InfoHub Logo

«Al, Keńeke! Qalaı úı-ishi, mal-jan, bala-shaǵa aman ba? Qadirli Saqyp jeńgemiz de densaýlyqtyń arqasynda shapqylap júrgen bolar?

Al, Keńeke! Bizden amandyq bilmek bolsańyz jaratylys bergen dáýlettiń arqasynda tıisti ǵylym jolynda bar ómirdi sarp etip júrip jatyrmyz. Kirgen kiris bolmasa, shyqqan shyǵynymyz joq, áıteýir. Qala ishi anada ózińiz kórgendeı.

Sizge aıtarlyqtaı jańalyq: ózińizdiń Perızat kelinińiz bir trýmo aldy. Úsh qanatty úlken sharaınany orystar solaı deıdi ǵoı. Bilmeıtin bolsańyz jadyńyzǵa ustarsyz.

Endi ne aıtýǵa bolady sizge? Ie, bálendeı aıta qalarlyq eshteńe joq endi. Aıtpaqshy, umytyp barady ekem ǵoı. Ie, ıe zarplat jáıin aıtpappyn ǵoı. Anada bizdiń mekeme jalýnany qysqartady, onyń esesine jazǵan ǵylymı eńbekke gonorar tóleıdi, degen bir qańqý tarap ketken bolatyn. Ǵylym jolynda bar ómirimizdi sarp etip, uıqy, kúlki kórmeı balyq kózdenip júrgende jalýnany qysqartatyny jaramaǵan eken, qaıta ósirýi durys edi, — dep qynjylyp júrýshi edik, áıteýir, jaratylys bergen dáýlettiń arqasynda azaıtqan da, kóbeıtken de joq. Kóbeıtpese, kóbeıtpeı-aq qoısyn. Azaıtpasa bolǵany da. Gonorar tabamyn dep qalamyńdy qashanǵy súıreńdete beresiń!

Aıtpaqshy, gonorar demekshi, ádebıettik nasledıe haqynda... Ózińiz aldyryp oqyp turam dep biraz pikir aıtqan ana bir jýrnal bar edi ǵoı, sonda jarıalanǵan maqalamdy aıtpaı ketip barady ekem-aý. Ie, sonda ádebıettik nasledıe jaıynda shyqqan maqalam bolatyn. Kórgen bolarsyz-aý. Sony osyndaǵy bir qadirli úlken adamymyz oqyp shyǵypty. Sol kisi bir jıynda «Jetiskenov Qudaıberdi myna maqalasyna qaraǵanda jerebes naýkı eken» — dep saldy. Jurt dý kúldi. Men de kúldim. Kúlsem de oılanyp qalyp edim. Onym bos bekershilik eken. «Jerebestiń» «aıǵyr» degennen basqa «abyz» degen maǵynasy bar eken . Al «ǵylymnyń abyzy» dese, ar jaǵynda «naǵyzy» degen sóz turǵanyn ózińiz de túsinesiz ǵoı.

Siz ketkennen keıingi az ǵana jańalyq qýanyshymyz, mine, osyndaı, Keńeke.

Al Keńeke!

«Jas jastyń tilegi bir, jibektiń túıini bir». «Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıini bar» degendeı, siz kári, men jas bolsam da, tilegi bir adamdarmyz ǵoı. Sózimniń toq eterin aıtaıyn endi.

Siz ǵoı anada jubaıyńyz Saqyp ekeýińiz bizdikine kelip, biraz kún aýnap-qýnap jatyp kettińiz. Kelerińizde bizdiń qadirli jıen Kádirbaıdyń atyn atap keldińiz. Sizdiń ózińizden túsingenim sizdiń jamaǵatyńyz Saqyp jeńgeıdiń inisi bizdiń Kádirbaı úıindegi jıen kelinniń tórkin jaǵyndaǵy bireýdiń qyzyna úılengen eken. Sodan keıin men sizdi Kádirbaı jıenge quda, maǵan ilik-shatys dep qabyldadym. Perızat kelinińiz ekeýimizde es qalǵan joq. Barymyzdy aldaryńyzǵa tarttyq. Iilip jastyq, jatyp tósek boldyq. Qoldan kelgenshe syılap baqtyq. Tipti mal bazary men tolkýshkaǵa aparaıyq dep te nıet bildirdik. Biraq Saqyp jeńgeı ekeýiń «mal tańsyq pa bizge! Barokla degen aýylda da bar. Teatrlaryńdy kórsetińder dedińizder ǵoı. Sonda da bir kóldeneń sóz aıttyq pa? Qabaq shyttyq pa? Degenderińizdi múltiksiz oryndap dramaǵa da apardyq. Opernyıǵa da apardyq. Talaı oıyndardy kórdińizder. Saqyp jeńgeı sonda bizge «Táńir jarylqasyn, órkenderiń óssin!» demedi me.

Sonymen sizderdiń aýylǵa attanar ýaqyttaryńyz da boldy. Qoshtasyp turyp Perızat kelinińiz ekeýmizge kóp alǵys - rahmet aıttyńyzdar. Biz de sizderge razy bolyp qaldyq. Nesin jasyraıyn. Sizderdiń arqalaryńyzda biz de buryn kórmegen postanovkalardy kórdik qoı. Ol úshin sizderge de kóp-kóp rahmet. Perızat kelinińiz «Ózderi birdeńe basy chıstáı, kúltornáı qarttar eken» dep kópke deıin aýzynan tastamaı júrdi.

Sóıtken siz maqtaǵan qyzdyń kebin kıip, elińizge barǵan soń, «Jetiskenov Qudaıberdi baı-aq turady eken. Biraq gazet aldyryp oqymaıdy eken. Tym bolsa úıinde bir kitap bolsaıshy!» — dep jurtqa jaıyp jiberipsiz. Sonyńyzdy Perızat kelinińiz estip ókpelep qaldy: «Qolymnan dám tatqan kisi edi. Onysy nesi» — dep. Ie, áıel degen ókpelemese, júre almaıtyn halyq qoı. Áńgime ókpede emes. Birer erekshe jaı bar edi. Siz ony ańǵarmapsyz. Men sizge ádeıi arnap hat jazǵanda sony baıandaıyn dep otyrmyn. «Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıini bar» desek, sol túıin mynadaı: «Tym bolmasa, úıinde bir kitaby bolsaıshy!» — Qadirli Keńeke! Osy bir sózdi siz qalaı aýzyńyz baryp aıta aldyńyz eken? Soǵan meniń tańym bar. Ras, meniń úıimde kitap joǵy ótirik emes. Biraq meniń ózim she? Men ózim sol kitapty jazýshy emespin be? Soǵan qalaı oı júgirte almadyńyz eken, Keńeke! Ári kitap jaz, ári kitap satyp al! Sonda ne bolǵany. «Óziń úshin eńbek etseń, ózi úshin ottaǵan haıýannyń birisiń», — dep Abaı dana aıtqandaı. Kitapty óziń satyp alý úshin ǵana jazsań, ólim ǵoı. Ie, kókeıińizde «kórkem ádebıet kitaptaryn nege jınamaısyń? » degen sóz otyr ǵoı.

Oǵan da jaýap daıyn. Óziń túgel ákeńdi de bilemin degendeı men ondaı kitaptar túgil olardy jazǵan jazýshylardyń ózderin de bilemin. Birimen preferans, ekinshisimen bıllıard oınaısyń. Úshinshileri bizdiń mekemege de kelip turady. Tórtinshilerimen qonaqta birge bolasyń. Al qalǵandaryn bylaı tanısyń.

Ózińiz aıtyńyzshy, eger kitap oqymasam, bilimsiz bolsam, «jerebes naýkı» — dep nege aıtady meni? Bul sózińizdiń ústirt aıtylǵan sóz ekenin ózińiz de ańǵarǵan bolarsyz endi.

Al, endi «gazet oqymaıdy eken» — degen sózińizge keleıik. Batyl aıtsam ókpelemeńiz, Keńeke! Bul da qate pikir. Gazetti oqý, keregin qorytyp alý bylaı tursyn, onyń qalaı shyǵatynyn da bilemin. «Metrompaj», «ottıske», «nabor», «lınatıp», «klıshe» degen termınderdi estigenińiz bar ma, sirá. Al men onyń bárin de bilemin. Ras, men úıge gazet jazdyryp almaımyn. Men jazdyryp aldyrmasam da, men istegen mekeme jazdyryp aldyrmaı ma? Gazet jazdyryp aldyrmasa, onyń ózi qandaı mekeme bolǵany sonda? Osy arasyn oıladyńyz ba siz?

Jarǵaq qulaǵymyz jastyqqa tımeı tańǵy segizde jyly tósegimizden turyp, toǵyzǵa qyzmetke ketip, sodan keshke muzdy aıaq bolyp bir-aq oralyp júrgenimdi ózińiz kórmedińiz be? Uzaqty kún sonda gazet oqymaǵanda ne bitiredi dep oılap edińiz? Árıne «shoshqa taǵalady» degen oı sizdiń basyńyzǵa da kelmeıtinin men jaqsy bilemin. Bar ǵumyrdy onsyz da ǵylym jolyna sarp etip júrgende, mekemede otyryp tesil qaǵazǵa, úıde otyryp tesil, sonda densaýlyqtan ne qalady? Oılańyzshy ózińiz? Onyń ústine úıge kelgen soń, qatynyńa, bala-shaǵalaryńa qaraý degen bar emes pe? Úı sharýasy degen, bazar bazarlaý degen qaıda? Tamaq ishýiń, tynyǵýyń, kóshege shyǵyp progýlka jasaýyń, uıyqtaýyń, taǵy sondaılar tolyp jatqan joq pa! Tipti oıda-joqta bir joldastaryń sap ete qalady. Men gazet oqıtyn edim, sender ketińder dep qalaı aıtasyń! Bolmasa bir tanysyń qonaqqa shaqyra qalady. Gazet oqımyn dep oǵan qalaı barmaı qalasyń! Taǵy da sondaı myń túrli ister bar emes pe? Onyń bárin nesine táptishteı terip aıta bereıin.

Aı, Keńeke - aı! Men sizge ókpelemeımin ǵoı. Sonda da ózińiz bir sharýa baqpaǵan adamsha sóılep ketipsiz dál bul jerde. Ókinishti-aq. Ony endi ózińiz de túsinip, qynjylyp otyrǵan bolarsyz. Biraq men sizge aǵat sóıledińiz dep ókpelemeımin. Oǵan qysylmańyz. Árkimniń bir jetken jeri bolady ǵoı. Men ony jaqsy túsinemin. Sizge aıyp joq.

Hosh saý bolyńyz. Ǵylymı sálemmen sizdi qurmetteýshi Ǵylym kandıdaty Qudaıberdi Jetiskenov».

Oqýshynyń esine! Men bul hatty Taılan dosymnyń maǵan syılaǵan dápteriniń arasynan taptym. Tegi, asyǵys jazylsa kerek. Logıkasy myqty, dáleldi bolǵanymen biraz gramatıkalyq qateler ketip qalypty. Túzep oqýlaryńyz suralady. (S. Sh.)

---