InfoHub Logo

Orys ertegisi

Baıaǵyda bir graf bolypty. Onyń jalǵyz uly bar eken. Bozbalanyń qolynan eshteńe kelmeıtin olaq bolǵandyqtan, bári ony naǵyz aqymaq dep sanapty. Graf bir kúni ulyn alystaǵy áıgili sheberden óner úırenip kelýge jumsapty.

Bir jyl ótken kezde bozbala ormandaǵy ań-qustardyń qorshap-qaýmalaýynda úıine oralypty. Tań-tamasha bolǵan ákesi ulynan suraıdy:

— Iá, bir jyl ishinde qandaı paıdaly óner úırenip keldiń ulym?

— Men ormandaǵy ańdardyń, úıdegi ıttter men qustardyń, tipti shalshyqtaǵy baqalardyń da tilin túsine alatyn óner úırenip keldim, áke, — deıdi balasy.

— Mundaı ónersymaqpen qalaı ómir súrem dep otyrsyń? — dep aqyrady sonda ashýǵa býlyqqan graf. — Shyq, aqymaq, budan bylaı sen meniń ulym emessiń! — dep balasyn úıinen qýyp jiberipti.

Úıden qýylǵan bozbala basy aýǵan jaqqa tentirep kete barady. Aqyry júre-júre ný ormanǵa jetipti. Demalyp otyryp qarasa, eki aq kógershin uıadan qulap ketken balapanyn aınalsoqtap, shyrqyraı ushyp júr eken. Bozbala balapandy jerden kóterip alyp, uıasyna salady. Kógershinder bozbalaǵa qatty rıza bolyp, rahmetin jaýdyrypty:

— Bizdiń de saǵan kómegimiz tıetin kún bolar, jaqsylyǵyńdy umytpaımyz, — dep qala beripti.

Bozbala ary qaraı-júre-júre keshke taman bozbala bir bıik te qorqynyshty qamaldyń janyna kelipti. Qamal qaqpasynyń aldynan alasa boıly aqbas shaldy kezdestiripti. Bozbalanyń osynda bir túnep shyqsam degen ótinishine ol kúrsine jaýap qatady:

— Janyń qymbat bolmasa, qona ber! Sebebi, bul qamal — ejelden qarǵys atqan jer, — dep kúbirleıdi de kúrsine aıańdap kete beripti.

Qamalǵa kirip qonyp jatqan bozbala tún ortasynda ıtterdiń jan túrshigerlik ulyǵan úninen oıanyp ketedi. Qorqynyshyn basyp, daýys shyqqan jertólege tússe, ondaǵy úsh dáý ıtti kóripti. Bozbala olardan qoryqpady, kerisinshe ıttermen ıt tilinde sóılesip, jón surasa bastaıdy...

Shal tańerteń bozbalany aman-saý kórgenine tań-tamasha qalypty. Tipti qolyna asyl tastar toly qobdısha ustap alypty. Bozbala shalǵa munyń mánisin aıtady. Sıqyrlanǵan úsh ıt jertólege jasyrylǵan qazynany kúzetip jatady eken. Bozbala qazynany qazyp alsa sıqyrlyqtyń kúshi qaıtady eken. Sóıtip ol ıtterdi bosatyp jibergen eken. Muny estip qýanyshy qoınyna syımaı qýanǵan shal bozbalany saraıda qaldyrypty, ári ony týǵan balasyndaı jaqsy kóripti.

Birde bozbala qamaldyń mańynda serýendep júrip, eki baqanyń qupıa áńgimesin estip qalypty. Sóıtip ol keshke taman aýyr oımen qamalǵa oralyp, shaldan suraıdy:

— Maǵan tek shyndyqty aıtyńyzshy, osy eldiń koroli qandaı qıyndyqqa tap bolyp edi?

Shal sonda bylaı dep jaýap beredi:

— Iá, bir is bolǵan, ony qaıdan bilip qoıdyń? Bul bir óte kúdikti de kóleńkeli tarıh. Budan kóp jyl buryn bizdiń koról alys elderge saıahatqa shyǵyp edi. Sodan keri oralmady. Artynda qalǵan muragerleri bir-birimen taq úshin talastyp, eldi qınap bitti. Aqyry bulardyń qylyǵynan ábden jalyqqan halyq endigi jańa koróldi kókten túsetin bir qubylystar arqyly anyqtaımyz dep sheshti. Juldyzshylar bolsa, sol sáttiń dál erteń bolatynyn boljaǵan edi.

Bozbala da osynaý ǵajaıyp sátti kórgisi keledi. Shal ekeýi tańerteń merekelik saltanatqa saı sándene kıinip, qalaǵa attanypty.

Sándi kıingen beıtanys bobalaǵa kózderi túsken qalalyqtardyń bári oǵan tańyrqaı qarapty. Dál osy sátte bozbalanyń ıyǵyna aspannan qalyqtap kelip appaq qos kógershin kelip qonypty. Bul baıaǵy ózi qutqarǵan kógershinder edi. Muny kóktegi qudaıdan jetken ǵajaıyp belgi dep túsingen qalalyqtar birden bozbalany qaýmalap alyp: «Bizge koról bolyńyzshy!», — dep jalynypty.

«Mundaı bıik mártebege laıyqtymyn ba, joq pa?! Taqqa otyrsam, eldi basqara alamyn ba!», — dep, bozbala abdyrap qalady. Osy sátte kógershin korólge qyzmet degenniń ózi de osy ekenin, esh qaımyqpaý kerektigin onyń qulaǵyna sybyrlaǵan soń, kelisimin beredi.

Sodan beri bozbala koróldikti ádildikpen basqaryp kele jatqan kórinedi. Qos kógershin ıyǵynda otyryp oǵan únemi utymdy keńes beredi eken.

Aýdarǵan Asylbek Baıtanuly

---