InfoHub Logo

Uzaqmerzimdi jospar 6-bólim. Tynys alý

Mektep:

Kúni:

Muǵalimniń esimi:

Synyp: 9

Qatysqandar sany:

Qatyspaǵandar sany:

Sabaqtyń taqyryby:

§16. Anaerobty jáne aerobty tynys alý

Sabaqqa negizdelgen oqý maqsaty

(maqsattary)

9.1.4.1 tynys alý reaksıasynyń hımıalyq teńdeýin paıdalana otyryp, anaerobty jáne aerobty tynys alýdy salystyrý

Barlyq oqýshylar:

• Mátindi oqyp, mazmunyn túsinedi, mátindegi negizgi oıdy bólip alady.
• Mátinde berilgen termınderge anyqtama beredi.

Oqýshylardyń basym bóligi:

• Aerobty jáne anaerobty tynys alýdy sıpattaıdy.
• Aerobty jáne anaerobty tynys alýdy salystyrady, erekshelikterin anyqtaıdy.
• Anaerobty jáne aerobty tynys alýdyń hımıalyq reaksıalaryn zerdeleıdi, túsindiredi.
• Anaerobty jáne aerobty tynys alýdyń tıimdiligin taldaıdy.

Keıbir oqýshylar:

Tabıǵattaǵy aerobty jáne anaerobty almasý mańyzyn túsindiredi

Sabaqtyń qundylyǵy

«Máńgilik el» – zaıyrly qoǵam jáne joǵary rýhanıat

Baǵalaý krıterııleri

   Mátindegi termınderdiń mánin ashady.

   Jasýshadaǵy energetıkalyq almasýdyń kezeńderin eske túsiredi.

    Anaerobty jáne aerobty tynys alýdy sıpattaıdy, evolúsıa barysynda olardyń paıda bolýyn qarastyrady.

    Anaerobty jáne aerobty tynys alýdy salystyrady, erekshelikterin anyqtaıdy.

   Anaerobty jáne aerobty tynys alýdyń hımıalyq reaksıalaryn taldaıdy, qorytyndy reaksıasyn jazyp kórsetip, túsindirip bere alady.

   Anaerobty jáne aerobty tynys alýdyń tıimdiligin dáleldep beredi.

       Anaerobty jáne aerobty tynys alýdyń tabıǵattaǵy mańyzyna baǵa beredi.

AKT daǵdylary

Sandyq bilim resýrstaryn izdeý, qoldaný

https://bilimland.kz/ru

Tildik maqsat

 Tapsyrmany oryndaý barysynda oqýshylardyń nazaryn

ǵylymılyqqa aýdarý (mysaly, pán boıynsha oqý maqsattaryna jetý

úshin qajetti termınologıa men tirkesteri bar leksıka)

Negizgi sózder men tirkester:

Energetıkalyq almasý, aerobty tynys alý, aerobty tynys alý

Synyptaǵy dıalog/jazylym úshin paıdaly tildik birlikter:

Talqylaýǵa arnalǵan tarmaqtar:

Aerobty jáne anaerobty almasý úderisterin taldańdar. Olardyń bir

jasýshadaǵy, evolúsıa men bıosferadaǵy uqsastyqtary men aıyrmashylyqtaryn anyqtańdar.

Siz nelikten ... ekenin aıta alasyz ba?

Nelikten aerobty úderis anaerobty úderissiz ózdiginen júrmeıdi?

Jazylym boıynsha usynystar:

Termınderdiń aýdarmasyn dápterge túsirý Energetıkalyq almasý – Energy metabolism Anaerobty tynys alý – Energy metabolism

Aerobty tynys alý – aerobic respiration

Aldyńǵy oqý

«Sáıkestendir»

İ. Organıkalyq zattardy ótkizedi.

İİ. Sý men mıneraldy zattardyń qozǵalýyna qatysady. İİİ. Elektárizdi tútikteri bar.

İV. Floemadaǵy tasymalǵa áser etetin syrtqy faktorlar.

V. Floemadaǵy tasymaldy toqtatýy múmkin jaǵdaı.

A) Ksılema Á) Floema B) Jaryq

V) Ylǵaldylyq S) temperatýra

D) Sýsyzdaný

Jospar

Josparlanǵan

ýaqyt

Josparlanǵan jattyǵýlar (tómende josparlanǵan

jattyǵýlarmen qatar, eskertpelerdi jazyńyz)

Resýrstar

Bastalýy

Uıymdastyrý. Psıhologıalyq ahýal.

Yntymaqtastyq atmosferasyn týdyrý:

«Sózder tizbegi»

Oqýshylar toppen otyryp, birinen soń biri jyly sózder aıtady. Aldymen bir oqýshy bir sóz aıtady, kelesi oqýshy onyń aıtqan sóziniń sońǵy árpinen jaqsy sóz quraýy kerek.

Mysaly: Bizdiń top músheleri aqyldy–yntymaqty–yqylasty–bilimge yntyq–qarapaıym–meıirimdi–izetti–iltıpatty t.b.

Toptarǵa bólý. «Markerler». Oqýshylarǵa túrli tústi markerler taratý arqyly «Aerobty tynys alý», «Anaerobty tynys alý»

toptaryna bólinedi. Oqýshylar top atynyń sabaqqa qatysyn boljaıdy.

Ortasy

İ. Oqýlyqpen jumys. Mátindi meńgerý.

«Meni túsin» strategıasy

Oqýshylar mátindi oqyp, túıindi sózderdi dápterge jazyp alady. Muǵalim oqýshylardan oqýlyqtaryn jaýyp, qoldaryna paraq pen qaryndash alyp, osy mátinniń negizgi oıyn bildiretin 10 shaqty sóz jazýlaryn suraıdy. Sońynan muǵalim paraqtardy jınap alyp, ózi aldyn ala daıarlaǵan túıindi sózdermen salystyrady. Osy túpnusqamen sáıkes kelgen topty baǵalaıdy.

Deskrıptorlar:

 Mátindi tolyq meńgerip, tapsyrmany tolyq oryndaıdy.

Oqýlyq

• Muǵalim jazbasymen oqýshy tujyrymdarynda úndestik bolady.
• Aerobty, anaerobty tynys alýdy salystyrady.

İİ. Toptyq jumys.

1-tapsyrma. Tómendegi sýretti paıdalana otyryp, nelikten aýyr jattyǵýlar oryndaý kezinde aerobty tynys alýmen birge anaerobty tynys alý júretinin túsindirińder.

Aerobty, anaerobty tynys alýdy salystyrý kestesin toltyrý.

Deskrıptorlar:

   Sýretti mátinnen alǵan bilimdi paıdalanyp túsindirip beredi, tapsyrmalarǵa jaýap beriledi.

Keste durys, naqty toltyrylady.

Sergitý sáti. «Toptyq músin» strategıasy

Top músheleriniń árqaısysy ózin sazbalshyq dep esepteýi kerek. Olar músin jasaý úderisinde óz oryndaryn tabý kerek. Ortaǵa toptyń bir múshesi shyǵyp, beıne bir músin ispetti qımyldamaı turady. Kelesi

top músheleri osylaı jalǵasyn tabady.

Aıaqtalýy

«Broýndyq qozǵalys» strategıasy

Oqýshylar synypty sharlap, aerobty jáne anaerobty tynys alý taqyryby boıynsha aqparat jınap, basqalarmen pikirlesedi.

Deskrıptorlar:

  Aerobty jáne anaerobty tynys alý taqyryby boıynsha tujyrymdamalar jasalady.

 Ózderiniń tujyrymdamasyn dáleldep, basqalardy sendire alady.

Qosymsha aqparat

Mıkroorganızmderdiń tynys alýy energıa bólinetin organıkalyq qosylystar totyǵýynyń bıologıalyq jolmen júretin kúrdeli prosesi bolyp esepteledi.

Tynys alý túrine baılanysty mıkroorganızmderdi úlken eki topqa bóledi; aerobty jáne anaerobty mıkroorganızmder. Aerobty mıkroorganızmder ortada ottegi bolǵanda ǵana tirshilik ete alady. Al anaerobty ottegine muqtaj emes. Anaerob mıkrobtar oblıgat jáne fakúltatıv dep ekige bólinedi. Oblıgat anaerobtar tek ottegi joq jerde ǵana tirshilik etedi. Molekýla kúıindegi ottegi joq jerde ǵana olar úshin – ý. Al fakúltatıvti anaerobtar molekýla kúıindegi otteginiń bar ne joǵyna qaramaı tirshilik ete beredi. Anaerob mıkroorganızmder de tabıǵatta keń taralǵan. Olar aýa enýi qıyn tereń qabattarda

tirshilik etýge beıimdelgen.

Saralaý – Siz qosymsha kómek kórsetýdi qalaı josparlaısyz? Siz qabileti joǵary oqýshylarǵa tapsyrmany kúrdelendirýdi qalaı josparlaısyz?

Qosymsha kómek kerek oqýshylar úshin: Tómendegi teńdeýdi túsindirip ber.

S6N12O6 → 2S3N6O3 + O2 → 6SO2 + N2O

↓                               ↓

2 ATF                             36 ATF

Qabileti joǵary oqýshy:

Tabıǵattaǵy aerobty jáne anaerobty almasý mańyzyn túsindirińder.

Aerobty jáne anaerobty tynys alatyn aǵzalardy jikteńder.

Refleksıa

Sabaq / oqý maqsattary shynaıy ma?

Búgin oqýshylar ne bildi?

Synyptaǵy ahýal qandaı boldy?

Men josparlaǵan saralaý sharalary tıimdi boldy ma?

Men berilgen ýaqyt ishinde úlgerdim be? Men óz josparyma qandaı túzetýler engizdim jáne

nelikten?

Refleksıa. «Qalpaq»

Oqýshylar mýzyka áýenimen bir-birine qalpaqty jalǵastyra beredi. Mýzyka toqtaǵanda qalpaq kimniń qolynda bolsa sol oqýshy sabaqtaǵy óziniń is-áreketin taldaıdy.

Qorytyndy baǵamdaý

Qandaı eki nárse tabysty boldy (oqytýdy da, oqýdy da eskerińiz)?

1. Sabaqta ártúrli oqytý strategıalary, túrli ádisterdi aralastyryp qoldaný
2. Jeke, juptyq, toptyq jumystar

Qandaı eki nárse sabaqty jaqsarta aldy (oqytýdy da, oqýdy da eskerińiz)?

1. Oqýshylardyń sabaq barysyndaǵy jumystaryna taldaý jasaý, tapsyrmalardyń oryndalýyn jaqsartý úshin ne isteý kerektigine mán berý
2. Oqýshylar oryndaı almaǵan tapsyrmalardy qaıta qarap, ózgeris engizý

Sabaq barysynda synyp nemese jekelegen oqýshylar týraly meniń kelesi sabaǵymdy jetildirýge kómektesetin ne bildim?

Jekelegen oqýshylardyń sabaqty qabyldaý erekshelikterin, árqaısysynyń beıimdiligine qaraı tapsyrma daıyndaý qajettigin jáne tapsyrmalardy jas erekshelikterine qaraı jasaqtaý