InfoHub Logo

Baljan degen qyz qaraqalpaqtar ortasynda týyp-ósken qazaq qyzy eken. Aqylyna kórki saı, qylyǵyna óneri saı, jurt aýzyna ilikken arý boıjetken bolsa kerek. Qazanǵap jer kórip, el tanyp, óner izdep júrgen kezinde Baljan qyzben tanysyp, tuńǵysh ret bozbala sezimi oıanady. Oıyn-toıda sózderi jarasyp, ónerleri úndesip, biraz kún juptary jazylmaı birge bolady.

Sodan Qazanǵap qaıtar kezde Baljan qyz arnaıy qoshtasýǵa kelip: «Al, Qazanǵap aǵa, tileýi jolyńyzda júretin bir qaryndasyńyzdyń baryn umytpańyz, qyz ǵumyry qyzǵaldaqtaı kelte ekenin bilesiz ǵoı, jyl uzatpaı kelip turyńyz!», —  dep ishki sezimin emeýrin etedi. Qazanǵap ta qımas kóńilmen til qatyp: «Ýáde — Qudaıdyń aty, jyl uzatpaı arnaıy kelemin», — dep sóz beredi.

Qazanǵap uzaq jol júrip, eline keledi. Eldegi jaǵdaı belgili. Joqshylyqty serik etken ata-ana qartaıǵan. Baıaǵy qońyr úıdegi tirlik. Qart anasy Qazanǵapqa muńyn shaǵyp, qolqanat bolar kelin kórgisi keletinin bildiredi. Tipten, kórshi aýyldaǵy kóz kórgen qatarlarymen sóılesip, Jámı atty qyzǵa quda túsip qoıǵandaryn aıtady. Tirshiliktiń temir qamyty degenine kóndirmeı qoısyn ba, Qazanǵap ári-beri oılanyp, ata-
ananyń tilegine bas ıedi. Jámı qyz da tárbıe kórgen arý bolsa kerek, Qazanǵaptyń kóńili tolady. Ata salttyń rásiminde «Qalyńsyz qyz bolsa da, kádesiz qyz bolmaıdy» degen jón-joralǵy bar. Qazanǵap bas quraýdyń qam-keremetine kirisedi. Kedeıdiń oıǵa alǵany qaı bir ońaılyqpen oryndala qoıǵan, biri kem dúnıeniń ketigin bútindeıin dep júrgende arada birer jyl ótip ketedi. Kúnderdiń bir kúninde aıaq astynan Jámı qyz dúnıe salady. Qazanǵap kúızeledi. Kúızelgenmen ólgen qaıtyp tirilmeıdi. Tiri adam tirligin jasaý kerek.

Qazanǵap táýekelge bel býyp, baıaǵy qaraqalpaq arasyndaǵy Baljan qyzdyń aýylyn betke alyp, jolǵa shyǵady. Oıy Baljandy ómirlik jar etip, alyp qaıtpaq.

Bul jazmysh degendi qoısaıshy, Qazanǵap Baljan qyzdyń uzatylý toıynyń ústine túsedi. Qyz kóńili óńi túgili túsindegige senip, duǵadaı uıyıtyn ádeti ǵoı. Baljan qyz Qazanǵaptyń baıaǵy ýádesinen kóp úmittenip, kútýdeı-aq kútken eken. Biraq araǵa eki jyldyń júzi túskende, amal joq kúder úze bastaıdy. Kúder úzgen soń da sóz salyp júrgen bir jaqsy jerdiń balasyna kelisim beredi.

Aqyldy arý Baljan qyz bota kózi mólt etip, kóziniń jasyn ishine jutady. Sonan soń bolǵan iske bolattaı beriktik tanytyp, bolashaq kúıeýi men joldas-jorasyna estirtip ashyq shyraımen til qatady: «Qazanǵap aǵa, taǵdyrdyń buıryǵy osylaı boldy. Mende jazyq joq, saǵynyshty serik etip, ýádeli merzimdi eki eselep kútip-aq edim. Kiná ózińizden, endi aramyzda ókpe men ókinish qalmasyn. Aq tileýli toıymdy ózińiz basqaryp, ýádede tura almaǵan aıyp-shamańyzǵa ómir boıy maǵan kúı arnap ótińiz!» — degen eken.

Bul sıaqty aq júrek, adal kóńilge kóleńke túsirýge bola ma, Qazanǵap sol jerde Baljan qyzdyń kisiligi men búkpesiz ashyq kóńiline rıza bolyp: «Degeniń bolsyn!» dep bas ıedi.

Sóıtip, Qazanǵap ómir boıy Baljanǵa sulýlyq pen aqyl-parasattyń táńirindeı tabynyp, kúı shyǵaryp ótedi. Ol kúıleri «Baljan qyz», «Qyz on beste», «Baljannyń on jetisi», «Baljannyń kelin bolyp túsýi», «Sen ketkende, men qaıtem», «Baljannyń eki myqynynyń búlkildeýi», «Baljan qatyn» degen atpen kúni búginge deıin tartylady.

Mine, osydan keıin ómirdi ónerdiń máńgilik etetinine kúmán keltirip kórińiz.

---