InfoHub Logo

Зильманның қозу теориясы - ХХ ғасырдың ортасында орыс ғалымы Георгий Зильман жасаған психологиялық теория. Бұл теория адам ағзасындағы қозу және белсендіру процестерін және олардың эмоционалды және психологиялық жағдайына әсерін зерттейді. Бұл мақалада біз осы теорияның негізгі принциптерін және оның адам психологиясын түсінудегі маңыздылығын қарастырамыз.

Зилманның қозу теориясына сәйкес, адам ағзасы әр түрлі әрекеттерді орындау үшін қозудың оңтайлы деңгейін сақтауға тырысады. Бұл деңгей тапсырмаға және сыртқы жағдайларға байланысты өзгеруі мүмкін. Теория "қозу шегі" ұғымына сүйенеді, бұл қозу деңгейінің жоғарылауы психикалық және физикалық өнімділіктің нашарлауына әкелетін нүкте.

Зилманның айтуынша, қозудың екі негізгі түрі бар:

Эндогендік қозу: бұл сыртқы факторлардың әсерінсіз адам ағзасында пайда болатын қозу. Мысалы, стресс, мазасыздық немесе ішкі тәжірибе эндогендік қозу деңгейін жоғарылатуы мүмкін.

Экзогендік қозу: бұл қоршаған орта, дыбыстар, жарық және т.б. сияқты сыртқы факторлардан туындаған қозу.

Зилман теориясы сонымен қатар ынталандырудың әртүрлі түрлері қозу мен төмендеу деңгейіне қалай әсер ететінін түсіндіреді. Мысалы, жағымды музыка немесе жақсы кітап сияқты жағымды тітіркендіргіштер қозу деңгейін жоғарылатуы мүмкін, ал стресс немесе қауіп сияқты жағымсыз тітіркендіргіштер төмендеуді жоғарылатуы мүмкін. Бұл өзара әрекеттесуді түсіну стрессті басқару үшін, сондай-ақ оқу мен жұмыс үшін оңтайлы жағдай жасау үшін пайдалы болуы мүмкін.

Зилманның қозу теориясы адамның психологиясы мен мінез құлқының бірқатар аспектілерін түсінуде маңызды:

Стресс және бейімделу: Теория стресстік жағдайлардың қозу деңгейіне, демек, адамның мінез-құлқы мен физикалық жағдайына қалай әсер ететінін түсіндіруге көмектеседі.

Мотивация: қозу деңгейі адамның мотивациясында маңызды рөл атқарады. Қозудың оңтайлы деңгейі тапсырмаларды тиімдірек орындауға және мақсаттарға жетуге ықпал етеді.

Қоршаған ортаның әсері: Теория шу немесе жарық сияқты қоршаған ортаның біздің психологиялық жағдайымыз бен эмоционалдық әл-ауқатымызға қалай әсер ететінін жақсырақ түсінуге мүмкіндік береді.

Қорытындылай келе, Зилманның қозу теориясы бізге адам ағзасындағы қозу деңгейін реттеу механизмдері және оның мінез-құлық пен эмоционалдық күйге әсері туралы құнды түсініктер береді. Бұл теорияны түсіну біздің жағдайымызды және мінез-құлқымызды әртүрлі жағдайларда тиімдірек басқаруға көмектеседі.

Әлеуметтік жұмыс мамандығының 2 курс магистранты  Сапаргалиева М.Р.
Жетекшісі: аға оқытушы Авсыдыкова Қ.Ә.

---