InfoHub Logo

Fýnksıonaldyq saýattylyq – meniń oıymsha, balalarǵa sapaly bilim berý, ıaǵnı alǵan bilimin qorshaǵan ortada qoldana bilý. Búginde fýnksıonaldyq saýattylyqqa arnalǵan baılanysty jazylǵan maqalalar, pikirler óte kóp. Zamanaýı kadr bolý úshin, únemi jańalyqtan habardar bolyp otyrý kerek. Sondyqtan, bilim salasynda jańa qandaı ádis-tásil engizilse, sony meńgerýge, tek meńgerip qana qoımaı, tájirıbe júzinde qoldanýǵa tyrysamyn.

Qurylysshy úı salady, úı salar aldynda onyń fýndamentin quıady, ol qanshama myqty bolsa, úı sonshama kez kelgen jer silkinisi, nemese basqa da tabıǵı apattarǵa tózimdi keledi. Búldirshinderge bilim berý de solaı bolmaq, ıaǵnı bilimniń negizi – bastaýysh synyptan bastalady. Mektep tabaldyryǵyn alǵash attap, qolyna birinshi ret qalam alyp, álippemen tanysyp kele jatqan balanyń erteńgi bolashaǵy bastaýysh synyp muǵalimine kóbirek baılanysty. Sondyqtan, aldyma qoıylǵan úlken mindetti abyroımen atqarý kerek. Erteń shákirtterimniń júzderinde qýanysh kórý – men úshin úlken baqyt.

Eń aldymen taqtadan bastadym. Kúndi, taqyrypty jaza otyryp, árbir sannyń qasıetin, apta ataýlarynyń bir-birinen ereksheligin, bir-birine uqsamaıtyndyǵyn, aı attarynyń maǵynasyn, shyǵý tarıhy men olar týraly ańyzdardy ár sabaq barysynda qysqasha aıtyp, suraq-jaýap arqyly qanshalyqty túsingenderin bilip otyrdym.

Ekinshiden, ádebıettik oqý, dúnıetaný sabaqtarynda berilgen taqyryp boıynsha esse, oı tolǵaý jazǵyzyp otyrdym. Balalar qandaı qajetti málimet alǵanyn, onyń óz ómirimen nendeı baılanysy bar ekendigin talqylaýǵa úırendi. Taqyryp boıynsha alǵan málimetin qaı kezde jáne qandaı jaǵdaıda paıdalanýǵa bolatyndyǵyn ortaǵa salyp oı bólisýge daǵdylanyp keledi. Bolashaqta ádil, eńbeksúıgish, otansúıgish, ultjandy azamat bolýǵa tyrysady. Olar jas ta bolsa, oqyǵan shyǵarmalary arqyly, ómirdiń keı asý belesteriniń qıyndyǵymen tanysa alady, pikir talasýǵa da jattyǵady. Pikir talasa alý, óz pikirin oryndy aıtyp, dáleldeı bilý – adamnyń basty qundylyqtarynyń biri bolǵandyqtan, shákirtterimdi osy qundylyqtardy berik ustaýǵa úıretip kelemin.

Úshinshiden, joǵaryda aıtylǵan esse jazý barysynda, gramatıkalyq qatelikterine basa nazar aýdaryp otyramyn. Jazǵan jazba jumystaryn aldymen ózi, odan ári birin-biri tekserip, qatesin tabýǵa, ol qatelikterdi kelesi shyǵarmada jibermeýge, dápterdi taza ustaýǵa, tazalyq adamzattyń negizgi paryzy ekendigin sanasyna quıyp kelemin. Osylaısha, oqýshylar taza, saýatty, kórkem jazýǵa úırenedi. Jáne de olar birin-biri teksergende, eń mańyzdy máselege, ıaǵnı qurbysynyń nemese qurdasynyń jazý stıline, kórkemdigine asa qatty kóńil bóledi,  sebebi ár sabaq barysynda olardyń sanasyna «dápter – oqýshynyń aınasy, ony taza, kórkem usta» degen uǵym sińdirilgen. Óz jumysy úshin ádil baǵalanǵan oqýshylar, ózderin basqa qyrynan kóre alady. Ózin «jeti qyrly, bir syrly» sıaqty sezine alady. Tómen baǵalanǵan oqýshylar, kelesi sabaqty asyǵa tosyp, qatesin túzetýge, jaqsy baǵa alýǵa tyrysady.

Aqparattyq kommýnıkatıvtik tehnologıalardy qoldaný arqyly da sabaq barysynda fýnksıonaldyq saýattylyǵyn arttyrýǵa arnalǵan jumystar jasalady. Iaǵnı, aýdıo, beıne jazbalardyń kómegimen aýyzsha ádebı, mádenı sóıleýge, bir sózdiń birneshe balamasyn paıdalanýǵa úıretemin. Kórgeni men estigenin áńgimelep, pikirin naqty jetkize alady.

Osylaısha oqý men jazýda qatar ala júrip, bastaýysh synyp oqýshylarynyń fýnksıonaldyq saýattylyqyn arttyrýǵa septigimizdi tıgizý kerek. Búgingi búldirshin, erteńgi jastar, ıaǵnı memleketimizdi basqarýshy azamattar bololmaýyna kim kepil?! Olaı bolsa, erteń barmaǵymyzti tistep, tilimizdi shaınap qalmaý úshin, kishkentaı kezderinen saýattylyqqa úıretý kerek.

Kemel bolashaq qurý úshin bilimdi urpaq tárbıeleý kerektigin búginde barsha aqparat betterinen oqyp jatyrmyz, teledıdar men radıolardan tyńdap, qajetti málimet alyp otyramyz. Osy tusta aty álemge áıgili ǵalym, ǵulama Ibn Sınaǵa bir kisi 6 aılyq balasyn alyp kelip, óz balasyn qalaı durys tárbıleýge bolatyn suraǵanda, oǵan 6 aı keshikkendigin aıtqandyǵy týraly ańyz esime túsip otyr.  Endeshe, balaǵa tárbıe berýde, bilimin jaqsylap bekitýde bastaýysh synyptaǵy oqytýdyń mańyzy zor.

Ótken ǵasyrda paıda bolyp, búginde qoldanysta júrgen fýnksıonaldyq saýattylyq týraly ár pedagog ár túrli oı qorytyp júr. Balaǵa bergen bilimi men tárbıesin oı eleginen ótkizip, tujyrymdap, belgili baǵdarmen jumys jasaýda. Alǵa qoıǵan maqsatqa jetip, mindetterin oryndaýǵa septigin tıgizýde. Teorıa júzinda alǵan bilimderin tájirebe júzinde qoldanýǵa úıretýde. Úzdiksiz izdenýde.

Qaraǵandy qalasy

№10 jalpy bilim beretin orta mekteptiń

Bastaýysh synyp muǵalimi

Iskakova Gýljan Gabıdenovna

---