InfoHub Logo

Meniń jubaıym Ǵaınıkamal Abaıdyń Kókbaıynyń inisi Bekbaıdyń qyzy. Bekeńniń úıi — Semeıdegi Abaıdyń mýzeıi.

Bizdiń elde úlken apasyn «ápke» deıdi, jeńgesin jeńeshe deıdi, aǵasyn kóke deıdi.

Meniń úlken ápkem Úbıan — Mýzeı apa. Áıelim — Ǵaınıkamal. Men Moskvada qyzmet jaǵdaıymen júrgen kezimde, Ǵaınıkamal balalardy ertip aýylǵa barypty. Jubaıym men apam ekeýi shyn nıetti dostar.

— Ápke, sizge — dep Ǵaınıkamal apamnyń qabaǵyna qarap, syılap, qadirlep sóıleıdi.

— Mýzeı apa, Mýzeı apashka, — dep ol kisige balalarym erkeleıdi.

— Ia, qaraǵym, kelin, kelinjanym, aınalaıyndarym, — dep jaýap qaıtardy qart apam.

Abdýllarahman deıtin inim bar, ony biz tek Ábdildá deımiz. Bir babadan jıyrma bes úımiz. Ár úıde bes-alty janbyz. Qudaıǵa shúkir, yntymaqtymyz.

Aýyldaǵy jeńgelerim meni «batyr qaınym», kelinder men balalar meni «batyr atam» dep ataıdy. Ǵaınıkamaldy bolsa, batyrdyń báıbishesi dep ataıdy.

Ǵaınıkamal aýylǵa qury qol barmaıdy. Shal men kempirlerge shaı, qant, balalarǵa tátti men oıynshyq, abysyndar men kelinderine kóılek - kópshik, bilezik, syrǵa, saqınalar alyp barady. Onyń aýylda jegen bir táýir eti maǵan júz somnan kem túskenin osy ýaqytqa deıin kórgen emespin. Amal qansha, ishimnen tynamyn da júremin. Alysyńa emes, jaqynyńa berip otyrmyn ǵoı! — dep baj ete qalsa, men ne demekpin.

— Jeńeshem kelipti, balalar kelipti, batyrdyń báıbishesi kelipti, — dep aýyldaǵylar shýyldasyp qarsy alyp, árqaısysy sybaǵalaryna talasyp, Ǵaınıkamaldyń alyp kelgenin bóliskende, bir úıdiń balasyna oıynshyq jetpeı qalypty.

— Eı, qaǵynǵyr, júr bermen, bárine alyp kelip, seni elemepti ǵoı jeńesheń! — dep yzalanyp balasyn borbaıdan shanalaqpen bir tartyp, meniń bir jeńgem demonstratıvno balasyn súıreı jónelipti.

— Jeńeshe, toqtańyz, — dep ashýlanǵan áıeldi Ǵaınıkamal doǵarypty. Qudaıǵa shúkir, ósip-óngen janbyz. Birimizge jetip, birimizge jetpeı qýanýdyń ornyna, siz nege ashýlanasyz? — depti.

— Oıbaı, meni qudaı urypty ǵoı, — dep betin shymshyp uıalǵan kempir júgine otyryp qalyp, qyzara bórtip, — kelinjan, aınalaıyn keshir! — dep ne isterin bilmeı qatty sasypty.

...Kelin kelgenin esitken qart aǵa-jeńgelerim jalǵyz bıeleriniń qymyzyn Ábdildániń úıine alyp keledi. Ábdildá qoı soıyp tastaıdy.

— Qoıyńdy beker soıdyń ǵoı, bizge kespe kóje de bolar edi ǵoı, — dep Ǵaınıkamal Ábdildáǵa renjipti.

— E, nesine renjısiz, jeńeshe, kókemmen kelgende qoı soıyp, ózim balalarmen kelgende qoı soımady — dep ózińiz elge taratpasyn dep ádeıi soıyp otyrmyn, — dep ázilge aınaldyrypty Ábdildá.

Ábdildániń úıi — qara shańyraǵymyz. Ol úıdiń tórine osy ýaqytqa deıin qaýsaǵan kempirler de shyqpaıdy, Ǵaınıkamal birinshi barǵanynda:

— Tamaǵym aýyrdy, angına bolýy kerek, basym aýyrady, — dep tórge tósek salyp, jatyp alǵan bolatyn. Ol sodan keıin «erke kelin» atanǵan bolatyn.

Bul joly da aýyldyń úlken-kishi kelinderi irgedegi orynǵa talasyp, qysylyp - qymtalyp syıyspaı zorǵa ornalasqanda, Ǵaınıkamal qaınaǵalarymen qatar tórde otyrady.

Alǵa as keledi, tórge bas tartylady, seksendegi Oshaqbaı deıtin úlken aǵammen Ǵaınıkamal tabaqtas bolady.

— Al, kelin shyraǵym, — dep Oshekeń basty Ǵaınıkamalǵa usynady. Ǵaınıkamal bas ustaıdy. Quıqasyn týrap, maıyn alyp, mıpalaý istep otyrǵanda, meniń sheshem Aıhan kelininiń bul qylyǵyn jaqtyrmaı:

— Bizdiń elde kelin bas ustamaýshy edi, — dep kúńk etedi.

— Apa, kelinniń de kelini bar, bas ustaıtyn da kelin bar, bas ustamaıtyn da kelin bar, siz nesine namystanyp otyrsyz? — degende otyrǵandar dý kúlipti. Dál osy kezde:

— Assalamaýǵaleıkým, — dep bir jas jigit kirip kelip, otyrǵandarǵa qolyn usyna bastaıdy.

— Eı, qaınym, as ústinde kisi qol bermes bolar. Mundaǵylardyń bári qoldaryn jýyp otyrǵan kisiler, aldymen baryp qolyńdy jýyp kel, — deıdi kelgen jigittiń iship kelgenin baıqaǵan Ǵaınıkamal, jigit uıalyp shegine jóneldi.

— Jeńeshe, burynǵydan da ádemilenip ketipsiz, bizdiń eldegi eń sulýy sizsiz ǵoı deımin, bizdiń aǵamyz sizge... — dep jańaǵy mas jigit qaljaqtap Ǵaınıkamaldy mazalaı beripti.

Oǵan ol kesh boıy shydap otyrypty. Bizdiń elde as aldynan shaı beredi, as sońynan da shaı beredi, qonaq kútýdi shaımen bastap, shaımen aıaqtaımyz. Keıingi shaı sońynan Mýzeı apa óziniń balasy Saparbaıǵa:

— Áı, Sapash, meniń kál óshimdi ákelshi beri, — deıdi. Mýzeı apanyń galoshy kóneleý eken, soǵan kózi túsken mas jigit keketip:

— Ia, ápke dos basqa, dushpan aıaqqa qaraıdy degen sóz bar, kelesi bazarda jyltyraq Ámirqan galosh alyńyzshy, — depti. Saparbaı men Mýzeı apa qysylyp qalady.

— Áı, qaınym, — deıdi Ǵaınıkamal, — óziń ne aıtyp otyrǵanyńa túsinesiń be?

— Ia, jeńeshe, meni aqymaq deı oılaısyz ba, ata - babamnyń aıtyp ketken sózin aıtýymdy nege aıyp kóresiz?

— Túsinbeısiń, ata-babańdy saýdaǵa salma, shyraǵym, «dos basqa qaraıdy» dep aıtqany eger de basyńda mıyń bolsa, senimen dos bolamyn degen maǵynada. «Dushpan aıaqqa qaraıdy» degen sóz sen aıaǵyńdy qalaı basyp júrsiń degen maǵynada aıtylǵan, — degende otyrǵandar dý kúlip jiberedi.

— Jeńildim, jeńeshe, jeńildim, — dep jigit ornynan ushyp turypty.

— Taıaqtan jeńilgen turar, sózden jeńilgen turmas, — depti Faınıkamal, otyrǵandar taǵy da dý kúlisipti.

— Al, jigitter, myna eń aqyrǵy rúmkany alyp qoıaıyq, — dep úı ıesi quıylǵan araǵyn usynady.

— Joq. Endi men budan - bulaı araq ishýden qaldym! — deıdi álgi jigit.

— Ia, durys qaınym, araqpen aqymaq joldas, asyq sóz aıtsam aıyp etpe, aqymaq bastan aqyldy sóz shyqpaıdy degenge túsingenińe raqmet, qaınym.

— Sizderge de raqmet, jeńeshe, osy kesh maǵan úlken sabaq boldy, — dep jigit tómen qarap otyryp qalypty.

10.09.1962 j.

---