InfoHub Logo

Kamchatkada oıanǵan Bezymánnyı janartaýynan shyqqan kúl 10 kılometr bıiktikke deıin jetken. Nazarlaryńyzǵa kez kelgen mezette oıanýy múmkin álemdegi eń qaýipti janartaýlardy usynamyz.

 

Vezývıı, Italıa

Vezývıı álemdegi eń ataqty janartaýlar qataryna enedi, sebebi osy Vezývııdiń atqylaýy b.z. 79 jylynda áıgili Pompeı qalasynyń qıraýyna ákelgen edi. Osy sebepti de atalǵan janartaý eń qaýiptiler qatarynan oryn alýda: birinshiden, ol áli kúnge deıin belsendiligin joǵaltpaǵan, ekinshiden, taý bókterlerinde janartaý atqylasa, tolyǵymen joıylyp ketý qaýpi bar Torre-Annýnsıata qalasy ornalasqan. Vezývıı sońǵy ret 1944 jyly atqylaǵan bolatyn, nátıjesinde 27 adam kóz jumdy.

 

Shıvelých, Reseı

Shıvelých janartaýy Kamchatkada ornalasqan belsendi áreket etýshi janartaýlar qataryna enedi. Oǵan eń jaqyn ornalasqan eldi-meken 47 kılometr qashyqtyqtaǵy Klúchı kenti bolyp tabylady. Bul janartaý óte belsendi bolǵandyqtan, onyń sońǵy atqylaýy 2017 jyldyń 24 aqpanynda oryn alǵan jáne 5 kılometr bıiktikke deıin jekten eken.

 

Sakýradzıma, Japonıa

Sakýradzıma – Japonıadaǵy Kúsú aralynyń Osýmı túbeginde ornalasqan áreket etýshi janartaý. 1914 jyly Sakýradzıma janartaýynyń atqylaýy nátıjesinde bólek aralda ornalasqan taý men Kúsú aralynyń arasynda tabıǵı kópir paıda bolǵan. Janartaý óte belsendi bolǵanymen, onyń atqylaý bıiktigi asa qaýipti bolyp sanalmaıdy. Sakýradzıma sońǵy ret óz belsendiligin 2016 jyldyń 26 shildesinde kórsetken bolatyn.

 

Krakataý, Indonezıa

Krakataý Indonezıada ornalasqan áreket etýshi aral janartaý bolyp tabylady. 1883 jyly oryn alǵan atqylaýdan keıin, oǵan deıin tolyqqandy aral bolǵan jer qatty qıraǵan edi. 2014 jyly janartaý qaıta belsendiligin tanytqandyqtan, Anak-Krakataý krateriniń aınalasyndaǵy 1,5 kılometrlik radıýsty quraıtyn aımaq týrıser men balyqshylar úshin jabylǵan bolatyn.

 

Montan-Pele, Fransıa (Kishi Antıl araldary)

Montan-Pele nemese Pele-Mon – Kishi Antıl araldarynda ornalasqan taǵy bir belsendi janartaý. 1902 jyly oryn alǵan iri atqylaý nátıjesinde Sen-Per qalasy tolyǵymen qıraýǵa ushyrady. Áp-sátte bastalǵan atqylaýdan keıin, 28 myń adamnyń qaıtys bolǵany jáne jergilikti turǵyndardan tek eki adamnyń ǵana tiri qalǵany anyqtaldy. Janartaý 1929 jyl men 1932 jyl aralyǵynda da belsendiligimen erekshelendi.

 

Merapı, Indonezıa

Merapı Indonezıanyń eń qaýipti janartaýy bolyp sanalady. Ol Iava aralyndaǵy Djokákarta qalasynyń mańynda ornalasqan. İri atqylaýlar, negizinen, jeti jylda bir ret bolyp turady, alaıda jergilikti turǵyndar úshin onyń kún saıyn tútin shyǵarýy úırenshikti bolyp tabylady eken. Merapı janartaýynyń 535 adamnyń ólimine ákelgen sońǵy iri atqylaýy 2010 jyly oryn alypty.

 

Nıragongo, Kongo Demokratıalyq Respýblıkasy

Nıragongo janartaýy Afrıkanyń Vırýnga taýlarynda ornalasqan. Onyń iri krateriniń ystyq lavaǵa toly kezderi jıi bolyp turady eken. Bul ózender janartaý belsendiliginiń deńgeıine qaraı jınalyp, qaıta sarqylyp turatyn kórinedi. Janartaýdyń birneshe jyl boıy atqylap turǵan kezderi de jıi oryn alady. Nıragongonyń eń iri atqylaýlarynyń biri 1977 jyly bolǵan. Ol kezde taý bókterlerinde ornalasqan eldi-mekenderde turatyn birneshe júz adam ólim qushypty.

 

Galeras, Kolýmbıa

Galeras janartaýy Pasto qalasynyń mańynda ornalasqan. 2010 jyly óte belsendi atqylaý tirkelgenimen, jergilikti bılik ókilderiniń aldyn ala áreketteri nátıjesinde 9 myńǵa jýyq adam basqa jerge kóshirilip, eshkim zardap shekpepti.

 

Popokatepetl, Meksıka

Bul janartaýdan keletin negizgi qaýip onyń Mehıko qalasynan nebary 56 kılometr qashyqtyqta ornalasýy men osy sebepti 9 mıllıonǵa jýyq adamnyń janartaý atqylaýy radıýsynda turýy bolyp tabylady. Janartaýdyń sońǵy iri atqylaýy 2000 jyly oryn alypty. 40 myńǵa jýyq adam kóshirilip, ómirlerin saqtap qalǵan.

 

Kılaýea, Gavaıı

Kılaýea atty belsendi janartaý Gavaıı araldarynda ornalasqan. Kılaýea jas ári álemdegi eń belsendi janartaýlar qataryna kiredi. 2008 jyldan beri onyń kraterinen gaz shyǵyp, lavasy sarqylmaı burqyldaýda.

 

Bezymánnyı, Reseı

Petropavlovsk-Kamchatskıı qalasynan shamamen 500 kılometr qashyqtyqta ornalasqan Bezymánnyı janartaýynyń bıiktigi 2,9 kılometrdi quraıdy. Onyń sońǵy eń iri atqylaýy 2012 jyly 1 qyrkúıekte tirkelgen bolatyn. Qazirgi tańda Bezymánnyı oıanyp, shashqan kúliniń bıiktigi 10 kılometrge deıin jetedi eken.

 

---