InfoHub Logo

Buryńǵy zamanda bir baı bar eken. Úsh qatyny bar da, balasy joq eken. Bir kúnderi baı qatyndaryna aıtady: «Men qartaıdym, senderden bala týmady, qydyryp áýlıege túneıin, qudaı bala bermes pe eken?» – deıdi. Temir taıaq alyp, temir etik kıip jaıaý bala tilep júrip ketedi. Aılardan aı ótkende, jyldardan jyl ótkende, temir taıaqtan tebendeı qalǵanda baıdyń aldynan bir julyndaı jerden tútin shyǵady. Baı oǵan jetip kelse, úıdiń ishinde bir jalmaýyz kempir otyr, baı kirip sálem beredi. Kempir sálemin alyp, biraz otyrǵan soń, daladan bireý kelip aıǵaı saldy: «Adam ıisi shyǵady ǵoı!» – dep. Kempir aıtady: «Aýzyńa bir salatuǵyn adam otyr». Bul kelgen jalmaýyz kempirdiń balasy eken, úıge kirip baıdy jep qoıdy.

Baı ketkende eki qatyny júkti bolyp qalǵan eken. Baıy ólgende, eki qatyn ul tapty. Báıbishe balasynyń atyn Tumarbas qoıdy, toqaly balasynyń atyn Baıtas qoıdy. Balalar jeti jasqa keldi. Tumarbas balalarmen asyq oınap júrip, balalarmen tóbelesedi. Bir balanyń asyǵyn tartyp alady. Sonda bul bala aıtady: «Sen bizge zorlyq qylǵansha tentirep ketken ákeńdi taýyp alsańshy», – deıdi. Tumarbas tez úıine qaıtyp kelip, sheshesinen suraıdy: «Meniń ákem qaıda ketti, maǵan aıt», – dep. Sheshesi aıtady. «Sen týmaı turǵanda ketip edi, temir taıaq, temir etik kıip edi, qudaıdan bala surap ketip edi, sodan beri ákeńniń qaıda ekenin bilmeımin», – dep.

Báıbisheden týǵan Tumarbas ákesin izdep jóneldi. Bir kúnderi bolǵanda aldynan bir julyndaı jerden tútin shyǵady, bala soǵan jetip kelse, baıaǵy jalmaýyz kempirdiń úıi eken.

Tumarbas ákesiniń etigi men taıaǵyn tanıdy. Kempir bir qazan et asyp otyr edi. Qarny ashyp kelgen Tumarbas kempirden et surap edi, kempir bermedi. Tumarbas ashýlandy da, kempirdi tóbege bir qoıyp óltirip, qazandaǵy bar etti jep, toıyp aldy. Sóıtip, otyrǵanda bir adam daladan aıǵaı salady. «Úıde kim bar? Adam ıisi shyǵady!» – dedi. Sonda úıden Tumarbas shyǵa keldi. «Ózim barmyn!» – dep, sol jerds ekeýi alysa ketedi. Tumarbas alyp uryp, basyn kesip aldy, ákesin óltirgen dáýdi óltirip, kegin aldy.

Endi bala eline qaıtty. Birneshe kún jol júrip úıine keldi, Sheshesinen suraıdy: «Maǵan irimshik qaınatyp qoıdyń ba?» Sheshesi aıtady: «Kúnde qaınatyp qoıǵan irimshikti kúnde bir aqqý kelip jep ketedi». Tumarbas aqqýdyń keletin ýaqytyn bilip, myltyǵyn oqtap, bir shıdiń ishine kelip tyǵylyp otyrady. Bir ýaqytta aqqýlar ushyp keledi. İrimshikke kelip qonǵan ýaqytta myltyǵyn alyp tars etkizedi. Aqqý ushyp jóneledi, artynan Tumarbas shaba jóneledi. Biraz jerge barǵanda Tumarbas joǵary qarasa, joǵarydan bir nárse túsip kele jatyr. Qolyn tosyp ustap qarasa, adamnyń shynashaǵy. Ony alyp janqaltasyna saldy da, artynan shaba berdi. Aqqý bıiktep ushyp, kórinbeı ketti. Bir kún ótken ýaqytta darıanyń jaǵasynda myń buzaý baǵyp júrgen bir taz balaǵa jolyǵady. Tumarbas tazdan suraıdy: «Bul kimniń buzaýy?» – deıdi. Taz aıtady: «Aqbar degen hannyń buzaýy». Tumarbas: «Keshke barǵanda osy buzaýdyń bárin de baılaımysyń?» – dedi. Taz aıtty: «Keshke aıdap baryp «baılańǵyrdyń buzaýy baılan» desem, árbireýi ár terekke baılanyp qalady, ertesine: «sheshilińder» desem, sheshiledi,–dedi. Tumarbas aıtty: «Túnde ne jumys qylasyń?» Taz aıtty: «Qyzdardyń tabanyn sıpaımyn. Keshke barǵan ýaqytta qyzdar meni terige orap tastaıdy. Tórden esikke, esikten tórge domalatady», – dedi. Bárin estip bolǵan soń, tazdy joq qylyp, buzaýdy baǵyp júredi, qarý-jaraǵyn bir belgili jerge kómedi.

Kún kesh bolǵan ýaqytta myń buzaýdy aıdap aýylǵa keledi. «Baılańǵyrdyń buzaýy baılan», – degen eken, buzaýlardyń ár-bireýi ár aǵashqa baılanyp qalady. Sonan soń Tumarbas hannyn úıine keldi. Qyzdar kúndegi qalyby boıynsha terige salyp Tumarbasty tórden esikke, esikten tórge domalatady. Bir ýaqytta qyzdar Tumarbasty oraǵan teriden shyǵaryp jiberdi. Túnde batyr qyzdarmenen birge jatady. Tumarbas tynyǵyp jatsa, hannyń kishi qyzy Qanykeı yńqyldaıdy. Tumarbas qyzdyń janyna baryp aıtady; «Seniń qaı jeriń aýyryp jatyr?» – deıdi. Qyz aıtady: «Ne qylaıyn dep ediń?» Tumarbas: «Joq nárseń bolsa, taýyp bereıin dep edim», – deıdi. Qyz: «Shynashaǵyma myltyq tıip, sol jerim aýyrady. Sol shynashaǵymdy taýyp bergen kisige men tıer edim», – deıdi. «Men taýyp bersem. maǵan tıer me ediń?». Qyz: «Tıemin», – dedi. Tumarbas qyzdyń shynashaǵyn berdi. Qyz sonda munyń Tumarbas ekenin bildi. Qyz ben jigit birge jatyp, kóńil qosyp júrdi. Bir kúnderi bolǵanda han jurtyna jar shaqyrady: «Úsh qyzdy súıgenine qosamyn, halqym jıylsyn», – dedi. Hannyń qol astyna qaraǵan barlyq halyq biri qalmaı keldi.

Bir elden jalǵyz kelse de, Tumarbas hannyń qyzyn alypty. Batyr eline qaraı kóshedi. Óz eline esen-saý kelip, hannyń qyzymen qosylyp, Tumarbas muratyna jetti.

---