InfoHub Logo

Nurken Ábdirov 1919 jyly Qaraǵandy oblysynyń Qarqaraly aýdanyndaǵy №5 aýylynda týady. Ulty qazaq, Qyzyl Armıa qataryna 1940 jyly aqpan aıynda shaqyrylady.

KSRO Joǵarǵy Keńesi Perzıdıýmnyń 1943 jylǵy 31 naýryzyndaǵy Jarlyǵy boıynsha oǵan qaıtys bolǵannan keıin Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵy beriledi.

Soǵys bastalǵanda Nurken Orynbordyń avıaýchılıshesiniń kýrsanty bolyp oqyp júrgen-di. Oqýdy bitirgennen keıin oǵan qysqa merzimdi demalys beriledi, biraq ol demalystan bas tartady. «Men, — dep jazdy ol úıine, — fashıserdiń únin ajal oǵymen óshirý úshin asyǵyp, úıge barmadym...».

1942 jyly 9 qazanda serjan N. Ábdirov 267-shabýylshy avıasıa dıvızıasynyń quramyna kiretin 808-shabýylshy avıasıa polkine keledi.
23 qazanda ol tuńǵysh ret jaýyngerlik tapsyrmamen ushady. «Meniń qolyma qorǵasynnan jaýǵa syılyq tartatyn tez ushatyn samolet tıdi, - dedi ol ushar aldyna jazǵan hatynda. — Eger fashıserdi biz joımasaq onda olar bizdi joıady, kóńildi, baqytty ómir qaıtyp oralmaıtyn bolady...» Nurkenniń ushqyshtyq sheberligi urystan-urysqa deıin arta tústi. Núrkenniń ushqysh Alekseı Pısanko, Petr Vychýkjanın men óziniń atqyshy Sasha Komısarovpen jaýyngerlik dostyǵy maıdannyń qatal jaǵdaıynda qalyptasady. Nurken jaýyngerlik tapsyrmamen 16 ret ushqynada fashıserdiń on eki tankisin, jıyrma segiz júk mashınasyn, oq-dári tıelgen 18 mashınasyn, janar maı quıylǵan úsh sısternasyn, úsh zeńbiregin jáne elýden astam jaýyngeri men ofıserin joıdy.

1942 jyly 19 jeltoqsanynda sońǵy 17-jaýyngerlik tapsyrmany oryndap shyǵýǵa ushyp shyqty. Bul kúni Nurken Bokovsaıa-Ponomarenka aýdanyndaǵy dushpannyń kóptegen tankter shoǵyrlanǵan jáne kúshti bekingen shebine «IL-2» samoletter zvenosyn bastap barýǵa buıryq aldy. Ábdirov jaýdyń birneshe dzotyn, zenıtti artılerıasynyń eki uıasyn, alty tankisin joıdy. Biraq gıtlershiler zenıchıkter Nurkenniń samoletine oq darytyp, samolet jana bastaıdy, samoletten sekirýge bolatyn edi, biraq Ábdirov bul oıdan aýlaq boldy. Ol kapıtan Gastello sıaqty óziniń janǵan mashınasyn nemis tehnıkasynyń shoǵyrlanǵan jerine qaraı baǵyttady.

Ekinshi samolettiń ushqyshy Alekseı Pısanko «Qosh bol, Lesha, Otanǵa degen meniń jalyndy sálemimdi jetkiz. Qaraǵandyǵa hat jazyp jiber. Qosh bol, dosym!» - degen Nurkenniń aqyrǵy sózin shlemofonnan estidi. Nurken samolettegi óziniń ekıpajymen, lapyndaǵan jalyn qushaǵynda jaý tankteriniń qalyń ortasyna baryp súńgip ketti. Onymen birge ondaǵan fashıs jaýyngeri men ofıserleri de kelmeske ketti.
Batyrlar máńgi jasaıdy deıdi halyq. 1944 jyly Qaraǵandy shahterleriniń óz erikterimen bergen qarjysyna jasalǵan Keńes Odaǵynyń Batyry Nurken Ábdirov atyndaǵy samolet fashıserge qarsy urysqa kirdi.

Batyrdyń esimi óshpeıtin boldy. Nurken Rostov oblysyndaǵy Veshensk aýdanynyń Kónkı hýtoryndaǵy baýyrlastar zıratyna jerlengen. Ábdirovke Qaraǵandyda, batyrdyń týǵan jeri — Qarqaraly aýdanynyń Nurken Ábdirov atyndaǵy  sovhozynda eskertkish qoıylǵan.
Bokov orta mektebiniń 13-pıoner otrádyna batyrdyń esimi berilgen. Batyrdyń anasy Baǵjan Bokov stanısasynyń qurmetti azamaty bolyp saılandy. Qurmetti qonaqty, Batyrdyń anasyn óz stanısasynda Mıhaıl Aleksandrovıch Sholohov jyly shyraımen qarsy aldy.
Batyrdyń erligin búkil el maqtanysh etedi. Rostov oblysynyń Veshensk aýdannyń N. Ábdirov jerlengen Kónkı hýtorynda, Qaraǵandy qalasynda, sondaı-aq óz esimindegi aýylda (batyrdyń týǵan jerinde) N. Ábdirovke eskertkishter ornatylǵan. Qaraǵandyda N. Ábdirov atyndaǵy dańǵyl bar. Jyl saıyn N. Ábdirov atyńdaǵy júlde úshin erkin kúresten jarys ótkiziledi. Volgogradtaǵy Mamaev qorǵanynyń eteginde N. Ábdirov beıneli zıraty jasalǵan. Qaraǵandydaǵy kenshilerdiń Mádenıet saraıynyń repertýaryna Núrken Ábdirov týraly balet engizilgen (mýzykasy A. Rýdenskııdiki). N. Ábdirov týraly G. Iakımov jazǵan «Máńgilik ómir shyńyna» («Pıke v bessmertıe») atty derekti poves (Almaty, 1966 jyl) boıynsha «Qazaqtelefılm» stýdıasy fılm shyǵardy.

Qaraǵandyda Keńes Odaǵynyń Batyry, ataqty ushqysh Núrken Ábdirovtiń eskertkishin jańǵyrtý jumystary bastaldy. Qalalyq saıabaqtar basqarmasynyń habarlaýynsha, jóndeý jumystaryn júrgizýge búdjetten 9 mıllıon teńge bólingen.

Qaraǵandydaǵy N. Ábdirov eskertkishi óziniń atyndaǵy alańǵa 1958 jyly ornatyldy. Eskertkish avtorlary — músinshiler Anatolıı Bılyk pen Iýrıı Gýmmel, sáýletshi L. Vorobev. Kompozısıa bıiktigi — toǵyz metr, al músin shoıynnan quıylǵan.

---