InfoHub Logo

№ 11. M. P. Okorokov atyndaǵy jalpy orta mektebiniń
bıologıa páni muǵalimi Alıpbaeva Naǵıma Namatjanqyzy

Sabaqtyń taqyryby: As qorytý músheleriniń qurylysy
Sabaqtyń maqsaty: oqýshylardy asqorytý músheler júıesiniń qurylysy, zat almasýda asqorytýdyń atqaratyn róli, aýyz qýysynda, qarynda, ishekterde astyń qorytylýymen tolyq taldaý jasaý, oqýshylardyń salystyra oılaý qabiletterin damytý, belsendilikterin arttyrý.
Sabaqtyń túri: dástúrli emes
Sabaqtyń tıpi: ekspedısıa sabaq

Sabaqtyń ótý barysy: İ. Uıymdastyrý:
Oıyn júrisi.
Sabaq saıahat túrinde ótkiziledi. Saıahat arqyly bilim shyńyna jetý. Oıyn 2 satydan turady.
1. Saıahatqa daıyndyq.
2. Shyńǵa jetý.
İ. İ. Saıahatqa daıyndyq.
A. «Aýa raıy boljam».
Birneshe bulttar beınelengen. Bultty beınelerdiń artynda suraqtar men tapsyrmalar bar.
Suraqtar men tapsyrmalar.
1. Aǵzanyń ósýi, damýy, tirshiligi úshin qajet zat.
2. Mıneraldy tuzdardyń táýliktik mólsheri qansha?
3. Qandaı dárýmen juqpaly aýrýlarǵa qarsy tura alady?
4. Nárýyzdyń táýliktik mólsheri qansha?
5. Adamnyń tirshiligi úshin táýligine neshe lıtr sý ishý kerek?
6. Qazaqtyń qandaı ulttyq taǵamdaryn bilesiń?
7. Qandaı taǵamdardyń quramynda nárýyz mol bolady?
8. Kómirsýlarǵa qandaı zattar jatady?

Bilý: Á. «Jolǵa ne alý kerek?»
Jol sómkelerinde bıologıalyq termınder jazylǵan qaǵazdar bar. Oqýshylar termınderge túsinik berý kerek.
Termınder: silemeıli epıtelıı, dáneker ulpasy, aýyz qýysy, jutqynshaq, óńesh qaryn ash ishek, toq ishek, erin, urt, tis, qyzylıek, aran, tańdaı, keńirdek, tik ishek, ultabar, búrler, búıen, soqyrishek, apendıks,

Bularǵa jaýap bergen oqýshylar İİ satyǵa ótedi.

İİ. Shyńǵa jetý.
Aldyn ala shynyǵý. Synyp oqýshylary 4 topqa bólindi, óıtkeni shynǵa shyǵý joly qıyn, sondyqtan oǵan tártip, sergektik, aqyl - oı kerek.
A. «Tártip ornatý»:
Túsiný: Á. «Uıyqtamaı tyńda!» « Jaýabyn tap!»
1. Adamnyń asqazan beziniń bóletini
a) shyryn
v) hımozın
s) ptıalın
d) kúkirt qyshqyly
e) pepsın
2. Baýyr qaqpasynan ótetinder
a) silekeı beziniń ózegi
v) júıkeler
s) venalar
d) ót joly
e) arterıalar
3. Adamnyń kúrek tisteriniń sany
a) 2
v) 4
s) 6
d) 8
e) 10
4. Tildiń ushy qandaı dámdi sezedi?
a) tuzdy
v) ashyny
s) táttini
d) qyshqyldy
e) hosh ıisti

Taldaý: B. «Oılan tap».
Taqtada ( 4 topqa qysqa suraqtar beredi) asqorytý músheleri qurlysynyń sýreti ilingen. Jaýaptar «ıa» jáne «joq».
1. Mynaý aýyz qýysy ma? «Ia!»
2. Myna jutqynshaqtyń uzyndyǵy 11 - 12sm bulshyq eti me? «Ia!»
3. Dám sezý reseptorlary jumsaq tańdaıda ornalasqan ba? «Joq!»
4. As qorytý jáne tynys joldary jutqynshaqta qıylysady ma? «Iá!»
5. Adamda as qorytý jolynyń uzyndyǵy 3 - 5sm ma? «Joq!»
6. Baýyr asqorytý júıesine jatady ma? «Ia»
7. Ultabar ushynyń uzyndyǵy 5, 5 - 6 m ma? «Joq»
8. Soqyrishektiń uzyndyǵy 7 - 8 sm ma? «Ia»
Shyńǵa jetken oqýshylar – «Naǵyz álpınıster».

Jınaqtaý: İİ. Qarly burqasyn. (14 upaı)
«Birinshi asýdan asý».
Sáıkestendirý testi
As qorytý jolynyń eń kólemdi bólimi - 1. Baýyr
As qorytý jolynyń uzyn bóligi - 2. Uıqybez
Eń úlken asqorytý bezi - 3. Jutqynshaq
Jutqynshaqty asqazanmen jalǵastyratyn bólim - 4. Óńesh
Asty soryp, sińiretin bólimi - 5. Toq ishek
Qurt tárizdi ósindisi - apendıks bar - 6. Asqazan
Tómengi jaǵyna ót qaby jalǵasqan múshe - 7. Ash ishek

Qoldaný: İİ. Muzdyq. (16 upaı)
İ nusqa
Durys jaýaptardy belgilep, dápterge jazyńdar.
1. Qorekti zattar organızmde energetıkalyq jáne qurylystyq qyzmet atqarady.
2. Jutqynshaq asqorytý júıesiniń bir bóligi bolyp tabylady.
3. Asqazannyń silemeıli qabatynda ishek sólin bóletin kóptegen bezder bar.
4. Ash ishek – asqorytý jolynyń eń uzyn bóligi.
5. Uıqy bezi tek syrtqy sekresıa bezine jatady.

İİ nusqa
Durys jaýaptardy belgilep, dápterge jazyńdar.
1. Qarynnyń qabyrǵasyndaǵy biryńǵaısalaly bulshyqet talshyqtary úsh túrli baǵytta ornalasqan.
2. Naǵyz aýyz qýysynda jutqynshaq ornalasqan.
3. Jutylǵan tamaq jutqynshaq arqyly óńeshke túsedi.
4. Ash ishekte badamsha bezder ornalasqan.
5. Toq ishekte óte kóp bakterıalar bolady, olarǵa aǵzaǵa paıdaly.

İİİ nusqa
Durys jaýaptardy belgilep, dápterge jazyńdar.
1. Toq ishektiń ash ishekten bastalǵan jeri – soqyrishek dep atalady.
2. Tildegi bulshyqet talshyqtarynyń keıbir toby – uzyna boıy, ekinshi toby – kóldeneń, úshinshisi – tik baǵytta jatady.
3. Tildiń eki jıegi – táttini sezedi.
4. Qarynnyń óńeshpen jáne ultabarmen baılanysqan jerinde saqına tárizdi bulshyqetter bolady.
5. Ashishektiń silemeıli qabyqshasynda tuıyq óskin túrindegi búrler óte kóp.

İV nusqa
Durys jaýaptardy belgilep, dápterge jazyńdar.
1. Qaryn - ishi qýys qalyń bulshyqetti múshe.
2. Naǵyz aýyz qýysy sońǵy jaǵy aranmen shekteledi.
3. Taǵam quramynda nárýyz, maılar, kómirsýlar bolmaıdy.
4. Aýyz qýysyna 3 jup silekeı bezderiniń ózekteri ashylady.
5. Óńeshtiń uzyndyǵy 5, 5 - 6m - deı bolady.

İİİ. Tasty jartas. «Mıks» jattyǵý
Barlyq topqa asqazan, toq ishek, jutqynshaq, aýyz, qorǵanysh, qan, tamaq, jutady, ash ishek, qorytady.
Sabaq sońynda oqýshylar bilimi baǵalanyp, úzdik jaýabymen kózge túsip, bilim shyńyna jetken oqýshy «Naǵyz álpınıster» atanady.