InfoHub Logo

Balalyq shaqtan beri kórip júrgen álem kartasy álemge degen kózqarasymyzdy qalyptastyrady. Ártúrli memleketterde - Reseı, Eýropa, AQSH, Qytaı, Avstralıa, Chılı, Ońtústik Afrıka  álem kartalarynyń kórinisi ártúrli.  Kartalardyń ártúrli bolýy kartany quraıtyn avtordyń qandaı sharttarǵa júginetindigine baılanysty. Iaǵnı: 1) Shyǵys pen Batysqa qatysty kartany ortalyqtandyrý, 2) Soltústik pen Ońtústikke qatysty kartany ortalyqtandyrý, 3) keskinniń qandaı ádisin tańdaıtyndyǵyna qaraı.

 

Qazaqstan men Reseı úshin álem kartasy

Álemniń tik osi (Batys pen Shyǵysty ortalyqtandyrý) Máskeý arqyly ótedi.  Eki Amerıka men Avstralıa  álemniń  shetki jaǵyna ornalasqan. Tynyq muhıt ajyramas keńistik retinde qabyldanbaıdy.

 

Eýropa úshin álem kartasy

Álemniń tik osi London arqyly ótedi. Reseılik kartadaǵy sıaqty eki Amerıka men Avstralıa  álemniń  shetki jaǵyna ornalasqan, al Tynyq muhıt ajyramas keńistik retinde qabyldanbaıdy. Sonymen qatar, ekvator (Soltústik pen Ońtústikti ortalyqtandyrý) kartanyń tómengi bóligine jyljytylǵan, sonyń saldarynan Afrıka, Ońtústik Amerıka men Avstralıa; Soltústik Amerıka jáne  Eýropamen salystyrǵanda shyn mánine qaraǵanda kishirek bolyp kórinedi.

 

AQSH úshin álem kartasy

Álemniń tik osi AQSH arqyly ótedi. Amerıka batystan Tynyq muhıty, al shyǵystan Atlant muhıtymen qorshalǵan «aral» sıaqty. Eýropanyń kartasyndaǵy sıaqty , ekvator kartanyń tómengi bóligine jyljytylǵan, sonyń saldarynan Soltústik Amerıka men Eýropa shyn mánine qaraǵanda Afrıka, Ońtústik Amerıka men Avstralıadan áldeqaıda úlkenirek bolyp kórinedi.  Amerıkandyqtar úshin Reseı, Úndistan jáne Qytaı kartanyń batys jáne shyǵys bóliginde de ornalasqan.  

 

Qytaı úshin álem kartasy

Qytaı óz kartasynda Tynyq muhıtynyń batys jaǵalaýynda ornalasqan.  Afrıka men Eýropa qurlyqardyń ishinde Tynyq muhıtyna shyqpaıtyndyqtan álemniń shetki jaqtarynda ornalasqan.   

 

Avstralııa úshin álem kartasy

Joǵaryda ornalasqanǵa tómende ornalasqan táýeldi bolady degen stereotıp bar. Avstralıalyqtar álemniń tik osin ózderiniń qurlyqtarynan ótkizip qana qoımaı, kartany 180 gradýsqa buryp ózderin qurlyqtardyń ústine shyǵarǵan. AQSH sıaqty olar Tynyq, Úndi jáne Ońtústik muhıttardyń arasynda ornalasqan aral sıaqty kórinedi.  Basqa barlyq kartalarda eń tómende ornalasqan Antarktıda da úlken ról oınap tur.

 

Ońtústik Afrıka úshin álem kartasy

Avstralıa sıaqty Ońtústik Afrıka kartanyń astynda emes, ústinde ornalasqan. Basqa barlyq memleketterden ústem sıaqty bolyp kórinedi. Ońtústik Afrıka  Úndi men Atlant muhıty arasynda túbek sıaqty. Tynyq muhıt  aımaǵy men Reseı álemniń shetterine ketken.

 

Chılı úshin álem kartasy

Álemniń bul kartasy mektep oqýlyqtaryna  endirý maqsatynda Áskerı geografıalyq ınstıtýtynyń tapsyrysy boıynsha ázirlengen. Avstralıa kartasy sıaqty bul karta da tóńkerilgen, sonyń arqasynda Chılı álemde ústem bolyp turǵan sekildi. Kartanyń ortasynda Tynyq muhıty ornalasqan. Bul qazirgi Chılıdiń saıasatyn kórsetip tur. Chılı Tynyq muhıty aımaǵynda bıznes ortalyq bolǵysy keledi. Afrıka men Eýropa álemniń shetinen oryn alǵan.

 

---