Abaıdyń tabıǵat lırıkasy
Qazaq ádebıeti 10 synyp
Taqyryby: "Abaı Qunanbaevtyń tabıǵat lırıkasy"
Bilimdilik maqsaty׃ Oqýshylarǵa Abaı ólenderin orys klasıkteriniń óleńderimen salystyra otyra tereń meńgertý, jatqa aıtý, óleńderdi taldaý mashyǵyn jetildirý, teorıalyq uǵymdardy túsindirý, etnografıalyq tanymdardy keńeıtý.
Tárbıelik maqsaty ׃ Oqýshylarǵa estetıkalyq, ekologıalyq tárbıe berý,
olardyń poezıa, saz óneri, beıneleý óneri sekildi kórkem óner
dúnıesine súıispenshilikterin arttyrý. Abaı ulylyǵyn tereń sezdirý,
týǵan tabıǵatqa qamqorlyq jasaýǵa tárbıeleý.
Damytýshylyq maqsaty ׃ Oqýshylardyń shyǵarmashylyqpen jumys isteýine yqpal etý, óleńderdi satylaı keshendi taldaý qabiletterin, sóıleý mádenıetin jetildirý.
Sabaq túri aralas
Ádis-tásili baıandaý, áńgimeleý, salystyrý, taldaý
Pánaralyq baılanys orys ádebıeti, tarıh, tabıǵattaný, halyq aýyz ádebıeti, mýzyka
Kórnekilik kompúter, slaıdtar, sýretter
Sabaq barysy I. Uıymdastyrý kezeńi
Psıhologıalyq daıyndyq. Abaıdyń «Jelsiz túnde jaryq aı» ánin tyńdaý
II. Ótkendi pysyqtaý.
Klaster ádisimen ótkendi pysyqtaý. Abaı týraly ne biletinin anyqtaý
Abaı
↓
Uly aqyn, aýdarmashy, fılosof, oıshyl, synshy, sazger
Hronologıalyq hat jazý
1. 1845 jyly
2. 10 jas
3. 3 aı
4. 1870 jyly
5. 1882 jyly
6. 46
7. 1904 jyly
1. Abaı qaı jyly týǵan? (1845 jyly 10 tamyz.)
2. Týǵan jeriniń aty. (Semeı oblysy. Shyńǵystaý taýynyń bókteri.)
3. Abaıdyń shyn aty kim edi? (Ibrahım.)
4. Abaıdyń ájesiniń aty kim? (Zere.)
5. Abaıdyń arǵy atalary kimder? (Óskenbaı, Yrǵyzbaı. )
6. Sheshesiniń aty kim bolǵan. (Uljan.)
7. Qunanbaı neshe áıeldi bolǵan? (4 áıeldi.)
8. Abaıdyń dúnıege kózin ashqan kim edi? (Mıhaelıs.)
9. Abaı neshe jasqa deıin oqyǵan (13 jas.)
10. Semeıdegi Abaı oqyǵan medrese qalaı atalǵan? (Ahmet - Rıza.)
11. Abaıdyń rýy qańdaı? (Tobyqty.)
Slaıdtan Abaı Qunanbaevtyń ómirbaıany
III. Jańa taqyrypty ıgertý
Slaıdtan tabıǵat sýretterin - ár jyl mezgilin kórsetý. Demek, búgin biz ne jaıynda sóz etpekpiz? Durys tabıǵat týraly. Endi bul sózdi estigende oılaryńa qandaı sózder keledi?
Tabıǵat sózine asosıasıa
«Tabıǵatqa nemketti qaraý, onymen sanaspaý - ana sútin aqtamaǵanmen birdeı»
«Tabıǵat - poezıa bulaǵy» (M. Áýezov)
Ne to, chto mnıte vy, prıroda:
Ne slepok, ne bezdýshnyı lık;
V neı estdýsha, neı estsvoboda,
V neı estlúbov, v neı estıazyk (V. Belınskıı)
V lúboı travınke syshetsá dýsha,
I ne bezdýshny kedry - ıspolıny…
Zemlá rodnaıa, kak ty horosha
I doroga ot kochkı do vershıny!
(A. Adarov altaı halqynyń aqyn - jazýshysy)
Tabıǵat – adam ómir súrer tirshilik eter ortasy. Onsyz ómir joq. Mine, osy tabıǵat kórinisterin, oǵan bólingen qazaq dalasyndaǵy ómirdi, turmys - háldi sýretteýge Abaıdyń kóptegen óleńderi arnalǵan jáne Abaıdyń buryn tabıǵat kórinisterin munshalyq tereń ári jan - jaqty jyrlaǵan aqyn bolǵan emes. Biz búgin Abaıdyń jyl mezgilderine baılanysty «Qys», «Jazǵytury», «Kúz», «Jaz» « Qarasha, jeltoqsan, sol bir - eki aı» óleńderin oqyp, taldaımyz. Bul óleńderin aqyn 1886 - 1890 jyldar aralyǵynda jazǵan.
Abaıdyń jyldyń tórt mezgili týraly jazylǵan óleńderi beıneti men azaby mol mal baqqan sharýany baıansyz kóshpeli aýyldy kórsetetin sulý shyǵarmalar bolyp tabylady. Tabıǵatqa jan bitirýge uly Abaı óziniń orys klasıkterinen úırengen.
Abaıdyń tabıǵat lırıkasy jalań kelmeı, jamyrańqy keledi. Onyń peızajy qımylǵa, adammen qarym - qatynasqa, maǵynalyqqa toly. Abaıdyń peızajy bizdiń qanymyzǵa daryp, sanamyzǵa sińip ketken. Kóktem kelse, biz Abaıdyń sógilgen bultyn, oınaǵan naızaǵaıyn eske alamyz. Jaz shyqsa, biz Abaıdyń kókoraı shalǵynyna aýnaǵandaı bolamyz. Kúz bolsa, biz Abaıdyń dymqyl sý búrikken tumanyna shomylǵandaı áserlenemiz. Qys tússe, biz qaltyraǵan aq saqaldy shaldy kóz aldymyzǵa elestetemiz. Abaıdyń samaly, saǵymy, jeli, jańbyry, úskirigi, aıazy baıaǵy kúıinde turǵandaı sezinemiz. Onyń baılyǵy barshamyzǵa jetip jatatyndaı. Abaıdyń bir ulylyǵy osynda.
Eki oqýshy Abaıdyń « Jaz» ben « Kúz» óleńderin jatqa aıtady. Mazmunyna toqtalý.
Sózdik jumysy
Jalań – otdelnyı
Jamyrańqy – mnogogrannyı
Daryp – vnedrátsá
Kókoraı shalǵyn – lýg
Búrikken – bryzgat
Áserlenemiz – vdohnovıtsá
Samaly – veterok
Saǵymy – mıraj
Úskirigi – lútyı moroz
Taqyryby: "Abaı Qunanbaevtyń tabıǵat lırıkasy"
Bilimdilik maqsaty׃ Oqýshylarǵa Abaı ólenderin orys klasıkteriniń óleńderimen salystyra otyra tereń meńgertý, jatqa aıtý, óleńderdi taldaý mashyǵyn jetildirý, teorıalyq uǵymdardy túsindirý, etnografıalyq tanymdardy keńeıtý.
Tárbıelik maqsaty ׃ Oqýshylarǵa estetıkalyq, ekologıalyq tárbıe berý,
olardyń poezıa, saz óneri, beıneleý óneri sekildi kórkem óner
dúnıesine súıispenshilikterin arttyrý. Abaı ulylyǵyn tereń sezdirý,
týǵan tabıǵatqa qamqorlyq jasaýǵa tárbıeleý.
Damytýshylyq maqsaty ׃ Oqýshylardyń shyǵarmashylyqpen jumys isteýine yqpal etý, óleńderdi satylaı keshendi taldaý qabiletterin, sóıleý mádenıetin jetildirý.
Sabaq túri aralas
Ádis-tásili baıandaý, áńgimeleý, salystyrý, taldaý
Pánaralyq baılanys orys ádebıeti, tarıh, tabıǵattaný, halyq aýyz ádebıeti, mýzyka
Kórnekilik kompúter, slaıdtar, sýretter
Sabaq barysy I. Uıymdastyrý kezeńi
Psıhologıalyq daıyndyq. Abaıdyń «Jelsiz túnde jaryq aı» ánin tyńdaý
II. Ótkendi pysyqtaý.
Klaster ádisimen ótkendi pysyqtaý. Abaı týraly ne biletinin anyqtaý
Abaı
↓
Uly aqyn, aýdarmashy, fılosof, oıshyl, synshy, sazger
Hronologıalyq hat jazý
1. 1845 jyly
2. 10 jas
3. 3 aı
4. 1870 jyly
5. 1882 jyly
6. 46
7. 1904 jyly
1. Abaı qaı jyly týǵan? (1845 jyly 10 tamyz.)
2. Týǵan jeriniń aty. (Semeı oblysy. Shyńǵystaý taýynyń bókteri.)
3. Abaıdyń shyn aty kim edi? (Ibrahım.)
4. Abaıdyń ájesiniń aty kim? (Zere.)
5. Abaıdyń arǵy atalary kimder? (Óskenbaı, Yrǵyzbaı. )
6. Sheshesiniń aty kim bolǵan. (Uljan.)
7. Qunanbaı neshe áıeldi bolǵan? (4 áıeldi.)
8. Abaıdyń dúnıege kózin ashqan kim edi? (Mıhaelıs.)
9. Abaı neshe jasqa deıin oqyǵan (13 jas.)
10. Semeıdegi Abaı oqyǵan medrese qalaı atalǵan? (Ahmet - Rıza.)
11. Abaıdyń rýy qańdaı? (Tobyqty.)
Slaıdtan Abaı Qunanbaevtyń ómirbaıany
III. Jańa taqyrypty ıgertý
Slaıdtan tabıǵat sýretterin - ár jyl mezgilin kórsetý. Demek, búgin biz ne jaıynda sóz etpekpiz? Durys tabıǵat týraly. Endi bul sózdi estigende oılaryńa qandaı sózder keledi?
Tabıǵat sózine asosıasıa
«Tabıǵatqa nemketti qaraý, onymen sanaspaý - ana sútin aqtamaǵanmen birdeı»
«Tabıǵat - poezıa bulaǵy» (M. Áýezov)
Ne to, chto mnıte vy, prıroda:
Ne slepok, ne bezdýshnyı lık;
V neı estdýsha, neı estsvoboda,
V neı estlúbov, v neı estıazyk (V. Belınskıı)
V lúboı travınke syshetsá dýsha,
I ne bezdýshny kedry - ıspolıny…
Zemlá rodnaıa, kak ty horosha
I doroga ot kochkı do vershıny!
(A. Adarov altaı halqynyń aqyn - jazýshysy)
Tabıǵat – adam ómir súrer tirshilik eter ortasy. Onsyz ómir joq. Mine, osy tabıǵat kórinisterin, oǵan bólingen qazaq dalasyndaǵy ómirdi, turmys - háldi sýretteýge Abaıdyń kóptegen óleńderi arnalǵan jáne Abaıdyń buryn tabıǵat kórinisterin munshalyq tereń ári jan - jaqty jyrlaǵan aqyn bolǵan emes. Biz búgin Abaıdyń jyl mezgilderine baılanysty «Qys», «Jazǵytury», «Kúz», «Jaz» « Qarasha, jeltoqsan, sol bir - eki aı» óleńderin oqyp, taldaımyz. Bul óleńderin aqyn 1886 - 1890 jyldar aralyǵynda jazǵan.
Abaıdyń jyldyń tórt mezgili týraly jazylǵan óleńderi beıneti men azaby mol mal baqqan sharýany baıansyz kóshpeli aýyldy kórsetetin sulý shyǵarmalar bolyp tabylady. Tabıǵatqa jan bitirýge uly Abaı óziniń orys klasıkterinen úırengen.
Abaıdyń tabıǵat lırıkasy jalań kelmeı, jamyrańqy keledi. Onyń peızajy qımylǵa, adammen qarym - qatynasqa, maǵynalyqqa toly. Abaıdyń peızajy bizdiń qanymyzǵa daryp, sanamyzǵa sińip ketken. Kóktem kelse, biz Abaıdyń sógilgen bultyn, oınaǵan naızaǵaıyn eske alamyz. Jaz shyqsa, biz Abaıdyń kókoraı shalǵynyna aýnaǵandaı bolamyz. Kúz bolsa, biz Abaıdyń dymqyl sý búrikken tumanyna shomylǵandaı áserlenemiz. Qys tússe, biz qaltyraǵan aq saqaldy shaldy kóz aldymyzǵa elestetemiz. Abaıdyń samaly, saǵymy, jeli, jańbyry, úskirigi, aıazy baıaǵy kúıinde turǵandaı sezinemiz. Onyń baılyǵy barshamyzǵa jetip jatatyndaı. Abaıdyń bir ulylyǵy osynda.
Eki oqýshy Abaıdyń « Jaz» ben « Kúz» óleńderin jatqa aıtady. Mazmunyna toqtalý.
Sózdik jumysy
Jalań – otdelnyı
Jamyrańqy – mnogogrannyı
Daryp – vnedrátsá
Kókoraı shalǵyn – lýg
Búrikken – bryzgat
Áserlenemiz – vdohnovıtsá
Samaly – veterok
Saǵymy – mıraj
Úskirigi – lútyı moroz
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Balalar men ıne bolamyn al sender jip bolasyńdar. Sender meniń artymnan bir – birlerińniń belderińnen ustap turyńdar. Qazir bárimiz aldymyzda turǵan kedergiler arasynan úzilmeı júgiremiz. Kim jipti...
