InfoHub Logo

Túlki, qasqyr, jolbarys, túıe tórteýi joldas bolypty. Tapqandaryn birge jınap, udaıy birge júripti. Sodan keıin qys ketip, jaz bolady, jyrtqyshtardyń burynǵydan da tabystary azaıyp, qaryndary ashady, túıe bolsa jegeni shóp, semiredi. Bir kúni túıe jaıylyp ketkende, túlki qasqyr men jolbarysqa:

         — Myna túıeni jeıik, – deıdi.

         Jolbarys:

         — Ańǵal emes pe, túıe kóne me? – deıdi.

         Qasqyr:

         — Joldas qoı, – deıdi.

         Sonda túlki:

         — Áı, Jáke-aı, Qaseke-aı! Ózin rıza qylyp, men kóndirsem, bola ma? – deıdi.

         — Iá, ózi kónse, bolsyn! – deıdi jolbarys.

         Keshke túıe keledi. Kúıreýik alabota jep kúısep jatady. Sodan keıin túıege túlki kelip bylaı deıdi:

         — Oı, túıe, sen kóp oılap, kózińdi jumyp, kúısep jatyrsyń? Senimen biz birtalaı ýaqyt joldas boldyq. Qys ketip, mine, jaz boldy. Toǵaıǵa sý jaıylyp, maldyń bári qyrǵa ketedi. Myna Jókeń bolsa qyrǵa shyǵa almaı, qarny ashyp jatyr. Qasekeń bolsa, kún ystyq maıtaban bolyp júgire almaı, malǵa shaba almaı qaljyrap jatyr. Tyshqan in saqtap, qaz-úırek kól saqtap, qoıan jataq saqtap, maǵan da qıyn boldy. Eski jurttan súıek-saıaq, qalǵan-qutqan alyp kelgenim eshteńe bolmady. Endi qalaı boldy? Sen bolsań, shóp jep toıyp jatyrsyń, et jemeısiń. Sondyqtan seni jeı turaıyq dep men, Qasekeń, Jókeń bolyp aqyldasyp otyrmyz. Oǵan qalaı qaraısyń?

         Sonda túıe:

         — Oıbaı, ne deısiń, ólip qalmaımyn ba? – deıdi.

         Sonda túlki aıtady:

         — Áı, Túıe, boıyń úlken bolǵanmen, sende aqyl joq eken! Men aıtaıyn, sen tyńda! Qystygúni qar jaýady, shóp qýraıdy. Sonda biz seniń jeıtin shóbińdi qamdap, jınap qoıamyz jáne qıamet kúni qaıta jan kiredi. Ol qalaı, oılashy? Biz jesek, seniń súıegińdi jemeımiz, etińdi jeımiz. Qysty kúni biz kóp mal tabamyz. Sonan soń etińdi tóleımiz.

         Sonda ańǵal túıe:

         — Tóleıtin bolsańdar, meıilderiń, jeımin deseńder, jeńder! – depti.

         — Ondaı bolsa, biz de aqyldasaıyq, basqa tamaq tabylsa, qaryzdanyp qaıtemiz, – dep, túlki túıeniń qasynan turyp ketedi.

         Túlki Qasqyr men Jolbarysqa keledi.

         — Túıeni kóndirip keldim, biraq qalaı jeımiz? Meniń aqyl-aılam bolmasa, qaıratym joq qoı. “Qasqyr joldasyna qastyq qylmaıdy” degen burynǵynyń sózi bar. Qasekeńniń de yńǵaıy kelmes, – deıdi.

         — Iá, Jókeń bolmasa, men joldasyma aldap qastyq qyla almaımyn, – deıdi Qasqyr.

         — Al, Jóke, ne iste deısiń? – deıdi túlki.

         — Mende qara kúsh bolmasa, qaıbir aqyl bar, áli de bolsa, qalaı jeýdiń amalyn óziń tap, – deıdi Jolbarys.

         — Olaı deseń, atańnyń arýaǵyna syıynyp, sen soq! – deıdi Túlki. Jyǵylǵan soń, soıýyna sizdi áýrelemeı, Qasekeń ekeýimiz jaıǵarmyz.

         Bir ýaqytta jolbarys «sende jazyq joq, bizde azyq joq» dep baryp, sheginip turyp, «áýp» dep, túıeni bir soǵady.

         Beıqam kúısep turǵan túıe táltirektep baryp qulaı ketedi. Sonda qasqyr bas salyp, baýyryn jaryp jiberedi. Túlki tamaǵyna jabysady. Janyna batqan alyp atan tarpyp jiberip, yshqynyp turyp keteıin degende, Túlki:

         — Sabazym, sabyrly bol, kóktemde ózimiz turǵyzyp alamyz, – deıdi.

         Jolbarys, Qasqyr, Túlki – úsheýi birinen-biri jasyryp jep, túıeniń etin de taýysady. Túlki birsypyra etti úńgirge tyǵady.

         Sóıtip Jolbarys pen Qasqyr taǵy ashyǵady.

         Bir kúni Jolbarys:

         — Áı, Túlki, qaryn ashty ǵoı, endi qalaı bolady? – deıdi.

         Sonda túlki turyp:

         — Olaı bolsa, meniń jolym jińishke ǵoı, jan-jaqty sholyp qaraıyn, – deıdi. Túnde baryp qaraǵan bolyp kelip aıtady:

         — Al, Jóke, Qaseke! Men bir tamaq taýyp keldim, ózim alam, sizder jeı almaısyzdar.

         — Olaı bolsa, baraıyq, – dep, úsheýi keledi. Baǵanaǵy et tyqqan jerdiń aýzynda bir dáý tas tur. Tasty aýdarsa, etke jol ashylǵaly tur. Jolbarys kelip, olaı-bulaı baıqap úńgirdiń aýzynan óte almaıdy, túlkiniń júrgen jerinen júre almaıdy, ańyryp sheginip turady.

         Sonda Túlki turyp:

         — Áı, Jóke-aı, sheginýiń atańa tartqan-aq eken, biraq soǵýyń tartpapty. Atań marqum anadaı tasty soqqanda, tas-talqanyn shyǵarýshy edi! – depti.

         Sonda Túlkiniń sózine shamdanǵan Jolbarys tasty sheginip kelip, pármenimen bir soǵady. Soqqan jerde beli úzilip, ornynan tura almaı qalady. Túıeniń eti ar jaǵynda, Jolbarys ber jaǵynda jatady.

         — Al, Qaseke! Ekeýimizge qar jaýǵansha, jeýge jaraıtyn tamaq tabyldy, – deıdi Túlki. Sóıtip, ekeýi Jolbarysty attap ótip baryp, etti jep júredi. Jolbarysta burylarǵa shama joq.

         Bir kúni Jolbarys Túlkige:

         — Túke! Kózimniń tirisinde qoshtasaıyn, aldyma taman kelshi! – deıdi. Sonda Túlki: «Jákeń aldyna barsam, aýyzdy salaıyn dep jatyr eken ǵoı» dep oılaıdy da barmaıdy. Birazdan soń Qasqyr keledi.

         — Áı, Qaseke! Myna Jákeń bizge úlken bel edi. Hali mundaı boldy. Sen joldas qaqysyn jaqsy bilesiń ǵoı. Jańa men baryp amandasyp, aýzynan jalap, qosh aıtysyp, maýqyn bastym. Sen de baryp amandasyp, qosh aıtyspaısyń ba? – deıdi.

         — O da durys eken, barsam baraıyn, kóńilin surap shyǵaıyn, – deıdi Qasqyr.

         Basyna baryp:

         — Qosh, Jáke! – dep, tumsyǵyn ıiskeı bergende, Jákeń Qasqyrdy bas salyp, moıyn omyrtqasyn úzip jiberedi. Sol jerde Qasqyr da óledi. Túkeń joldastarynyń bárin jaıǵap, etin jep júredi.

         Bir kúni qar jaýady. Eki qyran tazysy bar bir jigit ańǵa shyǵady. Túlkiniń izi kezdesip, eki tazy túlkiniń izimen ketedi. Artynan shaýyp jigit te keledi. Kelse, Túlki manaǵy úńgir tasqa kirip tyǵylǵan eken. Jigit úńgirdiń aýzyna ot jaǵyp, ishin ystap, aýzyn bekitip ketedi. Erteńine kelse, túlki tútinge tunshyǵyp ólip qalypty. Sóıtip, joldastarynyń bárinen qutylǵan aramza Túlki adamnyń aqylynan qutyla almapty.

---