InfoHub Logo

“Qazaq” gazeti de, “Aıqap” jýrnaly da halyqtyń muńyn muńdap, joǵyn joqtaǵan, kókeıindegi júrgen suraqtaryn, kúıinish-ótinishterin  ókimetke jetkizgen ári ózderi de eliniń bostandyǵy úshin aqtyq demi qalǵansha ádiletsizdikpen kúresip, óz quqyqtaryn qorǵap qalýǵa barynsha tyrysqan baspasózder. Alaıda halyq arasynda “Aıqap” pen “Qazaq” bir-birine qarsy shyqqan, olardyń shyǵarýshylary, ıaǵnı elimizdiń bilimdi de kóregen tulǵalary Ahmet Baıtursynov pen Muhamedjan Seralın dushpan bolǵan degen pikirler, oılar taraı bastady. Osyndaı pikirlerdiń týyna qandaı jaǵdaılar sebep boldy? Ári bul qanshalyqty durys pikir? Bizdiń oıymyzsha, osyndaı jalǵan pikirlerge halyqty sendirýge tyrysqan, teris aqparattar taratý arqyly eki basylymdy bir-birine qarsy qoıyp, túbine jetkisi kelgen patsha jendetteriniń iske asyrmaq bolǵan quıtyrqy saıasaty. Al bul qanshalyqty durys pikir degen suraqqa keler bolsaq, “Aıqap” pen “Qazaq” gazetiniń alshaqtyǵy jaıynda aıtqanda esime grektiń uly oıshyldary Platon men Arıstotel túsedi. Nege? Sebebi kóptegen ǵalymdar osy eki oıshyldyń eńbekteri arasynda qaıshylyqtar jaıly sóz qozǵaǵan bolatyn. Sonda Shyǵystyń ǵulama oıshyly Ábý Nasyr Ál-Farabı osy pikirge qatysty bylaı tujyrym jasaıdy: “Eki júıede adamdardy aqıqat jolyna jeteleıtin bolsa, onda ekeýiniń arasynda qarama-qaıshylyq bolýy múmkin emes”,- dep eki oıshyldyń aqıqatqa jetkizer joly eki bólek bolsa da maqsattary bir ekendigin atap ótedi. Sol sekildi “Aıqap” jýrnaly men “Qazaq” gazetiniń arasynda qarama-qaıshylyq, kereǵarlyq joq. Múmkin eki basylymnyń muratqa jeter joldaǵy qoldanǵan is-áreketteri, qalyptasqan jaǵdaıǵa qatysty kózqarastary eki túrli bolar. Biraq alǵa qoıǵan maqsat- múddeleri bir ol qazaq elin erkindik, ádilettilik jaılaǵan jarqyn bolashaqqa jeteleý. Sol sebepti “Aıqap” jýrnaly men “Qazaq” gazetin bir-birine qarsy qoıý múlde durys emes. Desek te basylymdardyń basshylary arasynda keıbir máselelerge baılanysty kózqarastarynda kelispeýshilik týyndaǵanyn aıtyp ótken jón. Ony basylym betterinde jarıalanǵan materıaldardan ańǵarýǵa bolady. Ol alshaqtyq negizgi úsh máselege baılanysty týyndaǵan. Atap óter bolsaq, otyryqshylyqqa kóshý, álipbı túzý jáne sıez shaqyrý. Atalǵan máselelerdiń ishinde sol jyldardaǵy basty taqyrypqa aınalǵan jer máselesine toqtalyp óteıin.

“Aıqap” pen “Qazaq” gazetiniń arasynda jer máselesine qatysty eki pikir týyndady. Biri – otyryqshylyqqa kóship, qala bolý ıdeıasyn aldyǵa tartsa, ekinshisi – kóshpeli qalpyn saqtap, patsha saıasatynyń yǵyna kónbeı qala bolýdan túbegeıli bastartty. Árıne, bul másele tek zıalylarymyzdy ǵana emes, sondaı-aq qarapaıym halyqty da tolǵandyrǵan suraq, aldyǵa qoıylǵan kúrdeli tańdaý boldy.

Ár basylym aıtylǵan máselege baılanysty óz oılaryn júıeli túrde jetkizip, halyqty sol tańdaýlaryna sendirýge tyrysqan. “Aıqap” jýrnalynyń bir sanynda bylaı dep jazylǵan: “Biz kóshpelilikten bas tartyp,otyryqshy el bolýymyz kerek. Otyryqshy bolǵan el bilim alýǵa múmkindik alady,egin egip,basqa da sharýalarmen aınalysa alady” , - dep halyqty otyryqshylyqqa shaqyrsa, “Qazaq” gazeti óz pikiriniń durystyǵyn barynsha dálelder keltirý arqyly halyqtyń kózin jetkizgisi keldi. Ony myna bir jarıalanǵan maqaladan-aq baıqaýǵa bolady: «Qazaqtardyń adamdarynyń sanyn qosyp sanap, úıleriniń sanyna bólgende, ıaǵnı orta sanyn alǵanda úı basyna alty jannan keledi. Onyń úsheýi erkek, úsheýi áıel bolady. Mal normasymen jan basyna 15 desátınadan beretin jerden egin normasymen er basyna ǵana 15 desátınadan jer beredi. Qysqasyn aıtqanda, mal normasynyń jeri egin normasynyń jerinen eki ese kóp bolmaqshy. Máselen, egin normasymen 3 erkekke 15 desátınadan sanaǵanda úı basyna 45 desátınadan kelse, mal normasymen erkek-áıeli bar jan basyna 15 desátınadan sanaǵanda úı basyna 90 desátına kelmekshi. 45 kóp pe, 90 kóp pe?» ,- dep rıtorıkalyq suraq qoıý arqyly óz boljamdarynyń durys ekendigin kórsetedi. Bul pikirtalasta bir basylymnyń sózi durys, ekinshisiniki burys dep dóp basyp aıta almaımyz. Sebebi eki basylymda halyqtyń bolashaq túrmysyn oılady, ári bul máselege basqa qyrlarynan taldaý jasady. Alaıda “Qazaq” gazetiniń jer máselesine baılanysty aıtylǵan boljamdary rastalyp, shynymen halyqty otarshyldyqqa kóshirip, olarǵa kishigirim jer bólip berip, qalǵan aýqymdy jerlerin orys patshalyǵy ózine qosyp otyrdy. “Aıqaptyń” ustanǵan pikirin qate demeımiz, sebebi olardyń oıynsha da, eger biz qala bolyp qalyptaspasaq, birinshiden, zaman ózgeristerimen birge mádenıeti damyǵan el bola almaı qalamyz, ekinshiden, jerlerimizdiń birinen soń biri pereselenderge, mujyqtarǵa berilip jatqandyqtan, biz ózimizge tıesili jerimizden aıyrylyp qalýymyz múmkin degen oıdyń esebinen otyryqshylyqqa kóshý áreketin eń durys sheshim dep eseptedi.

Qortyndylaı kelgende, eki basylymda elimizdiń erteńgi kúni úshin alańdap, boztorǵaı jumyrtqalaǵan beıbit dáýirge aıaq basý jolyna árqaısysy óz qadamdarymen jetýge umtyldy. Sol sebepti de “Aıqap” jýrnaly men “Qazaq" gazetin birine-birin qarsy qoıýdan aýlaq bolýymyz qajet.

---