зерттеу қорытындысына әсер ететін контекстегі дәйектемелерді анықтау. Ғылыми дәлелденген әлемдік ақпараттық қауымдастықтың мәліметтерін алу.
Тәуелсіз елдер нәтижесін, сонымен қатар білім саясатын жақсарту нұсқауын зерттеуге қатысушыларға ұсынады. Зерттеу нысаны бастауыш сынып бітірушілерінің оқу жетістіктерін анықтайды, себебі оқытудың алғашқы төрт жылы нақты барлық білімді және үйрену қабілеттерін шыңдаудың негізі. Мазмұны және формат бойынша білімді табысты жалғастыруда негізгі мектепте әртүрлі мәтіндерді қолдану үшін осы уақыт арасында қатысушылар оқып үйрену керек. Бастауыш мектептен бастап балаларды оқытудағы негізгі жетістіктердің бірі ол - оқушылардың ақпараттық біліктілігі қалыптасады. Өйткені бастауыш мектепте алған сапалы білім ары қарай оқудың іргетасы болып табылады. Оқушылардың оқу сауаттылығының қалыптасуына барынша мүмкіндік туғызу үшін заманауи мұғалімнен оқу қызметінің формасын, әдіс - тәсілдерін тауып қолданып табу талап етіледі. (6 - слайд).
Бастауыш мектеп мұғаліміне кіші сынып оқушыларының мәтінмен жұмыс істеу шеберлігінің негізін салу яғни ақпарат дерекнамасын білу, қызықтырған сұрақтарға жауап іздей алу, таңдалып алынған мәліметтерді сауатты көркемдеу мен ұсыну маңызды. Білім алу мен әртүрлі ақпарат дерекнамасын жұмыс істеу балалардың ақпаратты дұрыс қабылдап, оның сапасын бағалауға және жасырын мағынасын түсініп, үйренуге көмектеседі. Оқушылардың оқу сауаттылығына байланысты дағдысын қалыптастыру, тәрбиелік іс - шаралар және қосымша білім беру сияқты оқу компаненттерінің тығыз байланысы кезінде жоғарғы жетістіктерге жетеді. Сонымен қатар, отбасылық оқу мәдениетін дамыту барысында ата - аналар қауымымен жұмыс жүргізуге де маңызды [7].
Қазақстандық оқушыларды халықаралық салыстырмалы PIRLS - 2016 зерт - теуіне мақсатты бағыттауға әлі уақыт бар, бірақта қорытындысы бір жылдан кейн шығады. Бастауыш сынып оқушыларының төртінші сынып соңында орта және жоғарғы буында білім алудағы табысты үрдіс үшін оқу - ақпараттық білімін қалыптастыруда біріккен мақсатты бағытталған аса маңызды жұмыс қажет. Қазіргі уақытта республика бойынша PIRLS - 2016 зерттеуіне қатысу мақсатында іс - шаралар өткізілді. Ол зерттеудің мақсаты мен оның өткізілу тәртібін, тапсырмалардың ерекшеліктерін мұғалімдер мен оқушыларға, ата - аналарға бағдар етуге, біліктігі мен дағдыларын дамытуды қамтамасыз етуге бағытталған. Осы мақаланы жүргізіліп жатқан жұмыстың бір бөлшегі деп санауға болады. PIRLS зерттеуіндегі оқу сауаттылығы оқушылардың жазбаша мәтіндерді ұғына оқу қабілеттілігі және оларға рефлексия, олардың мазмұнын өз мақсаттарына қол жеткізу үшін қолдануы, білімдері мен дағдыларын қоғамның белсенді өміріне араласуы үшін дамытуы. Оқу сауаттылығын тексеру оқу техникасы немесе мәтіннің мазмұнын нақты түсінуін бағалау емес, оқу барысында меңгерген білімдері мен дағдыларын өмірлік жағдайларда қолдана білу ептіліктерін бағалауға, оқушыларды әлеуметтенуге және дербестеуге бағыттау, болашақ кәсіби қызметі саласын жауапты таңдауына дайындау.
Толық нұсқасын жүктеу
You Might Also Like
-
Шыңжаң қазақ жазба əдебиетінің негізін салған Таңжарық Жолдыұлының есімі бұрын негізінен Іле, Алтай, Тарбағатай аймақтарында мейлінше белгілі болса, бүгінгі күні оның мəйекті де мағыналы əдеби мұра...
