InfoHub Logo

Baıbarys (Beıbarys) sultan (1217/18 - 1277 jj.) — Mysyr elinde 17 jyldan asa sultandyq qurǵan ámirshisi ári áıgili mámlúkterdiń qolbasshysy. Ol Batys Qazaqstan qypshaqtarynan shyqqan. Mońǵol shapqynshylyǵy kezinde Baıbarys tutqyndalyp, Mysyrda quldyqqa satylyp, mámlúkter áskerine alyndy. Áskerı jolyn alǵashqyda sardarlyqtan, keıin áskerbasylyqtan bastaǵan ol óziniń aqyldylyǵy men batyrlyǵynyń, ásker uıymdastyrýdaǵy jáne urys júrgizýdegi tabıǵı darynynyń arqasynda XIII ǵasyrdyń ortasynda bılik basyna kóterildi. Mámlúkter memleketiniń bıleýshisi jáne áskerbasy atandy. Onyń joǵary deńgeıde uıymdastyrylǵan erjúrek te, epti sarbazdardan turatyn san myńdaǵan áskeri boldy. Áskeri, negizinen, ár túrli túrki taıpalarynyń ókilderinen quraldy.

Baıbarystyń áıgili áskerbasy retindegi daryny onyń jeńilýdi bilmegen mońǵoldarǵa soqqy berip, kresshilerdi talqandaı alǵanynan kórindi. Ol bılik basyna kelisimen bar kúsh-jigerin kres taǵýshy frankterge qarsy shabýylǵa jumsaıdy. Olarǵa 1265 jyly shabýyl bastap, qamaldaryn birinen keıin birin alady. Budan soń Kishi Armenıa patshalyǵyna (1267 j.), Kishi Azıa seljuqtaryna qarsy joryqtar jasap, berberlerdi baǵyndyrady. Baıbarys Hýlagý mońǵoldaryna qarsy kúresý maqsatymen Qypshak memleketimen (Altyn Ordamen) áskerı odaq jasasady. Osydan bastap Egıpet pen Altyn Orda arasynda turaqty dıplomatıalyq qatynas ornaıdy.

Baıbarystyń kórshiles jáne alys elderge jasaǵan sátti joryqtary Mámlúkter memleketiniń edáýir kúsheıýine alyp keldi. Aravıadaǵy qasıetti musylman qalalary da Baıbarys sultannyń qorǵaýynda bolǵan. Beıbarys sultan medreseler salýǵa kóp kúsh jumsaǵan, kanaldar men bógetterdi jóndetken. Kaır qalasynda ol saldyrǵan meshitterdiń biri qazir de «Baıbarys meshiti» dep atalady.

Baıbarystyń ómiri týǵan jerinde emes, shalǵaı aımaqta ótti. Bóten jerde sultan dárejesine deıin kóterilip, el basqarǵan ol qypshaq jurtynyń dańqyn aspanǵa shyǵardy. Kóshpeliler dalasynyń rýhyn bıiktetip, qudiretin álemge tanytty.

Qazir onyń kindik qany tamǵan jerde — Jaıyq ózeniniń atyraýynda bıik tuǵyrǵa ornatylǵan alyp beınesi tur.

---