Ata-babalarymyzdan qalǵan salt-dástúrdiń biri - «Erýlik»
Taqyryby: Ata - babalarymyzdan qalǵan salt - dástúrdiń biri - «Erýlik»
Mazmuny:
1. Kirispe
Qazaqtyń salt - dástúrleri degenimiz ne?
2. Zertteý bólimi
1. Erýlik týraly túsinik.
2. Erýlikke qatysty qazaqtyń salt - dástúrleri:
• Erý
• Kórshi
• Aırylysar kóje
• Meımandostyq
3. Erýlikke baılanysty maqal - mátelder.
4. Qorytyndy bólim
Ata saltyń – asyl qazynań.
5. Ádebıetter tizimi
Zertteý jumysynyń taqyryby: Ata - babalarymyzdan qalǵan salt - dástúrdiń biri - « Erýlik»
Jumystyń maqsaty:
Qazaq halqynyń kóneden kele jatqan salt - dástúrleri, yrymdary óte kóp. Qazaq «qazaq» degen atyn osy kezge deıin qazaqı salt - dástúrlerimen, yrymdarymen, toı - mereke, ádep - ǵuryptarymen talaı eldi tań qaldyryp keledi. Táýelsiz elimizde ata – babamyzdyń qaldyrǵan asyl murasyn qadirlep, joǵalǵandy jańǵyrtyp, qaıta jańartatyn endigi bolashaq urpaq - bizdiń qolymyzda.
Jumystyń mindetteri:
1. Qazaqtyń salt – dástúrleriniń biri -«Erýlik»tarıhyna zer salý.
2.«Erý», «Kórshi», «Aırylysar kóje»salttaryn ajyrata bilý.
3. Erýliktiń bala tárbıesindegi mańyzyna toqtalý
4. Synyptas dostaryma «Erýlik»týraly aıtý, izdený jumysymmen tanystyrý.
Zertteý jumysynyń ózektiligi:
Qazaq - kóne dáýirden bastaý alatyn kúrdeli de baı tarıhy, san qyrly mádenıeti, ózindik ıgi ǵuryp - dástúri bar, peıili óziniń baıtaq dalasyndaı keń de qonaqjaı halyq. Ata - babalarymyzdyń salt - dástúrleri, sonyń ishinde «Erýlik» salty jaıly izdenip, zerttep, taldaý jasaý, úırený.
Kirispe:
Ata dástúrin ardaqtaý - qazaqtyń halyq pedagogıkasynyń ulttyq ujdany.
«Atadan bala týsaıshy, ata jolyn qýsaıshy» dep, halyq atadan balaǵa mura bolyp kele jatqan jaqsy qasıetterdi kelesi urpaqtyń boıyna sińirip, izgilikke tárbıeleıdi. Ata dástúri boıynsha eń áýeli ákeni, sodan soń atany, ata - babany qurmettep, solardyń aldynda urpaqtyq qaryzdardy óteý – keıingi urpaqtyń mindeti. Ol urpaqtyq boryshtar: ananyń aq sútin, eńbegin óteý, ata dástúrlerin qurmettep, odan ári ol dástúrlerdi jalǵastyrý, adamgershilik qaǵıdalardy qaltqysyz oryndaý bolyp tabylady. Táýelsiz memleketimizde ata – babamyzdan qalǵan qazynanyń biri salt – dástúrlerdi umytý múmkin emes. Endeshe osy eldiń erteńi jasóspirimderge salt - dástúrimizdi nasıhattaı otyryp, ǵasyrdan – ǵasyrǵa jalǵasyp kele jatqan tárbıe kózin maqsat etý. Ár jumysty ulttyq negizde qura otyryp, halqymyzdyń tamasha salt - dástúriniń biri «Erýlik» jóninde keıingi urpaq jan – jaqty bilýi tıis dep oılaımyn.
Salt - dástúr degenimiz ne? Qazaq etnopedagogıkasynyń úlken bir salasy qazaq halqynyń salt - dástúri bolyp tabylady. Halyqtyń ıgi ádetteri daǵdylana kele ádet - ǵuryptar, salt – dástúrlerge halyqtyń ómirinde qalyptasqan salt - dástúrler salt - sana bolyp qalǵan. Halyqtyń salt – dástúrleri, rásimder men jón - joralǵylar, yrymdar men tyıymdar, túrli senimder ómirde qoldanys taýyp keledi. Onyń bári damyp, tolysyp, jańaryp otyrady. Qazaq halqynyń salt - dástúrleri osy ulttyń minez - qulqyn, qasıetterin kórsetedi. Keıbir salt - dástúrler men ádet - ǵuryptar sol halyqtyń turmysyna, tárbıesi men minezi, senimine, yrymyna qaraı qalyptasyp keledi. Qazaq «At tuıaǵyn taı basar» dep keıingi urpaqtyń ata saltyn buzbaýyn, umytpaýyn talap etedi.
Salt - kásipke, senimge, tirshilikke baılanysty ádet - ǵuryp, dástúr. Ol urpaqtan - urpaqqa aýysyp otyrady. Ýaqyt ótken saıyn saltqa ózgeris enip, ózgerip, qoǵamǵa baılanysty beıimdelip keledi. Jańa qoǵamdyq qatynasqa saı kelmeıtin dástúrler yǵysyp, ómirge qajetti jańalary damyp otyrady.
Dástúr - urpaqtan - urpaqqa aýysatyn, tarıhı qalyptasqan normalar men úrdister. Ol - qoǵamdyq uıymdar men halyqtyń minez - qulqynyń, is - áreketiniń rýhanı negizi. Dástúr mádenıetpen tyǵyz baılanysty, sondyqtan mádenıeti damyǵan el dástúrge de baı. Ata - anany qurmetteý, úlkendi syılaý, adaldyq, ádeptilik, meıirimdilik sezimderi ozyq dástúrlerge jatady.
Qasıetti qazaq halqynyń salt – dástúrleri óte kóp. Sonyń ishinde qazirgi kezde umytylyp bara jatqan salt – dástúrimizdiń biri –«Erýlik» týraly izdenip, sony sizderge usynyp otyrmyn. Ata - babalarymyz ulttyq dástúrinde joly túsip, úıine at basyn tiregen jolaýshy - qudaıy qonaqqa mal soıyp, keń dastarqan jaıyp, dám - tuzyn tatqyzatyn. Jańa qonysty betke alyp, aýyl tusynan ótpekshi kósh adamdaryna aq jaýlyqty analar zereńderi toly aq - qymyz, shubat, aıran usynǵan. Tústendirip ne qona jatqyzyp syıly meımanǵa laıyq kádeli qonaqasy bergen. «Kósh kólikti, kórikti bolsyn» desip attandyrǵan. Aýylǵa, úıge qońsy qonǵan otbasyna erýlik ataýly dámdestik syıly dastarqan jaıylǵan. Jańa ǵana shańyraq kótergen jas jubaılar da kórshi - kólemin shaqyryp, «Tana taǵar» ataýly alǵashqy qonaǵasyn usynǵan.
Mazmuny:
1. Kirispe
Qazaqtyń salt - dástúrleri degenimiz ne?
2. Zertteý bólimi
1. Erýlik týraly túsinik.
2. Erýlikke qatysty qazaqtyń salt - dástúrleri:
• Erý
• Kórshi
• Aırylysar kóje
• Meımandostyq
3. Erýlikke baılanysty maqal - mátelder.
4. Qorytyndy bólim
Ata saltyń – asyl qazynań.
5. Ádebıetter tizimi
Zertteý jumysynyń taqyryby: Ata - babalarymyzdan qalǵan salt - dástúrdiń biri - « Erýlik»
Jumystyń maqsaty:
Qazaq halqynyń kóneden kele jatqan salt - dástúrleri, yrymdary óte kóp. Qazaq «qazaq» degen atyn osy kezge deıin qazaqı salt - dástúrlerimen, yrymdarymen, toı - mereke, ádep - ǵuryptarymen talaı eldi tań qaldyryp keledi. Táýelsiz elimizde ata – babamyzdyń qaldyrǵan asyl murasyn qadirlep, joǵalǵandy jańǵyrtyp, qaıta jańartatyn endigi bolashaq urpaq - bizdiń qolymyzda.
Jumystyń mindetteri:
1. Qazaqtyń salt – dástúrleriniń biri -«Erýlik»tarıhyna zer salý.
2.«Erý», «Kórshi», «Aırylysar kóje»salttaryn ajyrata bilý.
3. Erýliktiń bala tárbıesindegi mańyzyna toqtalý
4. Synyptas dostaryma «Erýlik»týraly aıtý, izdený jumysymmen tanystyrý.
Zertteý jumysynyń ózektiligi:
Qazaq - kóne dáýirden bastaý alatyn kúrdeli de baı tarıhy, san qyrly mádenıeti, ózindik ıgi ǵuryp - dástúri bar, peıili óziniń baıtaq dalasyndaı keń de qonaqjaı halyq. Ata - babalarymyzdyń salt - dástúrleri, sonyń ishinde «Erýlik» salty jaıly izdenip, zerttep, taldaý jasaý, úırený.
Kirispe:
Ata dástúrin ardaqtaý - qazaqtyń halyq pedagogıkasynyń ulttyq ujdany.
«Atadan bala týsaıshy, ata jolyn qýsaıshy» dep, halyq atadan balaǵa mura bolyp kele jatqan jaqsy qasıetterdi kelesi urpaqtyń boıyna sińirip, izgilikke tárbıeleıdi. Ata dástúri boıynsha eń áýeli ákeni, sodan soń atany, ata - babany qurmettep, solardyń aldynda urpaqtyq qaryzdardy óteý – keıingi urpaqtyń mindeti. Ol urpaqtyq boryshtar: ananyń aq sútin, eńbegin óteý, ata dástúrlerin qurmettep, odan ári ol dástúrlerdi jalǵastyrý, adamgershilik qaǵıdalardy qaltqysyz oryndaý bolyp tabylady. Táýelsiz memleketimizde ata – babamyzdan qalǵan qazynanyń biri salt – dástúrlerdi umytý múmkin emes. Endeshe osy eldiń erteńi jasóspirimderge salt - dástúrimizdi nasıhattaı otyryp, ǵasyrdan – ǵasyrǵa jalǵasyp kele jatqan tárbıe kózin maqsat etý. Ár jumysty ulttyq negizde qura otyryp, halqymyzdyń tamasha salt - dástúriniń biri «Erýlik» jóninde keıingi urpaq jan – jaqty bilýi tıis dep oılaımyn.
Salt - dástúr degenimiz ne? Qazaq etnopedagogıkasynyń úlken bir salasy qazaq halqynyń salt - dástúri bolyp tabylady. Halyqtyń ıgi ádetteri daǵdylana kele ádet - ǵuryptar, salt – dástúrlerge halyqtyń ómirinde qalyptasqan salt - dástúrler salt - sana bolyp qalǵan. Halyqtyń salt – dástúrleri, rásimder men jón - joralǵylar, yrymdar men tyıymdar, túrli senimder ómirde qoldanys taýyp keledi. Onyń bári damyp, tolysyp, jańaryp otyrady. Qazaq halqynyń salt - dástúrleri osy ulttyń minez - qulqyn, qasıetterin kórsetedi. Keıbir salt - dástúrler men ádet - ǵuryptar sol halyqtyń turmysyna, tárbıesi men minezi, senimine, yrymyna qaraı qalyptasyp keledi. Qazaq «At tuıaǵyn taı basar» dep keıingi urpaqtyń ata saltyn buzbaýyn, umytpaýyn talap etedi.
Salt - kásipke, senimge, tirshilikke baılanysty ádet - ǵuryp, dástúr. Ol urpaqtan - urpaqqa aýysyp otyrady. Ýaqyt ótken saıyn saltqa ózgeris enip, ózgerip, qoǵamǵa baılanysty beıimdelip keledi. Jańa qoǵamdyq qatynasqa saı kelmeıtin dástúrler yǵysyp, ómirge qajetti jańalary damyp otyrady.
Dástúr - urpaqtan - urpaqqa aýysatyn, tarıhı qalyptasqan normalar men úrdister. Ol - qoǵamdyq uıymdar men halyqtyń minez - qulqynyń, is - áreketiniń rýhanı negizi. Dástúr mádenıetpen tyǵyz baılanysty, sondyqtan mádenıeti damyǵan el dástúrge de baı. Ata - anany qurmetteý, úlkendi syılaý, adaldyq, ádeptilik, meıirimdilik sezimderi ozyq dástúrlerge jatady.
Qasıetti qazaq halqynyń salt – dástúrleri óte kóp. Sonyń ishinde qazirgi kezde umytylyp bara jatqan salt – dástúrimizdiń biri –«Erýlik» týraly izdenip, sony sizderge usynyp otyrmyn. Ata - babalarymyz ulttyq dástúrinde joly túsip, úıine at basyn tiregen jolaýshy - qudaıy qonaqqa mal soıyp, keń dastarqan jaıyp, dám - tuzyn tatqyzatyn. Jańa qonysty betke alyp, aýyl tusynan ótpekshi kósh adamdaryna aq jaýlyqty analar zereńderi toly aq - qymyz, shubat, aıran usynǵan. Tústendirip ne qona jatqyzyp syıly meımanǵa laıyq kádeli qonaqasy bergen. «Kósh kólikti, kórikti bolsyn» desip attandyrǵan. Aýylǵa, úıge qońsy qonǵan otbasyna erýlik ataýly dámdestik syıly dastarqan jaıylǵan. Jańa ǵana shańyraq kótergen jas jubaılar da kórshi - kólemin shaqyryp, «Tana taǵar» ataýly alǵashqy qonaǵasyn usynǵan.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Sabaq taqyryby: +1+1; - 1 - 1 túrindegi qosý men azaıtý
