Baqyt gúlin tergen kún. /patrıottyq kesh
Qyzylorda oblysy, Jalaǵash aýdany,
Temirbek Júrgenov atyndaǵy
№123 mektep - lıseıdiń kitaphana meńgerýshisi
Abısheva Saýle Nýrgazıevna
Baqyt gúlin tergen kún. /patrıottyq kesh/
Keshtiń maqsaty: Uly Otan soǵysy, onyń zardaptary, Uly Jeńis týraly maǵlumat berý. Otan úshin jan qıǵan atalar men apalardyń, soǵystan oralǵan, qazirgi kezde aramyzda júrgen ardagerlerimizdiń erligin úlgi ete otyryp, olardy qurmetteýge tárbıeleý.
Kórnekilik: «Tarıh. Taǵylym. Taǵzym» atty taqyryptyq kórme.
Dáıeksóz: «Biz búgingi beıbit tirligimiz úshin, Qazaqstan dep atalatyn Respýblıkanyń jer betinde barlyǵy úshin tarıhtyń ár tusynda osy eldi, osy jerdi qorǵaǵan qaısar jandardyń arýaǵynyń aldynda qashanda qaryzdarmyz» [1]
Kitaphanashy: Kúnde toı kóktem bizdiń elimizde,
Sekildi bar baqyttyń keni bizde.
Jıylmaı Jeńis kúni jetti taǵy
Jeńis pen qaharmandyq kúnimiz de. [2]
Búgingi mynaý beıbit kún, ashyq aspan, táýelsiz eldiń qaryshty qadamdary – sol Uly Jeńistiń ıgi nátıjesi. Jeńis merekesi – uly mereke. Beıbitshilikti súıetin barsha adamzattyń ulyqtar kúni. Sizderdi búgingi beıbit ómirdiń negizin qalaǵan, bar urpaq ulyq tutatyn 9 mamyr Jeńis kúni – Uly Jeńistiń 70 jyldyǵy merekesimen shyn júrekten quttyqtaımyz.
Qazaq bıi: «Baldyrǵan»
Kitaphanashy: «Qandaı ǵajap beıbit ómir tirshilik,
Eshbir pende júrmese eken kúrsinip.
«Soǵys aty joıylsyn» dep úıretem.
Sábıime jańa kúlgen til shyǵyp.» [3] - dep aýdanymyzdyń Sosıalısik Eńbek Eri Espanov Uzaq atamyz jyrlaǵandaı qoı ústine boztorǵaı jumyrtqalaǵan osynaý beıbit zaman bizge ońaılyqpen kelgen joq. Otan soǵysynyń otty jyldarynda Qazaqstandyq jaýyngerler qaıtalanbas erlikter kórsetse, tyldaǵy halyq otansúıgishtiktiń keremet úlgisin tanytyp, jeńis kúnderin jaqyndata tústi. Eńbektegi bul erlik, tózimdilik, bolattaı berik birlik máńgi umytylmaıdy.
Án: Táýelsiz Qazaqstan
Kitaphanashy: Uly keshke sengen kún,
Fashıserdi jeńgen kún.
Aǵalarǵa ergen kún,
Baqyt gúlin tergen kún — dep aqyn Qadyr Myrza Alı jyrlaǵandaı «Baqyt gúlin tergen kún!» atty Uly jeńistiń 70 jyldyǵyna arnalǵan patrıottyq keshimizdi bastaýǵa ruqsat etińizder.
Dúnıeni dúr silkindirgen keshegi Uly Otan soǵysy árbir otbasyna úlken qaıǵy – qasiret ákeldi. Uly Jeńis! Qanshama bozdaqtardyń ómirin qıǵan, talaı shańyraqty ortasyna túsirgen soǵys órtiniń óshkenine 70 jyl ótti. Olardyń erlikteri eshqashan umtylmaıdy. Otan úshin ot keship, baıandy bolashaqtyń irgesin qalaǵan aǵa urpaq ókilderiniń aldynda árdaıym qurmetpen bas ıemiz. Olardyń Otan qorǵaý jolyndaǵy erlikteri men beıbit ómirdegi ónegeli isteri keıingi urpaqqa úlgi bolyp qala bermek.
Án: «Aǵalar»
Kitaphanashy: Sum soǵys talaı jurttyń irgesin shaıqaltyp, qabyrǵasyn qaýsatty. El halqy myńdaǵan azamattaryn joǵaltyp, bala - ákeden aıryldy. Ajal oǵynan aman qalǵan soǵys ardagerleriniń birazy bizben birge HHİ ǵasyrda nyq qadam basýda. Ardagerlerdiń elimizdiń nurly bolashaǵy jolynda jasaǵan erlikterin, eren eńbekterin búgingi óskeleń urpaqtarymyz jalǵastyra beredi. Adamzat tarıhynda eń alapat soǵys sanalǵan Uly Otan soǵysy jyldarynda elimizdiń táýelsizdigin, keler urpaqtyń beıbit ómirin qaharmandyqpen qorǵap, jeńiske jetkenderin maqtanysh etip, olardy erekshe qurmet tutamyz.
1 – oqýshy: Bolmasyn dep qaýip – qater jer ústi,
Bar adamnyń ómiri úshin kelisti,
Búgingi jas urpaqtyń atynan
Jalǵaımyn dep ant etemin Jeńisti! [4]
2 – oqýshy: Erlik degen – Otan qorǵaý uqqanǵa,
Ezder biraq bıikterge shyqqan ba?
Ómir - ólim, beldeskende betpe-bet
Qoryqpady jaýyp turǵan oqtan da!
3 – oqýshy: Umytpan, umytpan Jeńis kúnin,
Kezi edi tynystaǵan jer ústiniń.
Berlınde júrdi shalqyp qyr qazaǵy,
Alqyzyl jelbiretip jeńis týyn. [2]
4 – oqýshy: Aıǵaǵy kúshimizdiń – Jeńis kúnim
Baqytty – Beıbitshilik jer ústiniń.
Alýan el azamaty sońymyzda,
Kelemiz joǵary ustap Jeńis týyn! [2]
5 – oqýshy: Osylaı etken, osylaı ótken babalar,
Salty bop solaı keıingilerge taraǵan.
Urpaǵy úshin – keleshek úshin qaımyqpaı,
Qajet bolsa ólimdi artyq sanaǵan. [5]
6 – oqýshy: Bireýler ótti jasaryn jasap ómirden,
Bireýler ótti ajaly bolyp temirden.
Qanshama jandar maıdanda ketse oqqa ushyp,
Qanshama jandar ashtyqtan qırap kómilgen. [5]
7 – oqýshy: Álemdi etken tań qylyp,
Joldaryń jatyr jańǵyryp,
Rýhyńa taǵzym etedi
Bas ıip urpaq máńgilik.
Kitaphanashy: Uly Otan soǵysynyń 1945 jyly jeńispen aıaqtalǵanyna da 70 jyl toldy. Osy bir dańqty Jeńis kúni – 9 mamyr tarıhymyzǵa neǵurlym tereńdeı enip, alystaǵan saıyn onyń ulylyǵy men mán - maǵynasy daralanyp, mańyzy arta beredi. Qan maıdanda ajalmen arpalysyp júrip, ǵajaıyp erlik jasaǵan aǵa - urpaqqa degen qurmet sezimimiz eselene túsedi. Elbasymyz: «Syn saǵatta erligimiz de, eldigimiz de boıymyzdan tabyldy» [6] demekshi bizdiń jaýjúrek aǵa - apalarymyz eldigimiz ben erligimizdi, Otan súıgishtigimizdi pash etti. Olar jasaǵan Uly erlik eshqashan da umytylmaıdy, ol máńgilikke qalady.
Bı: «Sarbazdar»
Kitaphanashy: Sol surapyl soǵys jyldary bizdiń ondaǵan myń jerlesterimiz, qyzylordalyqtar keshegi ortaq Otanymyzdyń bostandyǵy men táýelsizdigi, jer betinde beıbit ómir ornaýy jolynda keýdelerin ot pen oqqa tosty. Erkindik pen qatygezdik aıqasqan bul soǵysta Syr eliniń 21 azamaty Keńes Odaǵynyń Batyry atandy. Osyndaı alapat soǵys pen aǵa apalarymyzdyń erlikterin óz qalamdaryman jyrǵa qosqan syr eliniń aqyndarynyń shyǵarmalaryna kezek bereıik. [6]
1 – oqýshy: «Jasa máńgi, beıbit ómir tirshilik»
2 – oqýshy: «Maıdanger – ardagerler jaıly tolǵaý»
3 – oqýshy: «Jeńis»
4 – oqýshy: «Aǵalarǵa arnaý»
5 – oqýshy: «Jeńistiń týǵan kúni»
Kitaphanashy: Soǵys jyldary qazaqstandyq bes áskerı quramǵa «gvardıalyq» degen qurmetti ataq berilip, olardyń týlaryna áldeneshe ordender qadaldy. Olardyń jaýyngerleriniń erligi ańyzǵa aınaldy.
Halqym úshin qaıǵyryp,
Halqym úshin jubandym...
Endi qashan aı kúlip,
Alty alashqa týar kún?![7] – dep aıtqan, ataqty panfılovshy batalón, keıinnen dıvızıa komandıri bolǵan Baýyrjan Momyshulynyń 105 jyldyq mereıtoıy Jeńistiń 70 jyldyǵymen tuspa tus kelip otyr. Batyrdyń esimi soǵys tarıhynan máńgilik oryn alady.
Kitaphanashy: Búgingi keshimizde qazaqtyń qaharman uly Baýyrjan Momyshulynyń erlikpen órlikten órilgen ómirinen syr shertpekpiz. Ázilhan Nurshaıyqovtyń «Aqıqat pen ańyzyna» arqaý bolǵan batyr Baýyrjannyń ǵıbratty ǵumyry keıinge úlgi. Batyrdyń balalyq shaǵynan bastap maıdan sheginde tar jol taıǵaq keship, qıan keski urys dalasyndaǵy jaý shebiniń uryntal tusyn dál tapqan tapqyrlyǵyn jazýshy batyrdyń baıandaýmen syrlasa otyryp jazyp alǵan.
Dıalog áńgimeniń uzyn - yrǵasy on bir taraýdan turǵany men kezinde «Aqıqat pen ańyzǵa» kirmeı qalǵan qaltarystarda qamtylady. Jazýshynyń osy súbeli eńbeginiń negizinde batyr baba ómiriniń keıbir sátterinen syr shertpekpiz.
Kórinis:
Ázilhan: Sálemetsiz be?
Áıel: Salamat pa.
Ázilhan: Úıde Baýkeń bar ma?
Áıel: Úıde. Bul qaıdan eken?
Ázilhan: Bul «Juldyz» jýrnaly redaksıasynan edi ǵoı.
Áıel: Qazir
(Áıel trýbkany tastap ketedi)
Baýyrjan: Men tyńdap turmyn.
Ázilhan: Sálemetsiz be? Baýke
Baýyrjan: Sálemet
Ázilhan: Bul «Juldyz» jýrnaly redaksıasynan ǵoı, men osynda jumys jasaıtyn Ázilhanmyn ǵoı, sizden bir buıymtaıym bar edi, merekelik nómirge sizdiń maqalańyzdy josparlap edik. Soǵan....
Baýyrjan: Toqta, famılıań kim?
Ázilhan: Nurshaıyqov
Baýyrjan: Men ondaı adamdy bilmeımin, men sizben sóılespeımin.
Ázilhan: Maqalaǵa qatysty 40 suraq daıyndap alyp, Baýkeńnin úıine tarttym.
(esikti qaǵady)
Baýyrjan: Áı, ashsańshy.
(áıeli esikti ashady)
Ázilhan: Apataı sálemetsiz be?
(qolynan alady)
Áıel: Kire ǵoı, sálemet pe.
Ázilhan: (Baýyrjanǵa qarap) Zdravıa jelaıý, tovarısh polkovnık!
Baýyrjan: (betine alara qarap) Ia, nege keldiń?
Ázilhan: «Juldyz» jýrnaly siz týraly maqala jazyp kel dep edi. Siz erligińiz týraly ózińiz jazdyńyz, basqa avtorlar da jazdy, degenmen aıtylmaı qalǵan jerler bar sıaqty. Solardyń ishinen ne jazý kerektigi týraly sizben aqyldasýǵa keldim.
Baýyrjan: Nemene, ol maqalany saǵan men jazyp berýim kerek pe? Krýgom!
Ázilhan: Baýke, dat.
Baýyrjan: (myrs etip kúlip) Dat deımisiń! Datyń bolsa aıt.
Ázilhan: Baýke, men sizge qaramaı turmyn ǵoı, ózińizge qaraýǵa ruqsat etińiz.
Baýyrjan: Buryl!
Ázilhan: Baýke, men sizge jazyp berińiz dep kelgenim joq, sizge qoıatyn suraqtarym bar, solarǵa jaýap berseńiz, men ózim jazyp shyǵamyn.
Baýyrjan: Ákel!
(Ázilhan osy jerde jazyp kelgen suraqtaryn Baýyrjannyń qolyna ustatady)
Baýyrjan: (biraz oqyp otyryp) Da, eto serezno. Mynda kel. Aman - esensiń ba?
Ázilhan: Shúkir, Baýke.
Baýyrjan: Otyr.
Ázilhan: Baýke densaýlyǵyn qalaı?
Baýyrjan: Men sal aýrýmyn, sal aýrýdyń ne ekenin túsinesiń be?
(Túsingen syńaı tanytyp basyn shaıqaıdy)
Myna asqazan, ókpe, baýyr júrek degenderdiń sap - saý.
(Qolyń beline aparyp)
Al, myna jaq ıt bop ketti, júre almaımyn.
(Osy kezde shaı keledi)
Ázilhan: (Ázilhan stoldyń ústindegi turǵan aq qaǵazdy kórsetip) Baýke, ruqsat bolsa myna qaǵazǵa jazsam ba eken?
Baýyrjan: E, jazǵyn, saǵan ádeıi qoıylǵan qaǵaz ǵoı. Al «Juldyz» saǵan ne jaz dep otyr?
Ázilhan: Olarǵa sizdiń 60 - qa tolýyńyzǵa oraı bir nárse kerek sıaqty. Sondyqtan da sizben tildespeı, sizden ruqsat almaı eshteńe jaza almaımyn. Mine, búgin qalyń oqyrman qaýymǵa siz týraly ne aıtýǵa bolady dep ózińizben aqyldasýǵa keldim.
Baýyrjan: (Baýyrjan biraz únsiz otyryp, tósekte shalqaıyp jatty da, basyn jaı kóterip, áńgimesin bastaıdy) Men týraly menen ruqsatsyz eshteńe jazbaımyn degeniń durys. Biraq, birinshiden, qaraǵym, sen ókpeleme, men ózim týraly eshkimge maqala dıktavat etpeımin. Ekinshiden, meni maqtap jaz dep eshkimge de aıtpaımyn!
Ázilhan: Onda qalaı bolady? Meniń ne isteýim kerek?
Baýyrjan: Osy toıǵanyńmen qaıta ber qaraǵym.
Ázilhan: Toıyp qaıtsam armanym ne, toımaı turmyn ǵoı, Baýke.
Baýyrjan: Al, suraǵyń bolsa sura.
Ázilhan: Siz bala kúnińizde qandaı kitaptardy qyzyǵa oqydyńyz, Baýke?
Baýyrjan: Men jas kezimde de, eresek kúnimde de kitapty kóp oqydym. Osy kúnge deıin kitaptan bas almaımyn. Qunyǵa oqyǵandarym fransýz, orys jáne ıspan klasıkteriniń kitaptary. Dıkkensti túsinbedim, aıaǵyna deıin oqı almadym.
Ázilhan: Siz sonda kim bolsam dep arman ettińiz?
Baýyrjan: Men ol kezde tek qana qatarymnan qalmaýdy ǵana oıladym.
Ázilhan: Áskerde, soǵysta qandaı kitaptardy oqydyńyz? Qandaı jaǵdaıda, qalaı oqydyńyz?
Baýyrjan: Tolstoıdyń «Soǵys jáne beıbitshiligi» men Sevastopol áńgimelerinen, Pýshkın men Lermontovtyń áskerı prozasyn, admıral Nelsonnyń kitaptaryn, qazaq kitaptarynan men Abaıdy eshqashan da janymnan tastaǵan emespin. Áskerı kózben qarasań Abaıdyń ózi qyp - qyzyl soǵys. Ras aıtamyn. Máselen onyń «Jasymda ǵylym bar dep eskermedim» degen óleńi jatqan soǵys.
Ázilhan: Siz on alty jasyńyzdan bastap óleń jazypsyz. Alǵashynda aqyn bolsam dep talap qylǵan joqsyz ba?
Baýyrjan: Eshýaqytta pálen bolamyn, túgen bolamyn degen emespin. Qaıda qandaı qyzmette júrsem de júrektegi uranym qazaqtyń: «Erdi namys, qoıandy qamys óltiredi» degen maqaly boldy. Aqyndyqqa, shenge, ataqqa eshqashan qyzyqqan emespin. General bolsam, marshal bolsam, geroı bolsam degen emespin.
Ázilhan: Siz qandaı adamdy qadirleısiz? Qandaı adamdy jek kóresiz?
Baýyrjan: Ardaqty anany qadirleımin. Ary bar azamatty ardaqtaımyn. Talaby bar jasty qurmetteımin. «Baýke, myna sózińiz qudaıskıı, siz danyshpansyz» dep, kózge maqtap kólgirsıtin inini jek kóremin.
Ázilhan: Sizdiń kóp naqyldarynyzdyń ishinde ásirese, ótkir, ýyttysy – «Baqanyń baǵynan, sunqardyń sory artyq» degen maqalyńyz qalaı týdy?
Baýyrjan: General Panfılov qaıtys bolǵannan keıin az ýaqyt bolsa da bir komandırge tap boldyq, ol búkil dıvızıanyń berekesin aldy. Sondaı bir qysylǵanda aýyzdan shyqqan sóz ǵoı, qaraǵym.
Ázilhan: Burynǵy men búgingini, bolashaqty salystyra otyryp, art pen alǵa kóz jibere kelip, jas urpaqqa qandaı aqyl aıtar edińiz?
Baýyrjan: Aldymen Rossıanyń adamzat aldyndaǵy baǵa jetpes eńbegin árqashan eske alyp otyrý qajet der edim. Odan keıingi aıtatyn sóz mynaý:
«Eı búgingi jas qaýym, beıtanys arǵy urpaq! Ár áke balam baqytty bolsa eken, úrim - butaǵym úzilmese eken, óshpese eken dep tileıdi. Bizdiń ákelerimiz ben apalarymyz qaraly jeksenbide qan keship júrip, bizge uıadaı Otanymyzdy jasap berdi. Jastarymyz otanshyl bolsyn. Jastar araqqa úıir bolmaýy kerek. Araq - adamgershiliktiń, azamattyqtyń, aqyldyń jaýy. Araq - azǵyndyqqa jeteleıdi. Eı, júz jyldan keıingi úrim - butaq, juraǵat, jas urpaq! Estısiń be meniń únimdi, jete me saǵan meniń daýsym. Senderge aıtar eki aýyz sózim bar. Ol - Otandy súıińder, ony qorǵandar, oǵan qyzmet etińder! Halyqtar dostyǵyn qadirleńder, qasıettep ustańdar! Jeńiske jetip qýanyshqa keneldi, jetpegen armanda ketti. Ózimiz ólgenshe olardyń attaryn umytpaıyq. Al tiriler bir - birimizdi shyn júrekten quttyqtaıyq, syılaıyq, qadirleıik!»
Kitaphanashy: Iá osyndaı ónegeli ósıet aıtqan batyrlarymyz qashanda máńgilik taǵzymǵa laıyq.
Sodan da bolar ólini syılaý saltymyz,
Taımaǵan budan qashanda bolsa qalpymyz.
«Arýaq!» - dep ata – baba rýhyna,
Tabynyp ótken, táý etip ótken halqymyz.[5]
Surapyl soǵystaǵy aǵa býynnyń jan aıamas jaý júrektigi, eren eńbegi, týǵan elge, jerge degen patrıottyq ystyq yqylasy keleshek urpaq sanasynda jańǵyryp turary daýsyz. Ádildik pen zulymdyqtyń soǵysy dep baǵalanǵan maıdandaǵy erlikteri búgingi men keler urpaq úshin naǵyz otansúıgishtiktiń, Otan qorǵaýdyń joǵary úlgisi bolyp qala bermek. Qurmetti qonaqtar Uly Jeńis merekesi kúni barshańyzǵa qutty bolsyn! Elimizge tynyshtyq ár shańyraqqa amanshylyq, eńbekterińizge jemis tileımiz!
Temirbek Júrgenov atyndaǵy
№123 mektep - lıseıdiń kitaphana meńgerýshisi
Abısheva Saýle Nýrgazıevna
Baqyt gúlin tergen kún. /patrıottyq kesh/
Keshtiń maqsaty: Uly Otan soǵysy, onyń zardaptary, Uly Jeńis týraly maǵlumat berý. Otan úshin jan qıǵan atalar men apalardyń, soǵystan oralǵan, qazirgi kezde aramyzda júrgen ardagerlerimizdiń erligin úlgi ete otyryp, olardy qurmetteýge tárbıeleý.
Kórnekilik: «Tarıh. Taǵylym. Taǵzym» atty taqyryptyq kórme.
Dáıeksóz: «Biz búgingi beıbit tirligimiz úshin, Qazaqstan dep atalatyn Respýblıkanyń jer betinde barlyǵy úshin tarıhtyń ár tusynda osy eldi, osy jerdi qorǵaǵan qaısar jandardyń arýaǵynyń aldynda qashanda qaryzdarmyz» [1]
Kitaphanashy: Kúnde toı kóktem bizdiń elimizde,
Sekildi bar baqyttyń keni bizde.
Jıylmaı Jeńis kúni jetti taǵy
Jeńis pen qaharmandyq kúnimiz de. [2]
Búgingi mynaý beıbit kún, ashyq aspan, táýelsiz eldiń qaryshty qadamdary – sol Uly Jeńistiń ıgi nátıjesi. Jeńis merekesi – uly mereke. Beıbitshilikti súıetin barsha adamzattyń ulyqtar kúni. Sizderdi búgingi beıbit ómirdiń negizin qalaǵan, bar urpaq ulyq tutatyn 9 mamyr Jeńis kúni – Uly Jeńistiń 70 jyldyǵy merekesimen shyn júrekten quttyqtaımyz.
Qazaq bıi: «Baldyrǵan»
Kitaphanashy: «Qandaı ǵajap beıbit ómir tirshilik,
Eshbir pende júrmese eken kúrsinip.
«Soǵys aty joıylsyn» dep úıretem.
Sábıime jańa kúlgen til shyǵyp.» [3] - dep aýdanymyzdyń Sosıalısik Eńbek Eri Espanov Uzaq atamyz jyrlaǵandaı qoı ústine boztorǵaı jumyrtqalaǵan osynaý beıbit zaman bizge ońaılyqpen kelgen joq. Otan soǵysynyń otty jyldarynda Qazaqstandyq jaýyngerler qaıtalanbas erlikter kórsetse, tyldaǵy halyq otansúıgishtiktiń keremet úlgisin tanytyp, jeńis kúnderin jaqyndata tústi. Eńbektegi bul erlik, tózimdilik, bolattaı berik birlik máńgi umytylmaıdy.
Án: Táýelsiz Qazaqstan
Kitaphanashy: Uly keshke sengen kún,
Fashıserdi jeńgen kún.
Aǵalarǵa ergen kún,
Baqyt gúlin tergen kún — dep aqyn Qadyr Myrza Alı jyrlaǵandaı «Baqyt gúlin tergen kún!» atty Uly jeńistiń 70 jyldyǵyna arnalǵan patrıottyq keshimizdi bastaýǵa ruqsat etińizder.
Dúnıeni dúr silkindirgen keshegi Uly Otan soǵysy árbir otbasyna úlken qaıǵy – qasiret ákeldi. Uly Jeńis! Qanshama bozdaqtardyń ómirin qıǵan, talaı shańyraqty ortasyna túsirgen soǵys órtiniń óshkenine 70 jyl ótti. Olardyń erlikteri eshqashan umtylmaıdy. Otan úshin ot keship, baıandy bolashaqtyń irgesin qalaǵan aǵa urpaq ókilderiniń aldynda árdaıym qurmetpen bas ıemiz. Olardyń Otan qorǵaý jolyndaǵy erlikteri men beıbit ómirdegi ónegeli isteri keıingi urpaqqa úlgi bolyp qala bermek.
Án: «Aǵalar»
Kitaphanashy: Sum soǵys talaı jurttyń irgesin shaıqaltyp, qabyrǵasyn qaýsatty. El halqy myńdaǵan azamattaryn joǵaltyp, bala - ákeden aıryldy. Ajal oǵynan aman qalǵan soǵys ardagerleriniń birazy bizben birge HHİ ǵasyrda nyq qadam basýda. Ardagerlerdiń elimizdiń nurly bolashaǵy jolynda jasaǵan erlikterin, eren eńbekterin búgingi óskeleń urpaqtarymyz jalǵastyra beredi. Adamzat tarıhynda eń alapat soǵys sanalǵan Uly Otan soǵysy jyldarynda elimizdiń táýelsizdigin, keler urpaqtyń beıbit ómirin qaharmandyqpen qorǵap, jeńiske jetkenderin maqtanysh etip, olardy erekshe qurmet tutamyz.
1 – oqýshy: Bolmasyn dep qaýip – qater jer ústi,
Bar adamnyń ómiri úshin kelisti,
Búgingi jas urpaqtyń atynan
Jalǵaımyn dep ant etemin Jeńisti! [4]
2 – oqýshy: Erlik degen – Otan qorǵaý uqqanǵa,
Ezder biraq bıikterge shyqqan ba?
Ómir - ólim, beldeskende betpe-bet
Qoryqpady jaýyp turǵan oqtan da!
3 – oqýshy: Umytpan, umytpan Jeńis kúnin,
Kezi edi tynystaǵan jer ústiniń.
Berlınde júrdi shalqyp qyr qazaǵy,
Alqyzyl jelbiretip jeńis týyn. [2]
4 – oqýshy: Aıǵaǵy kúshimizdiń – Jeńis kúnim
Baqytty – Beıbitshilik jer ústiniń.
Alýan el azamaty sońymyzda,
Kelemiz joǵary ustap Jeńis týyn! [2]
5 – oqýshy: Osylaı etken, osylaı ótken babalar,
Salty bop solaı keıingilerge taraǵan.
Urpaǵy úshin – keleshek úshin qaımyqpaı,
Qajet bolsa ólimdi artyq sanaǵan. [5]
6 – oqýshy: Bireýler ótti jasaryn jasap ómirden,
Bireýler ótti ajaly bolyp temirden.
Qanshama jandar maıdanda ketse oqqa ushyp,
Qanshama jandar ashtyqtan qırap kómilgen. [5]
7 – oqýshy: Álemdi etken tań qylyp,
Joldaryń jatyr jańǵyryp,
Rýhyńa taǵzym etedi
Bas ıip urpaq máńgilik.
Kitaphanashy: Uly Otan soǵysynyń 1945 jyly jeńispen aıaqtalǵanyna da 70 jyl toldy. Osy bir dańqty Jeńis kúni – 9 mamyr tarıhymyzǵa neǵurlym tereńdeı enip, alystaǵan saıyn onyń ulylyǵy men mán - maǵynasy daralanyp, mańyzy arta beredi. Qan maıdanda ajalmen arpalysyp júrip, ǵajaıyp erlik jasaǵan aǵa - urpaqqa degen qurmet sezimimiz eselene túsedi. Elbasymyz: «Syn saǵatta erligimiz de, eldigimiz de boıymyzdan tabyldy» [6] demekshi bizdiń jaýjúrek aǵa - apalarymyz eldigimiz ben erligimizdi, Otan súıgishtigimizdi pash etti. Olar jasaǵan Uly erlik eshqashan da umytylmaıdy, ol máńgilikke qalady.
Bı: «Sarbazdar»
Kitaphanashy: Sol surapyl soǵys jyldary bizdiń ondaǵan myń jerlesterimiz, qyzylordalyqtar keshegi ortaq Otanymyzdyń bostandyǵy men táýelsizdigi, jer betinde beıbit ómir ornaýy jolynda keýdelerin ot pen oqqa tosty. Erkindik pen qatygezdik aıqasqan bul soǵysta Syr eliniń 21 azamaty Keńes Odaǵynyń Batyry atandy. Osyndaı alapat soǵys pen aǵa apalarymyzdyń erlikterin óz qalamdaryman jyrǵa qosqan syr eliniń aqyndarynyń shyǵarmalaryna kezek bereıik. [6]
1 – oqýshy: «Jasa máńgi, beıbit ómir tirshilik»
2 – oqýshy: «Maıdanger – ardagerler jaıly tolǵaý»
3 – oqýshy: «Jeńis»
4 – oqýshy: «Aǵalarǵa arnaý»
5 – oqýshy: «Jeńistiń týǵan kúni»
Kitaphanashy: Soǵys jyldary qazaqstandyq bes áskerı quramǵa «gvardıalyq» degen qurmetti ataq berilip, olardyń týlaryna áldeneshe ordender qadaldy. Olardyń jaýyngerleriniń erligi ańyzǵa aınaldy.
Halqym úshin qaıǵyryp,
Halqym úshin jubandym...
Endi qashan aı kúlip,
Alty alashqa týar kún?![7] – dep aıtqan, ataqty panfılovshy batalón, keıinnen dıvızıa komandıri bolǵan Baýyrjan Momyshulynyń 105 jyldyq mereıtoıy Jeńistiń 70 jyldyǵymen tuspa tus kelip otyr. Batyrdyń esimi soǵys tarıhynan máńgilik oryn alady.
Kitaphanashy: Búgingi keshimizde qazaqtyń qaharman uly Baýyrjan Momyshulynyń erlikpen órlikten órilgen ómirinen syr shertpekpiz. Ázilhan Nurshaıyqovtyń «Aqıqat pen ańyzyna» arqaý bolǵan batyr Baýyrjannyń ǵıbratty ǵumyry keıinge úlgi. Batyrdyń balalyq shaǵynan bastap maıdan sheginde tar jol taıǵaq keship, qıan keski urys dalasyndaǵy jaý shebiniń uryntal tusyn dál tapqan tapqyrlyǵyn jazýshy batyrdyń baıandaýmen syrlasa otyryp jazyp alǵan.
Dıalog áńgimeniń uzyn - yrǵasy on bir taraýdan turǵany men kezinde «Aqıqat pen ańyzǵa» kirmeı qalǵan qaltarystarda qamtylady. Jazýshynyń osy súbeli eńbeginiń negizinde batyr baba ómiriniń keıbir sátterinen syr shertpekpiz.
Kórinis:
Ázilhan: Sálemetsiz be?
Áıel: Salamat pa.
Ázilhan: Úıde Baýkeń bar ma?
Áıel: Úıde. Bul qaıdan eken?
Ázilhan: Bul «Juldyz» jýrnaly redaksıasynan edi ǵoı.
Áıel: Qazir
(Áıel trýbkany tastap ketedi)
Baýyrjan: Men tyńdap turmyn.
Ázilhan: Sálemetsiz be? Baýke
Baýyrjan: Sálemet
Ázilhan: Bul «Juldyz» jýrnaly redaksıasynan ǵoı, men osynda jumys jasaıtyn Ázilhanmyn ǵoı, sizden bir buıymtaıym bar edi, merekelik nómirge sizdiń maqalańyzdy josparlap edik. Soǵan....
Baýyrjan: Toqta, famılıań kim?
Ázilhan: Nurshaıyqov
Baýyrjan: Men ondaı adamdy bilmeımin, men sizben sóılespeımin.
Ázilhan: Maqalaǵa qatysty 40 suraq daıyndap alyp, Baýkeńnin úıine tarttym.
(esikti qaǵady)
Baýyrjan: Áı, ashsańshy.
(áıeli esikti ashady)
Ázilhan: Apataı sálemetsiz be?
(qolynan alady)
Áıel: Kire ǵoı, sálemet pe.
Ázilhan: (Baýyrjanǵa qarap) Zdravıa jelaıý, tovarısh polkovnık!
Baýyrjan: (betine alara qarap) Ia, nege keldiń?
Ázilhan: «Juldyz» jýrnaly siz týraly maqala jazyp kel dep edi. Siz erligińiz týraly ózińiz jazdyńyz, basqa avtorlar da jazdy, degenmen aıtylmaı qalǵan jerler bar sıaqty. Solardyń ishinen ne jazý kerektigi týraly sizben aqyldasýǵa keldim.
Baýyrjan: Nemene, ol maqalany saǵan men jazyp berýim kerek pe? Krýgom!
Ázilhan: Baýke, dat.
Baýyrjan: (myrs etip kúlip) Dat deımisiń! Datyń bolsa aıt.
Ázilhan: Baýke, men sizge qaramaı turmyn ǵoı, ózińizge qaraýǵa ruqsat etińiz.
Baýyrjan: Buryl!
Ázilhan: Baýke, men sizge jazyp berińiz dep kelgenim joq, sizge qoıatyn suraqtarym bar, solarǵa jaýap berseńiz, men ózim jazyp shyǵamyn.
Baýyrjan: Ákel!
(Ázilhan osy jerde jazyp kelgen suraqtaryn Baýyrjannyń qolyna ustatady)
Baýyrjan: (biraz oqyp otyryp) Da, eto serezno. Mynda kel. Aman - esensiń ba?
Ázilhan: Shúkir, Baýke.
Baýyrjan: Otyr.
Ázilhan: Baýke densaýlyǵyn qalaı?
Baýyrjan: Men sal aýrýmyn, sal aýrýdyń ne ekenin túsinesiń be?
(Túsingen syńaı tanytyp basyn shaıqaıdy)
Myna asqazan, ókpe, baýyr júrek degenderdiń sap - saý.
(Qolyń beline aparyp)
Al, myna jaq ıt bop ketti, júre almaımyn.
(Osy kezde shaı keledi)
Ázilhan: (Ázilhan stoldyń ústindegi turǵan aq qaǵazdy kórsetip) Baýke, ruqsat bolsa myna qaǵazǵa jazsam ba eken?
Baýyrjan: E, jazǵyn, saǵan ádeıi qoıylǵan qaǵaz ǵoı. Al «Juldyz» saǵan ne jaz dep otyr?
Ázilhan: Olarǵa sizdiń 60 - qa tolýyńyzǵa oraı bir nárse kerek sıaqty. Sondyqtan da sizben tildespeı, sizden ruqsat almaı eshteńe jaza almaımyn. Mine, búgin qalyń oqyrman qaýymǵa siz týraly ne aıtýǵa bolady dep ózińizben aqyldasýǵa keldim.
Baýyrjan: (Baýyrjan biraz únsiz otyryp, tósekte shalqaıyp jatty da, basyn jaı kóterip, áńgimesin bastaıdy) Men týraly menen ruqsatsyz eshteńe jazbaımyn degeniń durys. Biraq, birinshiden, qaraǵym, sen ókpeleme, men ózim týraly eshkimge maqala dıktavat etpeımin. Ekinshiden, meni maqtap jaz dep eshkimge de aıtpaımyn!
Ázilhan: Onda qalaı bolady? Meniń ne isteýim kerek?
Baýyrjan: Osy toıǵanyńmen qaıta ber qaraǵym.
Ázilhan: Toıyp qaıtsam armanym ne, toımaı turmyn ǵoı, Baýke.
Baýyrjan: Al, suraǵyń bolsa sura.
Ázilhan: Siz bala kúnińizde qandaı kitaptardy qyzyǵa oqydyńyz, Baýke?
Baýyrjan: Men jas kezimde de, eresek kúnimde de kitapty kóp oqydym. Osy kúnge deıin kitaptan bas almaımyn. Qunyǵa oqyǵandarym fransýz, orys jáne ıspan klasıkteriniń kitaptary. Dıkkensti túsinbedim, aıaǵyna deıin oqı almadym.
Ázilhan: Siz sonda kim bolsam dep arman ettińiz?
Baýyrjan: Men ol kezde tek qana qatarymnan qalmaýdy ǵana oıladym.
Ázilhan: Áskerde, soǵysta qandaı kitaptardy oqydyńyz? Qandaı jaǵdaıda, qalaı oqydyńyz?
Baýyrjan: Tolstoıdyń «Soǵys jáne beıbitshiligi» men Sevastopol áńgimelerinen, Pýshkın men Lermontovtyń áskerı prozasyn, admıral Nelsonnyń kitaptaryn, qazaq kitaptarynan men Abaıdy eshqashan da janymnan tastaǵan emespin. Áskerı kózben qarasań Abaıdyń ózi qyp - qyzyl soǵys. Ras aıtamyn. Máselen onyń «Jasymda ǵylym bar dep eskermedim» degen óleńi jatqan soǵys.
Ázilhan: Siz on alty jasyńyzdan bastap óleń jazypsyz. Alǵashynda aqyn bolsam dep talap qylǵan joqsyz ba?
Baýyrjan: Eshýaqytta pálen bolamyn, túgen bolamyn degen emespin. Qaıda qandaı qyzmette júrsem de júrektegi uranym qazaqtyń: «Erdi namys, qoıandy qamys óltiredi» degen maqaly boldy. Aqyndyqqa, shenge, ataqqa eshqashan qyzyqqan emespin. General bolsam, marshal bolsam, geroı bolsam degen emespin.
Ázilhan: Siz qandaı adamdy qadirleısiz? Qandaı adamdy jek kóresiz?
Baýyrjan: Ardaqty anany qadirleımin. Ary bar azamatty ardaqtaımyn. Talaby bar jasty qurmetteımin. «Baýke, myna sózińiz qudaıskıı, siz danyshpansyz» dep, kózge maqtap kólgirsıtin inini jek kóremin.
Ázilhan: Sizdiń kóp naqyldarynyzdyń ishinde ásirese, ótkir, ýyttysy – «Baqanyń baǵynan, sunqardyń sory artyq» degen maqalyńyz qalaı týdy?
Baýyrjan: General Panfılov qaıtys bolǵannan keıin az ýaqyt bolsa da bir komandırge tap boldyq, ol búkil dıvızıanyń berekesin aldy. Sondaı bir qysylǵanda aýyzdan shyqqan sóz ǵoı, qaraǵym.
Ázilhan: Burynǵy men búgingini, bolashaqty salystyra otyryp, art pen alǵa kóz jibere kelip, jas urpaqqa qandaı aqyl aıtar edińiz?
Baýyrjan: Aldymen Rossıanyń adamzat aldyndaǵy baǵa jetpes eńbegin árqashan eske alyp otyrý qajet der edim. Odan keıingi aıtatyn sóz mynaý:
«Eı búgingi jas qaýym, beıtanys arǵy urpaq! Ár áke balam baqytty bolsa eken, úrim - butaǵym úzilmese eken, óshpese eken dep tileıdi. Bizdiń ákelerimiz ben apalarymyz qaraly jeksenbide qan keship júrip, bizge uıadaı Otanymyzdy jasap berdi. Jastarymyz otanshyl bolsyn. Jastar araqqa úıir bolmaýy kerek. Araq - adamgershiliktiń, azamattyqtyń, aqyldyń jaýy. Araq - azǵyndyqqa jeteleıdi. Eı, júz jyldan keıingi úrim - butaq, juraǵat, jas urpaq! Estısiń be meniń únimdi, jete me saǵan meniń daýsym. Senderge aıtar eki aýyz sózim bar. Ol - Otandy súıińder, ony qorǵandar, oǵan qyzmet etińder! Halyqtar dostyǵyn qadirleńder, qasıettep ustańdar! Jeńiske jetip qýanyshqa keneldi, jetpegen armanda ketti. Ózimiz ólgenshe olardyń attaryn umytpaıyq. Al tiriler bir - birimizdi shyn júrekten quttyqtaıyq, syılaıyq, qadirleıik!»
Kitaphanashy: Iá osyndaı ónegeli ósıet aıtqan batyrlarymyz qashanda máńgilik taǵzymǵa laıyq.
Sodan da bolar ólini syılaý saltymyz,
Taımaǵan budan qashanda bolsa qalpymyz.
«Arýaq!» - dep ata – baba rýhyna,
Tabynyp ótken, táý etip ótken halqymyz.[5]
Surapyl soǵystaǵy aǵa býynnyń jan aıamas jaý júrektigi, eren eńbegi, týǵan elge, jerge degen patrıottyq ystyq yqylasy keleshek urpaq sanasynda jańǵyryp turary daýsyz. Ádildik pen zulymdyqtyń soǵysy dep baǵalanǵan maıdandaǵy erlikteri búgingi men keler urpaq úshin naǵyz otansúıgishtiktiń, Otan qorǵaýdyń joǵary úlgisi bolyp qala bermek. Qurmetti qonaqtar Uly Jeńis merekesi kúni barshańyzǵa qutty bolsyn! Elimizge tynyshtyq ár shańyraqqa amanshylyq, eńbekterińizge jemis tileımiz!
You Might Also Like
