Bıologıa páni sabaǵynda oqýshylardyń synı turǵydan oılaý qabiletin damytý
Qaraǵandy oblysy, Sátbaev qalasy
«№3 jalpy orta bilim beretin mektebi» KMM
bıologıa páni muǵalimi Kýanbekova J.J.
Bıologıa páni sabaǵynda oqýshylardyń synı turǵydan oılaý qabiletin damytý
Anotasıa
V dannoı rassmatrıvaıýtsá voprosy ızýchenıa tehnologıı krıtıcheskogo myshlenıa cherez chtenıe ı pısmo na ýrokah bıologıı.
In this article consider the problems of technology trial thinking through reading and writing at the biology lesson.
Elimizdiń prezıdenti N. Á. Nazarbaev aıtqandaı: «Qazirgi tańdaǵy bilim berý júıesiniń eń birinshi mindeti – syn turǵysynan oılaıtyn jáne aqparat aǵyndaryna beıimdelýge qabiletti adamdardy daıyndaý». Syn turǵysynan oılaý – Qazaqstandaǵy oqytý men oqýdy damytý úshin ózekti bolyp otyrǵan jetekshi zamanaýı pedagogıkalyq uǵym. «Syn turǵysynan oılaýdyń mańyzdy erekshelikteriniń biri onyń paıymdaýlardy taldaýǵa jáne qurlymdaýǵa, kásiptik qyzmet salasyna táýelsiz bilim alýǵa úıretýinde. Onyń sheńberinde «qalaı?», «qashan?» jáne «nelikten?» degen suraqtar qaralady».
«Sabaq berý jaı ǵana sheberlik emes, ol jańadan jańany tabatyn óner», - dep J. Aımaýytov aıtqandaı, bolashaqtyń búgingiden de nurly bolýyna yqpal etip adamzat qoǵamyn alǵa aparatyn kúsh tek bilimde ǵana ekenin dáleldeý. Syn turǵysynan oılaý baǵdarlamasynyń kez kelgen strategıalary qundy ári baǵaly. «Oı shaqyrý», «Semantıkalyq karta», «Venn dıagramsy», «Ortada qalamsap», «Kýbızm» t. b strategıalaryn qoldaný oqýshylardyń motıvasıasyn oıatyp yntalandyra túseri sózsiz. Ózin – ózi baǵalaı bilý strategıasy da oqýshylardyń kúsh jigerine senimdilik beredi. Synı turǵydan oılaý – synaý emes shyńdalǵan birin – biri tolyqtyrǵan oılaý deýge bolady. Jańa pedagogıkalyq tehnologıanyń erekshelikteri – ósip kele jatqan jeke tulǵany jan – jaqty damytý.
Bıologıa jáne geografıa sabaqtaryn « Syn turǵysynan oılaý» tehnologıasy negizinde quryp oqytý tásilin is – tájirıbeme engizý nátıjesi jetkinshekter boıynda mynadaı iskerlikter men daǵdylardy qalyptastyrýǵa bolatynyn baıqatty:
- árbir oqýshy óziniń jeke oıymen ómirge degen kózqarasymen jáne oılaý qabiletimen erekshelenedi;
- oıyn jańa aqparattar arqyly bildiredi;
- óz oılaryn tolyq, durys tujyrymdaıdy;
- ózderine paıdalana alady;
- jańa maǵynany óz izdenisi arqyly tabady;
- óz bilimine súıenip, máseleniń sheshimin durys taýyp, oıyn jetkize biledi.
Jańa pedagogıkalyq tehnologıalardyń erekshelikteri ósip kele jatqan jeke tulǵany jan – jaqty damytý.
Endi Abaı atamyzdyń myna óleń joldarynan úzindi keltirgim kelip tur:
Aqyryn júrip anyq bas,
Eńbegin ketpes dalaǵa.
Ustazdyq etken jalyqpas,
Úıretýden balaǵa – dep aıtqandaı qaı ustazdy alsaq ta, qaıtsem aldymda otyrǵan balaǵa jan – jaqty tereń bilim beremin dep, oqytýdyń, úıretýdiń ártúrli ádisterin izdestiredi.
Sabaq barysynda keıbir oqýshylarda qıynshylyqtar da kezdesedi. Bala sóıleý úshin ne isteý kerek? degen suraqqa jaýap retinde tek syn turǵysynan oılaýdy damytý baǵdarlamasy ǵana beredi. Bul baǵdarlamanyń strategıalary oqýshynyń oılaýyn damytýǵa, óz pikirin tujyrymdap aıtýǵa, batyl sóıleýge, kópshilik ortasynda ózin erkin ustaýǵa, ózine senimdi bolýǵa úıretedi..[3]
Praktıkalyq sabaqtar bolmasa, ǵylymı – tanymdyq mátinder men jumysqa arnalǵan kez – kelgen teorıalyq sabaq «Túrtip alý», Bilemin. Bilgim keledi. Úırendim. sıaqty strategıalardy qoldanǵan kezde tipten oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrady. 7 - synypta « Qulqaıyrgúldiler tuqymdasy» taqyrybyn ótkende, Bilemin. Bilgim keledi. Úırendim. baǵyty boıynsha kesteni toltyramyz.
B
1. Jemisi qurǵaq - qaýashaq nemese bir tuqymdy jańǵaqsha.
2. Qulqaıyrgúldiler - tuqymdasynyń ókili maqta.
3. Maqta tuqymynan maqta maıy, maqta mamyǵy, taǵamǵa jáne tehnıkalyq maqsatta qoldanylady.
4. Ózbekstanda ósedi
B
Shıt talshyqtary taza jasýnyqtan (klechatkı) turady.
Óte shıratylǵan sondyqtan toqyma materıaly retinde paıdalanady.
Ú
Qulqaıyrgúldiler tuqymdasynan 9 tuqymdas bar ekendigi.
Baobab - qulqaıyrǵa óte uqsas aǵash tekti ósimdik.
Maqtanyń ashylmaı qalǵan nemese shala ashylǵan qaýashaǵyn kósek deıdi.
Shıtti maqtadan taza maqta óndiriledi.
«Ósimdikterdiń kóptúrliligi» degen taqyrypty ótkende mátindi bólip jazý strategıasynda óz oılaryn kórsete biledi. Onda oqýshylarǵa ósimdikterdi qorǵaý úshin qandaı sharalar qajet? degen problemaly suraq berilgen bolatyn. Esse jazý kezinde «Ósimdik tabıǵattyń bir bóligi, qorshaǵan ortany, ósimdikti qorǵaýymyz kerek. Eger aınalamyzda aǵashtar, gúlder bolmasa, qalamyz ádemi bolmas edi. Olar bizge sulýlyq syılaıdy. Eger men úlken bıznesmen bolsam, ósimdikterdi qorǵaýǵa arnaıy qarjy bóler edim. Ósimdikterdi qorlaǵan adamdarǵa tıisti aıyppul taǵar edim» dep óz oılaryn ashyq aıta alady.
6 - synypta «Janýarlardyń kóbeıý erekshelikteri» taqyryby boıynsha úı tapsyrmasyn suraǵan kezde semantıkalyq kartany paıdalanýǵa bolady.
«№3 jalpy orta bilim beretin mektebi» KMM
bıologıa páni muǵalimi Kýanbekova J.J.
Bıologıa páni sabaǵynda oqýshylardyń synı turǵydan oılaý qabiletin damytý
Anotasıa
V dannoı rassmatrıvaıýtsá voprosy ızýchenıa tehnologıı krıtıcheskogo myshlenıa cherez chtenıe ı pısmo na ýrokah bıologıı.
In this article consider the problems of technology trial thinking through reading and writing at the biology lesson.
Elimizdiń prezıdenti N. Á. Nazarbaev aıtqandaı: «Qazirgi tańdaǵy bilim berý júıesiniń eń birinshi mindeti – syn turǵysynan oılaıtyn jáne aqparat aǵyndaryna beıimdelýge qabiletti adamdardy daıyndaý». Syn turǵysynan oılaý – Qazaqstandaǵy oqytý men oqýdy damytý úshin ózekti bolyp otyrǵan jetekshi zamanaýı pedagogıkalyq uǵym. «Syn turǵysynan oılaýdyń mańyzdy erekshelikteriniń biri onyń paıymdaýlardy taldaýǵa jáne qurlymdaýǵa, kásiptik qyzmet salasyna táýelsiz bilim alýǵa úıretýinde. Onyń sheńberinde «qalaı?», «qashan?» jáne «nelikten?» degen suraqtar qaralady».
«Sabaq berý jaı ǵana sheberlik emes, ol jańadan jańany tabatyn óner», - dep J. Aımaýytov aıtqandaı, bolashaqtyń búgingiden de nurly bolýyna yqpal etip adamzat qoǵamyn alǵa aparatyn kúsh tek bilimde ǵana ekenin dáleldeý. Syn turǵysynan oılaý baǵdarlamasynyń kez kelgen strategıalary qundy ári baǵaly. «Oı shaqyrý», «Semantıkalyq karta», «Venn dıagramsy», «Ortada qalamsap», «Kýbızm» t. b strategıalaryn qoldaný oqýshylardyń motıvasıasyn oıatyp yntalandyra túseri sózsiz. Ózin – ózi baǵalaı bilý strategıasy da oqýshylardyń kúsh jigerine senimdilik beredi. Synı turǵydan oılaý – synaý emes shyńdalǵan birin – biri tolyqtyrǵan oılaý deýge bolady. Jańa pedagogıkalyq tehnologıanyń erekshelikteri – ósip kele jatqan jeke tulǵany jan – jaqty damytý.
Bıologıa jáne geografıa sabaqtaryn « Syn turǵysynan oılaý» tehnologıasy negizinde quryp oqytý tásilin is – tájirıbeme engizý nátıjesi jetkinshekter boıynda mynadaı iskerlikter men daǵdylardy qalyptastyrýǵa bolatynyn baıqatty:
- árbir oqýshy óziniń jeke oıymen ómirge degen kózqarasymen jáne oılaý qabiletimen erekshelenedi;
- oıyn jańa aqparattar arqyly bildiredi;
- óz oılaryn tolyq, durys tujyrymdaıdy;
- ózderine paıdalana alady;
- jańa maǵynany óz izdenisi arqyly tabady;
- óz bilimine súıenip, máseleniń sheshimin durys taýyp, oıyn jetkize biledi.
Jańa pedagogıkalyq tehnologıalardyń erekshelikteri ósip kele jatqan jeke tulǵany jan – jaqty damytý.
Endi Abaı atamyzdyń myna óleń joldarynan úzindi keltirgim kelip tur:
Aqyryn júrip anyq bas,
Eńbegin ketpes dalaǵa.
Ustazdyq etken jalyqpas,
Úıretýden balaǵa – dep aıtqandaı qaı ustazdy alsaq ta, qaıtsem aldymda otyrǵan balaǵa jan – jaqty tereń bilim beremin dep, oqytýdyń, úıretýdiń ártúrli ádisterin izdestiredi.
Sabaq barysynda keıbir oqýshylarda qıynshylyqtar da kezdesedi. Bala sóıleý úshin ne isteý kerek? degen suraqqa jaýap retinde tek syn turǵysynan oılaýdy damytý baǵdarlamasy ǵana beredi. Bul baǵdarlamanyń strategıalary oqýshynyń oılaýyn damytýǵa, óz pikirin tujyrymdap aıtýǵa, batyl sóıleýge, kópshilik ortasynda ózin erkin ustaýǵa, ózine senimdi bolýǵa úıretedi..[3]
Praktıkalyq sabaqtar bolmasa, ǵylymı – tanymdyq mátinder men jumysqa arnalǵan kez – kelgen teorıalyq sabaq «Túrtip alý», Bilemin. Bilgim keledi. Úırendim. sıaqty strategıalardy qoldanǵan kezde tipten oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrady. 7 - synypta « Qulqaıyrgúldiler tuqymdasy» taqyrybyn ótkende, Bilemin. Bilgim keledi. Úırendim. baǵyty boıynsha kesteni toltyramyz.
B
1. Jemisi qurǵaq - qaýashaq nemese bir tuqymdy jańǵaqsha.
2. Qulqaıyrgúldiler - tuqymdasynyń ókili maqta.
3. Maqta tuqymynan maqta maıy, maqta mamyǵy, taǵamǵa jáne tehnıkalyq maqsatta qoldanylady.
4. Ózbekstanda ósedi
B
Shıt talshyqtary taza jasýnyqtan (klechatkı) turady.
Óte shıratylǵan sondyqtan toqyma materıaly retinde paıdalanady.
Ú
Qulqaıyrgúldiler tuqymdasynan 9 tuqymdas bar ekendigi.
Baobab - qulqaıyrǵa óte uqsas aǵash tekti ósimdik.
Maqtanyń ashylmaı qalǵan nemese shala ashylǵan qaýashaǵyn kósek deıdi.
Shıtti maqtadan taza maqta óndiriledi.
«Ósimdikterdiń kóptúrliligi» degen taqyrypty ótkende mátindi bólip jazý strategıasynda óz oılaryn kórsete biledi. Onda oqýshylarǵa ósimdikterdi qorǵaý úshin qandaı sharalar qajet? degen problemaly suraq berilgen bolatyn. Esse jazý kezinde «Ósimdik tabıǵattyń bir bóligi, qorshaǵan ortany, ósimdikti qorǵaýymyz kerek. Eger aınalamyzda aǵashtar, gúlder bolmasa, qalamyz ádemi bolmas edi. Olar bizge sulýlyq syılaıdy. Eger men úlken bıznesmen bolsam, ósimdikterdi qorǵaýǵa arnaıy qarjy bóler edim. Ósimdikterdi qorlaǵan adamdarǵa tıisti aıyppul taǵar edim» dep óz oılaryn ashyq aıta alady.
6 - synypta «Janýarlardyń kóbeıý erekshelikteri» taqyryby boıynsha úı tapsyrmasyn suraǵan kezde semantıkalyq kartany paıdalanýǵa bolady.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
