Grafıka óneriniń damýy
Beıneleý óneri 6 - synyp
Taqyryp: Grafıka óneriniń damýy
Maqsaty: Grafıka óneriniń túrlerimen tanys bolý.
Bilimdilik: Grafıka óneriniń shyǵarmalaryna tolyq málimet berý.
Tárbıelik: Ásem sulýlyqty baıqaýǵa, ádemilikke, sulýlyqqa tárbıeleý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń ónerge degen qyzyǵýshylyǵyn damytý.
Sabaq túri: Jańa sabaq.
Ádis – tásilderi: Baıandaý, suraq - jaýap, sýret salý. Slaıd
Kórnekiligi: Grafıka shyǵarmalarynyń túrleri jáne salý quraldary.
Jyly jáne sýyq túster aıyrmashylyǵy plakattaǵy sýretter.
Pánaralyq baılanys: Tarıh
Qural – jabdyqtar: Álbom, akvarel kraskasy, qaryndash, qylqalam, polıtra, týsh.
Sabaqtyń barysy: 1. Uıymdastyrý.
2. Sálemdesý, oqýshylardy jýrnalmen tekserý.
3. Ótken sabaqty qaıtalaý
4. Jańa sabaqty túsindirý.
5. Bekitý.
6. Sýret salý.
7. Qorytyndylaý, baǵalaý.
8. Úıge tapsyrma berý.
Ótken sabaqty qaıtalaý
1. Keskindeme óneri jaıly ne bildik, ne úırendik?
2. Keskindemeniń qandaı shyǵarmalary bar?
3. Qandaı keskindemeshi sýretshilerdi bilesińder? – degen suraqtardy qoıa otyryp jańa sabaqty baıandaý.
Jańa sabaq
Grafıka grektiń "grapo" degen sózinen shyqqan, qazaqsha "jazamyn", "syzamyn", "sýretin salamyn" degen maǵynany bildiredi. Qaryndashpen, týshpen salynǵan sýret nemese gravúralar grafıkaǵa jatady. Ol beıneleý óneriniń bir salasy bolyp tabylady. Kitaptaǵy ılústrasıalar, gazattegi sýrettemeler men karıkatýralar, túrli kóshedegi plakattar - osynyń bári grafık sýretshileriniń týyndylary. Grafıkada syzyqtar, shtrıhtar, ashyq jáne qońyr daqtardyń araqatynasy jetekshi mańyzǵa ıe bolady. Grafıka óneriniń keıbir túrlerinde túster de paıdalanylady. Qazaqstan sýretshileriniń ulttyq grafıkaǵa qosqan úlesi zor. Elimizdiń grafıka ónerin damytyp, sol salada jemisti eńbek etip júrgen sýretshilerden: I. Isabaev, Á, Rahmanov, M. Qısamedınov, A. Smaǵulov, B. Tabyldıev, K. Baranov, N. Gaev, V. Gýrev, E. Sıdorkın, T. Ordabekov, Q. Qametov, V. Tımofeev, t. b. ataýǵa bolady. Grafıka óneri kallıgrafıamen, jazbamen tyǵyz baılanysty dep tabylady. HİH ǵ. deıin grafıka men sýret túsinikteri qatań ajyratylyp qaraldy.
Grafıka dep tek baspa tehnıkasymen salynatyndardy atasa, sýretke - qolmen salynatyn jumystardy: nobaıdy, nusqa, t. b. jatqyzady. Gravúrleý fransýzdyń grawer - "qıý", "tyrnaý" degen sózinen shyqqan. Gravúra dep betine sýret oıyp salynǵan taqtany da, sondaı - aq odan alynǵan basylymdy da aıtamyz. Gravúra Qytaıda shamamen VI ǵasyrda paıda boldy. Batys Eýropada ol XIII - XIV ǵasyrlarda shyǵyp, XVI ǵasyrda kemeline jetti. Kóptegen grafık sýretshileri baıqasaq, olar qaryndash, akvarel, týsh sıaqty qolaıly ári yńǵaıly materıaldy qoldanǵan. Grafıkaǵa gravúralardyń barlyq túrleri de jatady, sýretterden aıyrmashylyǵy sol - olardy kóp dana etip kóbeıtýge bolady. Gravúralar birneshe taqtalardan basylady. Gravúranyń túrleri óte kóp, olar: ofort, ksılografıa, lınogravúra, lıtografıa t. b. bolyp bólinedi. Grafıka óneri beıneleý óneriniń bir túri. Qazaq grafıka óneriniń bastaýy tas dáýiri men ata – babalarymyzdyń rýhyna tabynýǵa baryp tireledi. Jartastarǵa salynǵan syzyqtyq sýretter Balqash, Túrkistan, Mańǵystaý ólkesinen tabylǵan.
Grafıkaǵa qaryndash, kómir, týshty paıdalanyp, qolmen salynǵan sýretter, baspa grafıkanyń ár alýan túrleri – aǵashqa jasalǵan gravúra (ksılografıa), metalǵa jasalǵan gravúra (ofort), lıtogravıa, lınogrvúra jatady.
Keskindeme sıaqty grafıkaǵa da - portret, natúrmort, peızaj, tarıhı, anımalıstik jáne t. b. janrlar tán. Grafmkamen keskindeme arasyndaǵy baılanys aýyspaly. Mysaly, akvarel, pastel keıde gýashpen jumys isteý tehnıkasyn ónerdiń bir túrine, keıde ekinshisine jatqyzady. Bul – tústiń qandaı deńgeıde paıdalanylǵanyna, shyǵarmada syzyq pen daqtyń qaısysy basym ekendigine, onyń qoldanylatyn ornyna baılanysty. Qoldanylý ornyna qaraı grafıkanyń stanokty, kitap, gazet – jýrnaldar, qoldanbaly grafıka jáne plakat sıaqty túrleri bar.
Stanokty grafıka shyǵarmalaryn kórmelerden tamashalaýǵa bolady.
Grafıkanyń mańyzdy salalarynyń biri - kitap grafıkasy. Kitaptyń ishki jáne syrtqy bezendirý jumystarynyń barlyǵy tutas óner týyndysyn quraıdy. Ásirese sýretshi – ılústrasıashylardyń róli zor.
Qoldanbaly grafıkaǵa kúntizbe, quttyqtaý, ashyq hattar, oraýyshtardaǵy zat belgileri (etıketka), poshta markalary, kóshedegi jarnamalar jatady.
Kompúterlik grafıka – grafıkanyń jańa túri. Sýretshiler qıylysqan syzyqtardan, kólemdi elementterden, órnek, túrli tústi daqtardan monıtor betinde kompozısıa jasap, odan keıin daıyn bolǵan beıneni prınter arqyly basyp shyǵarady.
Sýret salý
Grafıkalyq jumystardy oryndaý.
Grafıkanyń qaǵaz betinde jasalatyn qarapaıym túrlerimen tanys bolaıyq. Ol úshin qajetti materıaldar mynalar. aǵash saby bar ushy ótkir ıne, pyshaq nemese almas, qara týsh, jumsaq qylqalam, beti jyltyr aq qaǵaz.
Qara týshty qaǵaz betine tolyq jaǵyp shyǵý qajet. Týsh kepkennen soń, qaǵaz betin ınemen tyrnap, ártúrli beıneler salýǵa bolady. Eger kólemdi ashyq jerler qajet bolsa, qaǵaz betin pyshaqpen nemese almaspen qyrý qajet. Nátıjesinde paıda bolǵan beıne aq jáne qara tústi bolyp óte aıqyn kórinedi. Biraq sýret jalǵyz dana bolyp shyǵady.
Grvúra týyndylary kesý is – áreketteri arqyly júrgiziledi. Sondyqtan keskishti myqtap ıgerý jáne onymen kez kelgen syzyqtardy emin – erkin júrgizýdi úırený úshin bir qatar daıyndyq jattyǵýlaryn jasaý qajet. Taqtaı (plasına) alý.
1 - jattyǵý. Qaryndash syzyǵynyń boıymen buryshtyq keskish arqyly eni 1 – 1, 5 mm – den aspaıtyn aryqsha beder júrgizý kerek. Sodan soń júrgizilgen aryqshadan sheginip, taǵy da 1 - 1, 5mm bolatyn syzyq júrgizińder. Osylaısha búkil taqtanyń betin 10 h 10 sm. kólemde tik tórtburyshtarǵa tilý kerek.
2 – jattyǵý. Tolqyndy qaryndash syzyǵynyń boıymen osylaısha aryqsha jasaý, taqtanyń betin tegis toltyrý kerek.
3 - jattyǵý. Sheńbersyzǵyshpen sheńber syzyp, olardy da keskishpen tilip, aryqsha jasaý.
Sabaqty qorytyndylaý
Jańa sabaq boıynsha oqýshylarǵa birneshe suraqtar qoıylyp, eske túsiremiz.
Suraqtar qoıý
1. Grafıka jasaý tehnıkalaryna ne jatady?
2. Grafıka óneri degenimiz ne?
3. Grafıka qaı eldiń sózinen shyqqan?
4. Qandaı grafıka ónermen tanys boldyq? – degen suraqtar qoıý arqyly sabaqty qorytyndylaımyz.
Oqýshylarǵa sýret salǵyzý
36 - 38 betterdi oqý jáne osy betterdegi sýretterdi álbom betine grafıka quraldary kómegimen salý.
Baǵalaý.
Sabaqqa qatysyp otyrǵan oqýshylardy jáne sýretterin tekserý arqyly baǵalaý.
Úıge tapsyrma: Taqyrypty oqý, sýretterin aıaqtaý.
Taqyryp: Grafıka óneriniń damýy
Maqsaty: Grafıka óneriniń túrlerimen tanys bolý.
Bilimdilik: Grafıka óneriniń shyǵarmalaryna tolyq málimet berý.
Tárbıelik: Ásem sulýlyqty baıqaýǵa, ádemilikke, sulýlyqqa tárbıeleý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń ónerge degen qyzyǵýshylyǵyn damytý.
Sabaq túri: Jańa sabaq.
Ádis – tásilderi: Baıandaý, suraq - jaýap, sýret salý. Slaıd
Kórnekiligi: Grafıka shyǵarmalarynyń túrleri jáne salý quraldary.
Jyly jáne sýyq túster aıyrmashylyǵy plakattaǵy sýretter.
Pánaralyq baılanys: Tarıh
Qural – jabdyqtar: Álbom, akvarel kraskasy, qaryndash, qylqalam, polıtra, týsh.
Sabaqtyń barysy: 1. Uıymdastyrý.
2. Sálemdesý, oqýshylardy jýrnalmen tekserý.
3. Ótken sabaqty qaıtalaý
4. Jańa sabaqty túsindirý.
5. Bekitý.
6. Sýret salý.
7. Qorytyndylaý, baǵalaý.
8. Úıge tapsyrma berý.
Ótken sabaqty qaıtalaý
1. Keskindeme óneri jaıly ne bildik, ne úırendik?
2. Keskindemeniń qandaı shyǵarmalary bar?
3. Qandaı keskindemeshi sýretshilerdi bilesińder? – degen suraqtardy qoıa otyryp jańa sabaqty baıandaý.
Jańa sabaq
Grafıka grektiń "grapo" degen sózinen shyqqan, qazaqsha "jazamyn", "syzamyn", "sýretin salamyn" degen maǵynany bildiredi. Qaryndashpen, týshpen salynǵan sýret nemese gravúralar grafıkaǵa jatady. Ol beıneleý óneriniń bir salasy bolyp tabylady. Kitaptaǵy ılústrasıalar, gazattegi sýrettemeler men karıkatýralar, túrli kóshedegi plakattar - osynyń bári grafık sýretshileriniń týyndylary. Grafıkada syzyqtar, shtrıhtar, ashyq jáne qońyr daqtardyń araqatynasy jetekshi mańyzǵa ıe bolady. Grafıka óneriniń keıbir túrlerinde túster de paıdalanylady. Qazaqstan sýretshileriniń ulttyq grafıkaǵa qosqan úlesi zor. Elimizdiń grafıka ónerin damytyp, sol salada jemisti eńbek etip júrgen sýretshilerden: I. Isabaev, Á, Rahmanov, M. Qısamedınov, A. Smaǵulov, B. Tabyldıev, K. Baranov, N. Gaev, V. Gýrev, E. Sıdorkın, T. Ordabekov, Q. Qametov, V. Tımofeev, t. b. ataýǵa bolady. Grafıka óneri kallıgrafıamen, jazbamen tyǵyz baılanysty dep tabylady. HİH ǵ. deıin grafıka men sýret túsinikteri qatań ajyratylyp qaraldy.
Grafıka dep tek baspa tehnıkasymen salynatyndardy atasa, sýretke - qolmen salynatyn jumystardy: nobaıdy, nusqa, t. b. jatqyzady. Gravúrleý fransýzdyń grawer - "qıý", "tyrnaý" degen sózinen shyqqan. Gravúra dep betine sýret oıyp salynǵan taqtany da, sondaı - aq odan alynǵan basylymdy da aıtamyz. Gravúra Qytaıda shamamen VI ǵasyrda paıda boldy. Batys Eýropada ol XIII - XIV ǵasyrlarda shyǵyp, XVI ǵasyrda kemeline jetti. Kóptegen grafık sýretshileri baıqasaq, olar qaryndash, akvarel, týsh sıaqty qolaıly ári yńǵaıly materıaldy qoldanǵan. Grafıkaǵa gravúralardyń barlyq túrleri de jatady, sýretterden aıyrmashylyǵy sol - olardy kóp dana etip kóbeıtýge bolady. Gravúralar birneshe taqtalardan basylady. Gravúranyń túrleri óte kóp, olar: ofort, ksılografıa, lınogravúra, lıtografıa t. b. bolyp bólinedi. Grafıka óneri beıneleý óneriniń bir túri. Qazaq grafıka óneriniń bastaýy tas dáýiri men ata – babalarymyzdyń rýhyna tabynýǵa baryp tireledi. Jartastarǵa salynǵan syzyqtyq sýretter Balqash, Túrkistan, Mańǵystaý ólkesinen tabylǵan.
Grafıkaǵa qaryndash, kómir, týshty paıdalanyp, qolmen salynǵan sýretter, baspa grafıkanyń ár alýan túrleri – aǵashqa jasalǵan gravúra (ksılografıa), metalǵa jasalǵan gravúra (ofort), lıtogravıa, lınogrvúra jatady.
Keskindeme sıaqty grafıkaǵa da - portret, natúrmort, peızaj, tarıhı, anımalıstik jáne t. b. janrlar tán. Grafmkamen keskindeme arasyndaǵy baılanys aýyspaly. Mysaly, akvarel, pastel keıde gýashpen jumys isteý tehnıkasyn ónerdiń bir túrine, keıde ekinshisine jatqyzady. Bul – tústiń qandaı deńgeıde paıdalanylǵanyna, shyǵarmada syzyq pen daqtyń qaısysy basym ekendigine, onyń qoldanylatyn ornyna baılanysty. Qoldanylý ornyna qaraı grafıkanyń stanokty, kitap, gazet – jýrnaldar, qoldanbaly grafıka jáne plakat sıaqty túrleri bar.
Stanokty grafıka shyǵarmalaryn kórmelerden tamashalaýǵa bolady.
Grafıkanyń mańyzdy salalarynyń biri - kitap grafıkasy. Kitaptyń ishki jáne syrtqy bezendirý jumystarynyń barlyǵy tutas óner týyndysyn quraıdy. Ásirese sýretshi – ılústrasıashylardyń róli zor.
Qoldanbaly grafıkaǵa kúntizbe, quttyqtaý, ashyq hattar, oraýyshtardaǵy zat belgileri (etıketka), poshta markalary, kóshedegi jarnamalar jatady.
Kompúterlik grafıka – grafıkanyń jańa túri. Sýretshiler qıylysqan syzyqtardan, kólemdi elementterden, órnek, túrli tústi daqtardan monıtor betinde kompozısıa jasap, odan keıin daıyn bolǵan beıneni prınter arqyly basyp shyǵarady.
Sýret salý
Grafıkalyq jumystardy oryndaý.
Grafıkanyń qaǵaz betinde jasalatyn qarapaıym túrlerimen tanys bolaıyq. Ol úshin qajetti materıaldar mynalar. aǵash saby bar ushy ótkir ıne, pyshaq nemese almas, qara týsh, jumsaq qylqalam, beti jyltyr aq qaǵaz.
Qara týshty qaǵaz betine tolyq jaǵyp shyǵý qajet. Týsh kepkennen soń, qaǵaz betin ınemen tyrnap, ártúrli beıneler salýǵa bolady. Eger kólemdi ashyq jerler qajet bolsa, qaǵaz betin pyshaqpen nemese almaspen qyrý qajet. Nátıjesinde paıda bolǵan beıne aq jáne qara tústi bolyp óte aıqyn kórinedi. Biraq sýret jalǵyz dana bolyp shyǵady.
Grvúra týyndylary kesý is – áreketteri arqyly júrgiziledi. Sondyqtan keskishti myqtap ıgerý jáne onymen kez kelgen syzyqtardy emin – erkin júrgizýdi úırený úshin bir qatar daıyndyq jattyǵýlaryn jasaý qajet. Taqtaı (plasına) alý.
1 - jattyǵý. Qaryndash syzyǵynyń boıymen buryshtyq keskish arqyly eni 1 – 1, 5 mm – den aspaıtyn aryqsha beder júrgizý kerek. Sodan soń júrgizilgen aryqshadan sheginip, taǵy da 1 - 1, 5mm bolatyn syzyq júrgizińder. Osylaısha búkil taqtanyń betin 10 h 10 sm. kólemde tik tórtburyshtarǵa tilý kerek.
2 – jattyǵý. Tolqyndy qaryndash syzyǵynyń boıymen osylaısha aryqsha jasaý, taqtanyń betin tegis toltyrý kerek.
3 - jattyǵý. Sheńbersyzǵyshpen sheńber syzyp, olardy da keskishpen tilip, aryqsha jasaý.
Sabaqty qorytyndylaý
Jańa sabaq boıynsha oqýshylarǵa birneshe suraqtar qoıylyp, eske túsiremiz.
Suraqtar qoıý
1. Grafıka jasaý tehnıkalaryna ne jatady?
2. Grafıka óneri degenimiz ne?
3. Grafıka qaı eldiń sózinen shyqqan?
4. Qandaı grafıka ónermen tanys boldyq? – degen suraqtar qoıý arqyly sabaqty qorytyndylaımyz.
Oqýshylarǵa sýret salǵyzý
36 - 38 betterdi oqý jáne osy betterdegi sýretterdi álbom betine grafıka quraldary kómegimen salý.
Baǵalaý.
Sabaqqa qatysyp otyrǵan oqýshylardy jáne sýretterin tekserý arqyly baǵalaý.
Úıge tapsyrma: Taqyrypty oqý, sýretterin aıaqtaý.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
