Arhımed kúshi
Fızıka jáne Astronomıa 7 synyp
Sabaq taqyryby: Arhımed kúshi.
Sabaq maqsaty:
1. Tájirıbeler arqyly arhımed kúshi týraly uǵym qalyptastyrý.
2. Oqýshylardy óz betimen ǵylymı oı qorytyndylaryn jasaı alýǵa jeteleý.
3. Jaýapkershilikke, tıanaqtylyqqa, eńbekqorlyqqa tárbıeleý.
Sabaq túri: jańa sabaq
Sabaq ádisi: baıandaý, túsindirý, suraq - jaýap, sto, juppen, jeke jumys;
Tehnıkalyq oqytý quraldary: Belsendi taqta, vıdeoproektor, ekran, elektrondy oqýlyq, prezentasıa.
Qural - jabdyqtar: Sýy bar ydys, massasy ár túrli júkter, tarazy, dınamometr, Arhımedtiń sýreti.
Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi. Oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý.
Topty jasaqtaý. (2 mın)
İİ. Úı tapsyrmasy boıynsha suraqtar. (2 mın)
• Atmosferalyq qysymdy ólsheıtin aspap?
• Manometrlerdiń jumys isteý prınsıpi qandaı zańǵa negizdelgen?
• Ashyq suıyqtyq manometr qalaı jasalǵan jáne qalaı jumys isteıdi?
• Metal manometr qalaı jumys isteıdi?
• Qandaı sorǵylardy bilesińder?
• Shprıstiń áreketi qandaı zańǵa negizdelgen?
• Dopqa, velosıpedke aýa toltyrýǵa arnalǵan qarapaıym sorǵynyń qurylysy qandaı?
İİİ. Qyzyǵýshylyǵyn oıatý kezeńi. Oı qozǵaý ( 2 mın)
Muǵalim: Dopty sýǵa batyryp, qoldy qoıa bergennen keıin, dop qaıtadan sý betine nelikten shyǵady?
Jaýap: óıtkeni dopqa kúsh áser etti.
Muǵalim: jaýap durys, dopty sýdan yǵystyryp shyǵatyn kúsh áser etti. Bul kúshti biz yǵystyrýshy kúsh dep ataımyz.
Muǵalim: sol ydysqa sılındrdi salaıyq. Dene batyp ketti. Bul jaǵdaıda yǵystyrýshy kúsh áser ete me?
Jaýap: oqýshylar ár qıly jaýap berýi múmkin.
İV. Maǵynany taný. (15 mın) (toppen jumys, poster arqyly qorǵaý, eki juldyz, bir usynys)
Balalar búgingi jańa sabaǵymyzdyń taqyryby Arhımed kúshi. Balalar oqýlyqtaǵy mátinmen tanysyp shyǵaıyq? ( óz betimen oqıdy, toppen jumys) 1 - top
1. Suıyqqa batyrylǵan denege suıyq tarapynan kúsh áser ete me?
2. Yǵystyrýshy kúshtiń shamasyn qalaı anyqtaýǵa bolady?
2 - top
1. Suıyq ishindegi denege suıyqtyń áserin qalaı teorıalyq túrde túsindirýge bolady?
2. Arhımed zańy qalaı tujyrymdalady? Arhımed týraly qandaı ańyz aıtylǵan?
Elektrondy oqýlyq arqyly kórsetilim.
Muǵalim: Sý betinde úlken bolsa da aǵash bóreneniń júzip júretinin, al oǵan tastalǵan kishkene metal kesegi batyp ketetini árkimge de belgili. Sýda júze biletin árkim - aq sýdyń ózine batyrylǵan deneni yǵystyratynyn jaqsy biledi. Adam azdap maltı bilse, sý da onyń júzýine yqpal etedi. Suıyq tarapynan áreket etetin bul kúsh qaıdan paıda bolady?
Jaýap: Suıyqqa batyrylǵan denege áreket etetin bul yǵystyrýshy
kúshtiń shamasy dene men suıyqtyń qandaı sıpattamalaryna baılanysty bolatynyn qarastyraıyq. Bul kúshtiń mánin tuńǵysh ret ertedegi grek ǵalymy Arhımed ( b. z. b. 287 - 212 jj.) eseptep shyǵarǵan. Arhımedke deıin de adamdar yǵystyrýshy kúshtiń bar ekenin bilgeni anyq. Alaıda osy kúshtiń shamasy nege teń bolatynyn dál eseptep shyǵarǵan Arhımed bolatyn.
Ańyz: Sırakýz patshasy Gıeron zergerge 5 kg altyn berip táj jasaýyn tapsyrady. Zerger patshaǵa táj jasap ákeledi. Patsha zergerge senbeı, onyń taza altynnan ba, álde altynmen kúmistiń qospasynan jasady ma ekenin anyqtaý úshin Arhımedke tapsyrady. Arhımed suraqtyń jaýabyn taba almaı, kóp kún áýrelenedi. Sodan bir kúni toltyra sý quıylǵan vanaǵa túsken kezde sý vanadan tası tógiledi. Sol kezde Arhımed Sırakýz kóshelerin «Evrıka!, Evrıka!» dep aıqaılaı júgiredi. «Evrıka! Evrıka!» - degen grek tilinen aýdarǵanda «Taptym!, Taptym!» degen sózdi bildiredi.
Dáleldeý (5 mın). (tájirıbe, juppen jumys)
Oqýshylar endi osy Arhımed kúshin tájirıbe arqyly dáleldeıik.
Muǵalim: sılındrge yǵystyrýshy kúsh áser ete me ekenin tekserý úshin, sılındrdi dınamometrge ilip, dınamometrdiń kórsetkishin jazyp alamyz.
Sodan keıin sılındrdi sol turǵan kúıinde sýǵa batyramyz da, dınamometrdiń kórsetýin jazyp alamyz. Eki jaǵdaıdaǵy dınamometr kórsetkishin salystyramyz. Tájirıbe jasalady. Ne baıqadyńdar:
Sabaq taqyryby: Arhımed kúshi.
Sabaq maqsaty:
1. Tájirıbeler arqyly arhımed kúshi týraly uǵym qalyptastyrý.
2. Oqýshylardy óz betimen ǵylymı oı qorytyndylaryn jasaı alýǵa jeteleý.
3. Jaýapkershilikke, tıanaqtylyqqa, eńbekqorlyqqa tárbıeleý.
Sabaq túri: jańa sabaq
Sabaq ádisi: baıandaý, túsindirý, suraq - jaýap, sto, juppen, jeke jumys;
Tehnıkalyq oqytý quraldary: Belsendi taqta, vıdeoproektor, ekran, elektrondy oqýlyq, prezentasıa.
Qural - jabdyqtar: Sýy bar ydys, massasy ár túrli júkter, tarazy, dınamometr, Arhımedtiń sýreti.
Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi. Oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý.
Topty jasaqtaý. (2 mın)
İİ. Úı tapsyrmasy boıynsha suraqtar. (2 mın)
• Atmosferalyq qysymdy ólsheıtin aspap?
• Manometrlerdiń jumys isteý prınsıpi qandaı zańǵa negizdelgen?
• Ashyq suıyqtyq manometr qalaı jasalǵan jáne qalaı jumys isteıdi?
• Metal manometr qalaı jumys isteıdi?
• Qandaı sorǵylardy bilesińder?
• Shprıstiń áreketi qandaı zańǵa negizdelgen?
• Dopqa, velosıpedke aýa toltyrýǵa arnalǵan qarapaıym sorǵynyń qurylysy qandaı?
İİİ. Qyzyǵýshylyǵyn oıatý kezeńi. Oı qozǵaý ( 2 mın)
Muǵalim: Dopty sýǵa batyryp, qoldy qoıa bergennen keıin, dop qaıtadan sý betine nelikten shyǵady?
Jaýap: óıtkeni dopqa kúsh áser etti.
Muǵalim: jaýap durys, dopty sýdan yǵystyryp shyǵatyn kúsh áser etti. Bul kúshti biz yǵystyrýshy kúsh dep ataımyz.
Muǵalim: sol ydysqa sılındrdi salaıyq. Dene batyp ketti. Bul jaǵdaıda yǵystyrýshy kúsh áser ete me?
Jaýap: oqýshylar ár qıly jaýap berýi múmkin.
İV. Maǵynany taný. (15 mın) (toppen jumys, poster arqyly qorǵaý, eki juldyz, bir usynys)
Balalar búgingi jańa sabaǵymyzdyń taqyryby Arhımed kúshi. Balalar oqýlyqtaǵy mátinmen tanysyp shyǵaıyq? ( óz betimen oqıdy, toppen jumys) 1 - top
1. Suıyqqa batyrylǵan denege suıyq tarapynan kúsh áser ete me?
2. Yǵystyrýshy kúshtiń shamasyn qalaı anyqtaýǵa bolady?
2 - top
1. Suıyq ishindegi denege suıyqtyń áserin qalaı teorıalyq túrde túsindirýge bolady?
2. Arhımed zańy qalaı tujyrymdalady? Arhımed týraly qandaı ańyz aıtylǵan?
Elektrondy oqýlyq arqyly kórsetilim.
Muǵalim: Sý betinde úlken bolsa da aǵash bóreneniń júzip júretinin, al oǵan tastalǵan kishkene metal kesegi batyp ketetini árkimge de belgili. Sýda júze biletin árkim - aq sýdyń ózine batyrylǵan deneni yǵystyratynyn jaqsy biledi. Adam azdap maltı bilse, sý da onyń júzýine yqpal etedi. Suıyq tarapynan áreket etetin bul kúsh qaıdan paıda bolady?
Jaýap: Suıyqqa batyrylǵan denege áreket etetin bul yǵystyrýshy
kúshtiń shamasy dene men suıyqtyń qandaı sıpattamalaryna baılanysty bolatynyn qarastyraıyq. Bul kúshtiń mánin tuńǵysh ret ertedegi grek ǵalymy Arhımed ( b. z. b. 287 - 212 jj.) eseptep shyǵarǵan. Arhımedke deıin de adamdar yǵystyrýshy kúshtiń bar ekenin bilgeni anyq. Alaıda osy kúshtiń shamasy nege teń bolatynyn dál eseptep shyǵarǵan Arhımed bolatyn.
Ańyz: Sırakýz patshasy Gıeron zergerge 5 kg altyn berip táj jasaýyn tapsyrady. Zerger patshaǵa táj jasap ákeledi. Patsha zergerge senbeı, onyń taza altynnan ba, álde altynmen kúmistiń qospasynan jasady ma ekenin anyqtaý úshin Arhımedke tapsyrady. Arhımed suraqtyń jaýabyn taba almaı, kóp kún áýrelenedi. Sodan bir kúni toltyra sý quıylǵan vanaǵa túsken kezde sý vanadan tası tógiledi. Sol kezde Arhımed Sırakýz kóshelerin «Evrıka!, Evrıka!» dep aıqaılaı júgiredi. «Evrıka! Evrıka!» - degen grek tilinen aýdarǵanda «Taptym!, Taptym!» degen sózdi bildiredi.
Dáleldeý (5 mın). (tájirıbe, juppen jumys)
Oqýshylar endi osy Arhımed kúshin tájirıbe arqyly dáleldeıik.
Muǵalim: sılındrge yǵystyrýshy kúsh áser ete me ekenin tekserý úshin, sılındrdi dınamometrge ilip, dınamometrdiń kórsetkishin jazyp alamyz.
Sodan keıin sılındrdi sol turǵan kúıinde sýǵa batyramyz da, dınamometrdiń kórsetýin jazyp alamyz. Eki jaǵdaıdaǵy dınamometr kórsetkishin salystyramyz. Tájirıbe jasalady. Ne baıqadyńdar:
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
