InfoHub Logo

Tehnologıa páni 7 - synyp
Taqyryp: Balyqtan jasalatyn taǵamdar
Maqsaty: Balyq taǵamdarynyń daıyndalý tehnologıasyn bilý.
Bilimdilik: Oqýshylarǵa balyqtan jasalatyn tamaq ónimderin daıyndaý joldaryn úıretý.
Tárbıelik: Taǵamdardy paıdalanyp qana qoımaı, uqyptylyqqa, ádemilikke, tyndyrymdy isteýge tárbıeleý.
Damytýshylyq: Tehnologıa sabaǵynan bilimderin kúndelikti alǵan daǵdylaryn, qabiletteriń, sheberlikteriń, iskerlikterin shyńdap damytý.
Sabaq túri: Aralas sabaq.
Ádis – tásilderi: Baıandaý, suraq - jaýap, saramandyq sabaq.
Kórnekiligi: Plakattaǵy sýretter, et pen kókónisterge arnalǵan taqtaıshalar, kastrólder, tabalar, asqanalyq quraldar, slaıd.
Pánaralyq baılanys: Bıologıa

Sabaqtyń barysy: Uıymdastyrý.
Sálemdesý, oqýshylardy jýrnalmen tekserý.
Jańa sabaqty túsindirý.
Bekitý.
Úıge tapsyrma berý
Ótken sabaqty qaıtalaý
1 Balyqtyń qandaı paıdasy bar?
2. Sapasyz balyqty qalaı anyqtaýǵa bolady?
Sabaqty baıandaý
Balyqtar – negizinen sýdaǵy tirshilikke beıimdelgen janýarlar. Júzý jaǵynan olar ózge janýarlardan asyp túsedi; balyqtar ókpe arqyly emes, jelbezek arqyly tynys alady. Balyqtar tuzdy sýlarda (muhıttarda), ne bolmasa tushshy sýlarda (ózen – kólder men sý qoımalary) tirshilik ete alady. Jylanbalyq sıaqty keıbir balyqtar tuzdy sýda da, tushshy sýda da ómir súredi. Teńiz balyqtary tushshy sý balyqtarynnan ádette irileý bolyp keledi. Balyqtar (lat. Pisces) – hordalylar tıpiniń jaqtylar tobyna jatatyn omyrtqaly sý janýarlary. Balyqtardyń 22000 - nan astam túri bar dep esepteledi. Olardyń úshten bir bóligi tushshy sýda ómir súredi. Balyqtar úsh topqa bólinedi: jaqsyz (mıksınasıaqty), shemirshekti (akýlalar jáne tutasqanattar) jáne eń úlken topty quraıtyn súıekti balyqtar. 20 myńnan astam túri belgili, olardyń 97 – 98%- y súıekti balyqtarǵa jatady, qalǵandary shemirshekti balyqtar. Qazaqstanda 180 - deı túri men túr tarmaqtary kezdesedi. Balyq – óte baǵaly ónim. Balyq etinde aqýyz, mıneraldyq zattar, maılar men dárýmender bar Balyq aqýyzy boıǵa tez sińedi. Maıy az jas balyq paıdaly. Maılylyǵyna qaraı balyqtardy 3 topqa bóledi.
- aryqtaýy; náli balyq (treska) hek;
- ortasha maıly: teńiz alabuǵasy, kambala, skýmbrıa, stavrıda;
- maılysy; maıshabaqtar.
Balyqtardyń mıneraldyq quramy ár alýan. Teńiz balyqtary ıodqa baı. Balyq tez buzylady, sondyqtan ony tońazytqyshta ustaıdy, tuzdaıdy.
Muzdalǵan balyqtar óziniń bastapqy sapasyn joımaıdy. Balyqty saqtaý merzimin qadaǵalaý.

Balyq taǵamdaryn jylý arqyly óńdeýge baılanysty úsh topqa bóledi.
- qaınatylatyn,
- qýyrylatyn,
- kómip pisiriletin. Qaınatqanda dámdi bolatyn balyqtar:
- teńiz alabuǵasy,
- stavrıda,
- kambala. Qaınatqanda balyq ezilip ketpeý úshin onyń terisin eki jerden tesedi. Balyqtyń piskeniń bilý úshin shanyshqymen tekseredi, eger ol balyq etine erkin kirse – piskeni. Balyq tez sýyp qalmaý úshin ony ústelge sorpasymen qosa ákeledi.
Balyqty býlap pisirý
Balyqty ydystyń 1/3 bóligine sý quıyp, qaqpaǵyn jaýyp qoıyp, qyzdyrady. Balyqtyń joǵarǵy jaǵy býmen óńdeledi. Balyqtyń terisin alyp tastap, terisi bolǵan jaǵyn tómengi jaqta qaldyryp, ydysqa salady.

Balyqty qýyrý
1. Balyqty unǵa nemese dúkenderde satylatyn unǵa aýnatylǵan kepken nanǵa aýnatady. Saramandyq jumys
Balyqty tuzdaý
Balyqty 3 operasıalyq karta boıynsha tuzdaý.
Ónimder mólsheri
Jas skýmbrıa balyǵy – 500 g. Jasyl kók (askók), sarymsaq – 2 bas, tuz – 1 as qasyq, dámdeýish.

Suraqtar qoıý
1 Balyqty alǵashqy óńdeý degen ne?
2. Balyqty nelikten basqa ónimderdiń bárinen keıin óńdeısiń?
3. Balyqty tońazytqyshqa qoıý úshin nege oraısyń?
4. Balyq tuzdaýda qandaı quramdy dámdeýish qoldanady?
Úıge tapsyrma
Taqyrypty oqý. Balyq taǵamdaryn ázirlep úırený