InfoHub Logo

— Qasqyr ishigimdi qaǵyp- silkip, jolǵa daıyndap qoıshy — dep, áıeline ámir etken Aspanqul, eski besatarynynyń shaqpaǵyn maılap bolǵasyn, ornynan turǵan." O, jazǵan-aý, kúnniń raıy bolsa mynaý, bul qaıda barady eken? Jalǵyz ózi..." — dep ishteı oılaǵan kelinshegi. Qaraǵaı esikti syqyrlatyp ashyp, syrtqa shyqqan. Qańtardyń ortasynan aýǵan. Taý ishindegi sýyq jel bórideı ulyp, ańǵar ańyrap tur eken. Úshshoqynyń basyna úıirilgen ushpa bult birde tutastanyp, endi birde júndeı tútilip, jóńkilip jatyr. " Qalaı da búgin barý kerek" — dep sheshken. Osy Aspanquldyń ańkóstigi de shamaly bolatyn. Bylaı jaı ǵana. Myltyqty qolyna ustaıtyn kezi az. Bıylǵy qysqa qolyna alyp otyrǵany osy. Bir ǵajaby atqan oǵy zaıa ketpeıtin. Al, ákesi áıdik ańshy boldy. Ataǵy osy ólkege jetetin. Ákesi ólerinde qatty qınalǵan. Kóz aldyna áldeneler elestegen bolýy kerek. Qudaıdyń qudyreti kúshti ǵoı. Esin bir jıǵanda, — Balam, jazyqsyz ań-qusty kóp attym. Solardyń kıesi qınap jatqan sıaqty. Qolyńnan kelse, myltyq ustap, oq atpa! — degen bolatyn. Sodan ba eken ol jaz bolsa, arqa-basy keńise el aralap, saýyq quryp, seıil jasaǵandy unatatyn. Seıil, serýen — jan rahaty ǵoı! Dombyraǵa qosylyp án aıtatyn óneri de bar edi. Ájeptáýir. Teginde óner dep onyń sońyna túspegen. Mashyq qylmaǵan. Keıde bireýlerdiń qolqasymen aıtatyn. Ondaıda kádimgideı jelpinip qalatyn. Ózin jap-jaqsy ánshi sezinetin. Iirimin taýyp, úzildirip, yrǵaltyp kelip, joǵary kóterip áketetin tusynda erkin qulashtaıtyn. Aspanquldyń aýyl ishindegi ánshiligi ásirese saýyqshyl sylqym qyz-kelinshekterdi eliktiretin. Basqasy basqa, solardyń ortasyndaǵy Bıbisaranyń kózqarasy, yqylasy bólek boldy. Osy yqylas Aspanquldyń ishine shoq tastap, sonyń aqyry áýeıi áńgimege ulasqan. Osy óńirdegi sylqym, kerbezdiń mańdaıaldysy. Onshaqty jyl buryn kúıeýi bolǵan eken. Qaıda ketken, óli me, tiri me — ol jaǵy jumbaq. Bul da ashyp suramaǵan. Jasy qyryqqa kelip qalsa da tý baıtaldaı týyrylyp turǵan, bádendi, saýyrly, shyraıly, kúlimkóz kelinshek. Synyn buzbaǵan, músinin joǵaltpaǵan. Pushpaǵy qanamaǵan eken. Bul kóńilde toqtam bar ma táıiri, alǵashqy ushyrasqannan-aq munyń esin alǵan. Ańsap, izdep turatyn kúıge aýysqan. Qapysyn taýyp áredik elbirep, ezilip jetetin. Ol da solaı. Qushaǵy ashyq. Bul baryp, qulap túsetin...Sosyn bir-eki kún tapjylmaı sonda bolatyn. Osy joly da solaı bolsa dep. Tús kórgen. Túsinde "Kelmeı kettiń ǵoı" — dep naz qylyp, renjip otyr eken. Oıanǵanda kókirek basynda tátti bir saǵynysh pen ańsar qabyzdap jatyr eken. Aqtarylǵysy kelip. Sol ańsaryn saryqqysy kelip. "Tús te - shaıtan- aý osy" — degen ishinen. Jymıyp.

Endi mine, kúrt buzylaıyn dep turǵan aýaraıyna qaramaı, saýyǵyna qaraı salyp uryp barady. Qý kóńil-aı degen. Shólirkegen kóńil sýatyn ańsaǵan eken ǵoı.

"Aspanqul-aý, aýaraıy bolsa mynaý, dál osy kúni ańshylyq kerek pe edi? «Er azyǵy men bóri azyǵy jolda» — degen, abaı bolǵaısyń!" — degen áıeliniń sózin úzip-úzip estigen. Qarakerin tebinip qalyp, saıdy quldılaı tartqan. Iyǵyndaǵy besatardyń oqpany shoshaıyp, túlki tymaǵynyń eki qulaǵy salpańdap, sydyrta jelip bara jatqan Aspanquldyń sońynan: eki uly men áıeli qarap turǵan edi...

...Syrttan — moıyny jýan, qúdireıgen, keýdesi keń, basy qazandaı arlan edi. Kózderi shoqtaı janyp turatyn. Ásirese túnde. Úshshoqynyń bıiginde turyp túnimen ulyǵan bolatyn. Munyń zor daýsyn estigen qasqa úıirdegiler de ár tustan ulyp, dybys berip shyqty. Shoqydan áneý tómenge qarap turyp, aýaraıyn boljaǵan. Ushpa bulttar shyń-shoqylardy torýyldap, Táńirtaýyn aınalsoqtap júr eken. Qańtardyń basynda mol túsken qar kúmisteı jaltyrap kórinedi. Endi jel turyp, qar aralas boran bastalsa boldy, bular da etekke qaraı qulamaqshy. Maýyqbasý oınyna. Bári Syrttannyń buıyryǵyn kútip turǵandaı. Syrttan Aqqanshyqty alabóten tańdap ta qoıǵan. Ony Aqqanshyq ta sezedi. Kúrtik qarǵa aýnap, túkterin jyltyratyp, ádeıi kóz qylyp júr. Ol da " Bórisyrǵaqtyń" bastalýyn kútip ázer dás qylyp turǵandaı.

Tús aýa Táńirtaýyn bult búrkep kórsetpeı qymtap aldy. Aınalada elirme jel turyp, ushynyp jaýǵan qardy ilestirip áketip jatyr. Kúrtik qardyń ústinen jaılap syrma júrdi. Endi munyń sońy nege ulasary bularǵa belgili edi. Kópten, uzaq kútken maýyq oıny bastaldy degen sóz. Syrttan basyn bir kekjıtip alyp, uzyn quıryǵyn solańdatyp eńiske búlkekteı jónelgeni sol edi, ózge qasqyrlar da asyr sala qýysyp, etekke qaraı shubyryp bergen. Ózgelerden oq boıy oza oıqastap, oınaqtap bara jatqan Aqqanshyqty baǵdarlaǵan Syrttan da qalyń qardy omyraýlaı alǵa umtylǵan. Kózderi shatynap, tula boıyn kernegen kúsh pen qýat tátti lázzattyń dámin sezdirip kele jatty. Ony endi eshkim de toqtata almasy belgili. Syrttan Aqqanshyqty bólip alyp, ózine qaraı ıkemdeı bergen. Onyń da kózinen aırandaı kilkigen qushtarlyqty kórgen.

... Tús aýa jetken Aspanqul túnimen oınap-kúlip, saýyǵyn sarqyp, entigin basyp bolǵasyn "Búgin de bola ket. Tym qúrysa tús aýa attanarsyń. Myna "Bórisyrǵaq" basylsyn.." — degen Bıbisaranyń nazdana aıtqan sózine de qaramaı, tań elesinde attanyp ketken. Jyly qorada jemge qoıǵan qaraker de tyqyrshyp tur eken. Ózi de qýnaq. Jep-jeńil. Beshpetiniń qaltasyna salǵan eki oǵy bar. Sol ıyǵynda besatary. "Jol boljaýsyz. Bórisyrǵaq bolsa mynaý. Qalaı da, qandaı jaǵdaıǵa tap bolaryn kim bilsin". Osylaı qam qylǵan. Aspanqul besataryn oqtap alǵan. Óstip júrip dalanyń bórisine jem bolmasa ıgi edi. Denesi azdap qaltyraǵandaı bolǵan.

Tań jamyraı atty. Alaquıyn boran basylǵan syńaıly. Álde aldamshy. Janýar qaragerdiń júrisi ózine yńǵaıly. Birqalypta sydyrtyp keledi. Aınala tegis appaq qar. Kóz qaryqtyrady. Aýa saf. Salqyn. Munyń yńyldap án aıtqysy kelgen. Sholaqsaıdy órleı bere oń qaptaldaǵy bıik jartastyń ústinde shoqıyp qarap turǵan úlken qasqyrdy kórgen. Jalma-jan myltyǵyn yńǵaılaǵan. Bir sátte joq bolyp ketti de, endi aldyn orap, anandaıdan kórindi. Muny qyzyqtap oınaıtyn tárizdi. Álde ańdyp keledi. Eki oqtyń birin bosqa shyǵyn qylǵysy kelmegen. Adam men qasqyrdyń arbasýy, ańdysýy. Aspanqul Quımatastyń tumsyǵyn aınala bergende ol sońǵy ret ap-aıqyn kórindi de joq boldy. Ol qasqyr - keshegi bórisyrǵaqta ábden qumary qanyp, Aqqanshyqtyń kóńilin tapqan Syrttan bolatyn. Ol múmkin Aspanquldy tanydy, bálkim munyń da qapsyn taýyp, kóńilin jaılap "bórisyrǵaqtatyp" kele jatqanan sezgen bolar. Ekeýiniń de Iesi — Táńirisi bar! Basqanyń úkimi júrmeıdi. Aspanqulǵa taǵyda jelik bitkendeı.

Bórisyrǵaq degende, bórisyrǵaq,
Aq mańdaıly qalqanyń boıy suńǵaq.
Kóńil degen kózi joq kóbelek bir,
Alǵany sol eken ǵoı meni shyrmap...

Aspanqul Táńirtaýyn jańǵyrtyp án salyp kele jatty. Túnde Úshshoqynyń basynan Syrttan ulydy...

---