Beıimbet Maılın (1894 - 1938)
Beıimbet Maılın
Maılın Beıimbet (1894 - 1938)
Beıimbet – poezıa, proza, drama salasynda birdeı ónimdi eńbek etken qalamger. Ol «Sadaq» qoljazba jýrnalynda, «Aıqap» jýrnalynda, «Qazaq» gazetinde jarıalanǵan alǵashqy óleńderinen bastap - aq el ómiriniń san - sala kókeıkesti máselelerine den qoıady. Sahara jurtynyń muń - muqtajyn, arman - ańsaryn, ásirese azattyq - teńdik taqyrybyn tilge tıek etedi. Beıimbettiń poezıalyq shyǵarmalaryndaǵy Myrqymbaı – tıptik keıipker deńgeıine kóterilgen jıyntyq beıne. Myrqymbaı beınesi arqyly Beıimbet sol kezdegi qazaq kedeıleriniń bolmys - bitimin, ýaqyt, qoǵam aıasyndaǵy tirshilik - tynysyn sýretkerlik shynshyldyqpen bederleı alǵan.
Beıimbet qazaq poezıasynda poema janrynyń órisin uzartyp, óresin bıiktetýge qomaqty úles qosqan. Onyń «Baıdyń qyzy», «Rázıa qyz», «Qashqyn kelinshek», «Marjan», «Ótirikke báıge», «Kempirdiń ertegisi», «Han kúıeýi», «Myrqymbaı» poemalary taqyrybynyń ár alýandyǵymen, oqıǵalyq tartymdylyǵymen, ózindik til - stılimen qazaq poezıasynyń kórnekti úlgileriniń biri bolyp tabylady.
Beıimbet Maılın daryny onyń prozalyq shyǵarmalarynda aıryqsha jarqyrap kóringen. Ásirese, qazaq prozasynda áńgime janry Beıimbet shyǵarmalary arqyly kemeldene tústi. Onyń áńgimeleri ómir shyndyǵyn dóp basyp kórsetetin realısik tegeýrinimen, kórkemdik bıik óresimen, taqyrybynyń ár alýandyǵymen daralanady. Ol – kórkem áńgimeleri arqyly ózi ómir súrgen zaman tynysy men qoǵam ómirin ensıklopedıalyq kemeldikpen somdaı alǵan uly sýretker.
Beıimbet – on beske tarta poves, buǵan qosa «Azamat Azamatovıch» atty roman jazǵan qalamger. Onyń «Qyzyl jalaý», «Qońsylar» atty romandary aıaqtalmaı qalǵan. Munyń syrtynda ol – irili - usaqty 25 pesa, lıbretto, senarılerdiń avtory.
Beıimbet Maılın shyǵarmalary qazaq ádebıetin barlyq salada baıytqan rýhanı asyl qazyna retinde halqymen máńgi birge jasaıtyn bolady.
Beıimbet Maılın (1896 j. Qostanaı obl., Taran aýd., - 1937 j.) - jazýshy, qazaq ádebıetiniń negizin salýshylardyń biri. Ákesi Jarmaǵambet te, atasy Maıly da kedeı adamdar bolǵan. Jastaı jetim qalǵan Beıimbet sheshesi Qulǵızar men ájesi Boıdastyń tárbıesinde ósedi. Ájesi Boıdas kezi kelgende óleń de shyǵaryp jiberetin sózge dilmar jan bolǵan. Bul úıde aqyndar, jyrshylar jıi qonaq bolyp, uzaq tańǵa nebir dastandar jyrnalyp, sýyryp salma aıtystar bolyp, óleńder aıtylyp turǵan. Onyń ústine shyǵystyńqıssalaryn jaqsy kóretin ájesi keıinnen Beıimbet aýyl moldasynan hat tanyǵan soń oǵan uzaqtańǵa jyr! dastandar oqytyp, tyńdaıtyn bolǵan. Osynyń barlyǵy jas Beıimbettiń sóz ónerin súıip, ádebıet jolyna túsýine yqpal jasady. Áýeli aýyl moldasynan saýat ashqan Beıimbet keıinnen Arǵynbaı qajynyń medresesinde eki jyldaı dáris alady. 1913 j. Troıskidegi «Ýazıfa» mektebinde, ony bitirgen soń Ýfadaǵy «Ǵalıa» medresesinde oqıdy. Medresede oqyp júrgende tatardyń Ǵalymjan Ibragımov, Májıt Ǵafýrı sıaqty belgili jazýshylarmen tanysady. Osynda shyǵyp turǵan «Sadaq» atty qoljazba jýrnalǵa belsene aralasyp, óziniń alǵashqy prozalyq týyndysy, «Shuǵanyń belgisi» áńgimesi jarıalaıdy. Óleńderi «Aıqap» jýrnalynda basqa da basylymdarda shyǵa bastaıdy.
Osy jyldarda ol qazaq, tatar, bashqurt, orys ádebıetterimen keńirek tanysyp, ádebı saýaty arta túsedi. Densaýlyǵyna baılanysty Maılın medreseni aıaqtaı almaı, 1916 - 1921 j. aýylda bala oqytý, muǵalimdikpen aınalysty. Osy kezderde 1916 j. ult - azattyq qozǵalysyna arnalǵan, tóńkeristen keıingi kezderdegi qazaq aýlynyń turmysyn sýretteıtin birsypyra óleńder jazdy. 1922 - 23 j. Orynborda shyǵyp turǵan «Eńbekshi qazaq» gazetine qyzmetke keledi. Gazette redaktor bolyp isteıtin belgili revolúsoner aqyn S. Seıfýllınniń qaramaǵynda jumys jasaý Maılınniń shyǵarmashylyq jolyna úlken ózgerister ákeledi, eńbekshi taptyń saıası múddesin kózdegen óleńder jaza basataıdy. «Eńbekshi Qazaq» gazeti betinde óleń! áńgimeleri jıi jarıalanady. «Shuǵanyń belgisin» qaıtadan óńdep, «Kyzyl Qazaqstan» jýrnalynda bastyrady. 1923 - 1925 j. Qostanaıda shyǵyp turǵan «Aýyl» gazatinde isteıdi. «Raýshan! komýnıs» povesi osy kezde jazylady. 1934 - 1937 j. «Qazaq ádebıeti» gazetinde redaktor boldy. 1937j. halyq jaýy degen jalamen ustalyp, 1938j. aqpannyń 25 - i kúni atylyp ketti.
Maılın az ómirinde asa ónimdi eńbek etip, elýge tarta kitabyn shyǵardy. Onyń shyǵarmalarynda qazaq kedeıiniń minez - qulqy, turmys - tirshiligi, arman - múddesi buryn bolmaǵan deńgeıde jan! jaqty da tereń sýrettelip, qmirsheń tıptik beıneler jasaldy. Maılınniń aqyndyq qyzmeti 1912j. jazylǵan «Musylmandyq belgisinen bastalady». Tóńkeriske deıin jazǵan kóp óleńderinde («Muqtajdyq», «Mal», «Baılyqqa») aýyldyń aýyr turmysy, áleýmettik teńsizdik jyrlanady. 1916j. ult - azattyq qozǵalysy Maılın shyǵarmashylyǵyndaǵy halyqtyq syıpatty kúsheıte tústi. Osy kezden jazylǵan «Qandy tuman» óleńinde qarańǵyǵa qamalǵan qalyń eldiń, aıanyshty hali sýretteledi. Aqynnyń shyǵarmashylyǵynda ult - azattyq, aǵartýshylyq, demokrattyq saryndar túpkilikti qalyptasyp, jańa bıiktergk bet aldy. «Kedeı», «Jaýyz kim?», «Kedeıge», «Qutty bolsyn», «Meıramyń», «Búgin», «Gúldense aýyl - gúldenemiz bárimiz», «Kollektıvtiń jyryn aıt» sıaqty óleńderinde jańa zaman ákelgen aýyldaǵy ózgeristerdi, ondaǵy eldin turmys - tirshiligin zor shabytpen jyrǵa qosty. Maılın poezıasyndaǵy Myrqymbaı beınesi - jıyrmasynshy jyldardaǵy qazaq kedeıiniń tıpik beınesin jasaý jolyndaǵy úlken tabysy. Myrqymbaı - tutas bir qtpeli dáýirdegi aýyl kedeıiniń qmirinde bolǵan qzgeristerdi onyń sana - sezimi, minez - qulqy, is - áreketi, turmys - tirshiligi arqaly shynaıy sýrettelgen tıptik beıne. Myrqymbaı sıaqty tıptik dárejege kóterilgen beıne qazaq ádebıetinde kúni búginge deıin jasalyna joq. Ol aqynnyń jıyrma shaqty óleńinde, eki poemasynda birde basty, birde qosymsha keıipker retinde kórinedi. Maılınniń biraz óleńderi áıel teńdigi taqyrybyna arnalǵan. «Qyzdyń sálemi», «Qashqyn kelinshek», «Aqsýattyń janynda» sıaqty óleńderinde eski saltqa negizdelgen qazaq qyzdarynyń aıanyshty taǵdyrlary sýretteledi. «Azat áıel», «Ǵazıza», Shal men qyz», «Ajar» sıaqty óleńderinde jańa zamanda teńdikke jetip, baqytty ómir súre bastaǵan jastardy jyrǵa qosty.
Maılın Beıimbet (1894 - 1938)
Beıimbet – poezıa, proza, drama salasynda birdeı ónimdi eńbek etken qalamger. Ol «Sadaq» qoljazba jýrnalynda, «Aıqap» jýrnalynda, «Qazaq» gazetinde jarıalanǵan alǵashqy óleńderinen bastap - aq el ómiriniń san - sala kókeıkesti máselelerine den qoıady. Sahara jurtynyń muń - muqtajyn, arman - ańsaryn, ásirese azattyq - teńdik taqyrybyn tilge tıek etedi. Beıimbettiń poezıalyq shyǵarmalaryndaǵy Myrqymbaı – tıptik keıipker deńgeıine kóterilgen jıyntyq beıne. Myrqymbaı beınesi arqyly Beıimbet sol kezdegi qazaq kedeıleriniń bolmys - bitimin, ýaqyt, qoǵam aıasyndaǵy tirshilik - tynysyn sýretkerlik shynshyldyqpen bederleı alǵan.
Beıimbet qazaq poezıasynda poema janrynyń órisin uzartyp, óresin bıiktetýge qomaqty úles qosqan. Onyń «Baıdyń qyzy», «Rázıa qyz», «Qashqyn kelinshek», «Marjan», «Ótirikke báıge», «Kempirdiń ertegisi», «Han kúıeýi», «Myrqymbaı» poemalary taqyrybynyń ár alýandyǵymen, oqıǵalyq tartymdylyǵymen, ózindik til - stılimen qazaq poezıasynyń kórnekti úlgileriniń biri bolyp tabylady.
Beıimbet Maılın daryny onyń prozalyq shyǵarmalarynda aıryqsha jarqyrap kóringen. Ásirese, qazaq prozasynda áńgime janry Beıimbet shyǵarmalary arqyly kemeldene tústi. Onyń áńgimeleri ómir shyndyǵyn dóp basyp kórsetetin realısik tegeýrinimen, kórkemdik bıik óresimen, taqyrybynyń ár alýandyǵymen daralanady. Ol – kórkem áńgimeleri arqyly ózi ómir súrgen zaman tynysy men qoǵam ómirin ensıklopedıalyq kemeldikpen somdaı alǵan uly sýretker.
Beıimbet – on beske tarta poves, buǵan qosa «Azamat Azamatovıch» atty roman jazǵan qalamger. Onyń «Qyzyl jalaý», «Qońsylar» atty romandary aıaqtalmaı qalǵan. Munyń syrtynda ol – irili - usaqty 25 pesa, lıbretto, senarılerdiń avtory.
Beıimbet Maılın shyǵarmalary qazaq ádebıetin barlyq salada baıytqan rýhanı asyl qazyna retinde halqymen máńgi birge jasaıtyn bolady.
Beıimbet Maılın (1896 j. Qostanaı obl., Taran aýd., - 1937 j.) - jazýshy, qazaq ádebıetiniń negizin salýshylardyń biri. Ákesi Jarmaǵambet te, atasy Maıly da kedeı adamdar bolǵan. Jastaı jetim qalǵan Beıimbet sheshesi Qulǵızar men ájesi Boıdastyń tárbıesinde ósedi. Ájesi Boıdas kezi kelgende óleń de shyǵaryp jiberetin sózge dilmar jan bolǵan. Bul úıde aqyndar, jyrshylar jıi qonaq bolyp, uzaq tańǵa nebir dastandar jyrnalyp, sýyryp salma aıtystar bolyp, óleńder aıtylyp turǵan. Onyń ústine shyǵystyńqıssalaryn jaqsy kóretin ájesi keıinnen Beıimbet aýyl moldasynan hat tanyǵan soń oǵan uzaqtańǵa jyr! dastandar oqytyp, tyńdaıtyn bolǵan. Osynyń barlyǵy jas Beıimbettiń sóz ónerin súıip, ádebıet jolyna túsýine yqpal jasady. Áýeli aýyl moldasynan saýat ashqan Beıimbet keıinnen Arǵynbaı qajynyń medresesinde eki jyldaı dáris alady. 1913 j. Troıskidegi «Ýazıfa» mektebinde, ony bitirgen soń Ýfadaǵy «Ǵalıa» medresesinde oqıdy. Medresede oqyp júrgende tatardyń Ǵalymjan Ibragımov, Májıt Ǵafýrı sıaqty belgili jazýshylarmen tanysady. Osynda shyǵyp turǵan «Sadaq» atty qoljazba jýrnalǵa belsene aralasyp, óziniń alǵashqy prozalyq týyndysy, «Shuǵanyń belgisi» áńgimesi jarıalaıdy. Óleńderi «Aıqap» jýrnalynda basqa da basylymdarda shyǵa bastaıdy.
Osy jyldarda ol qazaq, tatar, bashqurt, orys ádebıetterimen keńirek tanysyp, ádebı saýaty arta túsedi. Densaýlyǵyna baılanysty Maılın medreseni aıaqtaı almaı, 1916 - 1921 j. aýylda bala oqytý, muǵalimdikpen aınalysty. Osy kezderde 1916 j. ult - azattyq qozǵalysyna arnalǵan, tóńkeristen keıingi kezderdegi qazaq aýlynyń turmysyn sýretteıtin birsypyra óleńder jazdy. 1922 - 23 j. Orynborda shyǵyp turǵan «Eńbekshi qazaq» gazetine qyzmetke keledi. Gazette redaktor bolyp isteıtin belgili revolúsoner aqyn S. Seıfýllınniń qaramaǵynda jumys jasaý Maılınniń shyǵarmashylyq jolyna úlken ózgerister ákeledi, eńbekshi taptyń saıası múddesin kózdegen óleńder jaza basataıdy. «Eńbekshi Qazaq» gazeti betinde óleń! áńgimeleri jıi jarıalanady. «Shuǵanyń belgisin» qaıtadan óńdep, «Kyzyl Qazaqstan» jýrnalynda bastyrady. 1923 - 1925 j. Qostanaıda shyǵyp turǵan «Aýyl» gazatinde isteıdi. «Raýshan! komýnıs» povesi osy kezde jazylady. 1934 - 1937 j. «Qazaq ádebıeti» gazetinde redaktor boldy. 1937j. halyq jaýy degen jalamen ustalyp, 1938j. aqpannyń 25 - i kúni atylyp ketti.
Maılın az ómirinde asa ónimdi eńbek etip, elýge tarta kitabyn shyǵardy. Onyń shyǵarmalarynda qazaq kedeıiniń minez - qulqy, turmys - tirshiligi, arman - múddesi buryn bolmaǵan deńgeıde jan! jaqty da tereń sýrettelip, qmirsheń tıptik beıneler jasaldy. Maılınniń aqyndyq qyzmeti 1912j. jazylǵan «Musylmandyq belgisinen bastalady». Tóńkeriske deıin jazǵan kóp óleńderinde («Muqtajdyq», «Mal», «Baılyqqa») aýyldyń aýyr turmysy, áleýmettik teńsizdik jyrlanady. 1916j. ult - azattyq qozǵalysy Maılın shyǵarmashylyǵyndaǵy halyqtyq syıpatty kúsheıte tústi. Osy kezden jazylǵan «Qandy tuman» óleńinde qarańǵyǵa qamalǵan qalyń eldiń, aıanyshty hali sýretteledi. Aqynnyń shyǵarmashylyǵynda ult - azattyq, aǵartýshylyq, demokrattyq saryndar túpkilikti qalyptasyp, jańa bıiktergk bet aldy. «Kedeı», «Jaýyz kim?», «Kedeıge», «Qutty bolsyn», «Meıramyń», «Búgin», «Gúldense aýyl - gúldenemiz bárimiz», «Kollektıvtiń jyryn aıt» sıaqty óleńderinde jańa zaman ákelgen aýyldaǵy ózgeristerdi, ondaǵy eldin turmys - tirshiligin zor shabytpen jyrǵa qosty. Maılın poezıasyndaǵy Myrqymbaı beınesi - jıyrmasynshy jyldardaǵy qazaq kedeıiniń tıpik beınesin jasaý jolyndaǵy úlken tabysy. Myrqymbaı - tutas bir qtpeli dáýirdegi aýyl kedeıiniń qmirinde bolǵan qzgeristerdi onyń sana - sezimi, minez - qulqy, is - áreketi, turmys - tirshiligi arqaly shynaıy sýrettelgen tıptik beıne. Myrqymbaı sıaqty tıptik dárejege kóterilgen beıne qazaq ádebıetinde kúni búginge deıin jasalyna joq. Ol aqynnyń jıyrma shaqty óleńinde, eki poemasynda birde basty, birde qosymsha keıipker retinde kórinedi. Maılınniń biraz óleńderi áıel teńdigi taqyrybyna arnalǵan. «Qyzdyń sálemi», «Qashqyn kelinshek», «Aqsýattyń janynda» sıaqty óleńderinde eski saltqa negizdelgen qazaq qyzdarynyń aıanyshty taǵdyrlary sýretteledi. «Azat áıel», «Ǵazıza», Shal men qyz», «Ajar» sıaqty óleńderinde jańa zamanda teńdikke jetip, baqytty ómir súre bastaǵan jastardy jyrǵa qosty.
You Might Also Like
